Het ‘fatsoenlijke’ woonprogramma van het CDA

van Jan Kok [*] Analyse van de woonparagraaf in het conceptverkiezingsprogramma van het CDA voor de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober (1). Met hier en daar vergelijkingen met de woonprogramma’s in de conceptverkiezingsprogramma’s  van GroenLinks-PvdA en de VVD, de twee andere middelgrote partijen in de peilingen en mogelijke regeerpartners. Bij het CDA is het weer helemaal ‘fatsoen’ wat de klok slaat. Ook als het over wonen gaat: ‘Veel starters verdienen ….. te weinig voor de hypotheek om een fatsoenlijk huis te kopen.’ Fatsoen wordt vaak omschreven als het voldoen aan de geldende normen en waarden. (Waarden en normen is inhoudelijk trouwens een betere volgorde.) Het is nu vooral een reactie op de politieke omgangsvormen ten tijde van het kabinet-Schoof. Het begrip doet ons terugdenken aan de tijden van Jan Peter Balkenende, die ook schermde met normen en waarden en met ‘fatsoen moet je doen’.  Hij reageerde hiermee voornamelijk op de gebeurtenissen rond de moord op Pim Fortuyn in 2002. (2) Overheid meer invloed In het woonprogramma van het CDA wordt meer afstand van de markt genomen dan in vroegere versies. ‘De overheid moet de regie terugpakken om keuzes te maken in schaarste.’ Er wordt gepleit voor een leegstandsheffing. Bij het verlenen van een bouwvergunning een bouwplicht binnen maximaal twee jaar. En het Rijk gaat steun verlenen met een grondfaciliteit of zelfs een Nationale Grondbank. Gemeenten moeten sociale grondprijzen kunnen rekenen. Met behulp van de planbatenheffing kunnen winsten vanwege gestegen waarden van grond gericht worden ingezet in gebiedsontwikkeling. Het beleid van de vroegere CDA-minister van Volkshuisvesting, Hugo de Jonge, zien we hier deels in terug. Hiermee leunt het CDA meer aan tegen de ideeën van GroenLinks-PvdA dan tegen die van de VVD. Nieuwbouw en bestaande gebouwde voorraad Wat betreft de nieuwbouw en het benutten van de bestaande reeds gebouwde voorraad zijn de plannen van het CDA niet bijster origineel. Ook hier weer die 100.000 nieuwbouwwoningen per jaar. Evenals bij de meeste andere partijen verdeeld in twee-derde betaalbaar, waarvan 30% sociale huur. Een ‘straatje erbij’ blaast het CDA op tot een ‘buurtje erbij’ of zelfs een ‘wijkje erbij’. Het bekende optoppen en splitsen van woningen komt ook hier voorbij. Vanuit een christendemocratisch standpunt is woningdelen iets goeds. Hierbij past het voorstel om de kostendelersnorm af te schaffen. ‘We willen geen financiële boete opleggen als volwassenen een huis delen.’  Dit is een idee dat je in steeds meer verkiezingsprogramma’s terugvindt. En terecht. Want deze maatregel zou, tegen weinig kosten, wel eens een hele grote bijdrage kunnen leveren om het woningtekort te verminderen. Insiders versus outsiders Op de woningmarkt heb je duidelijk insiders en outsiders. Insiders zou je kunnen zien als degenen die al een woning hebben; dat kan een koopwoning zijn of een betaalbare huurwoning. Outsiders zijn dan de woningzoekenden: de dak- en thuislozen, zij die tegen hun wil nog thuis wonen, de kamerbewoners, zij die veel te veel betalen voor hun huurwoning. Sommigen spreken bij deze tweedeling zelfs van ‘housing classes’. Evenals een aantal andere partijen heeft het CDA zijn focus deels gedraaid van de insiders naar de outsiders op de woningmarkt, resulterend in het kiezen voor de woningzoekende. ‘We leggen wettelijk het belang van woningzoekenden vast, zodat zij belanghebbenden worden in woningbouwprocedures en dit expliciet wordt meegewogen.’   Dit heeft wel gevolgen voor de insiders. Die moeten niet meer zo klagen over minder uitzicht bij nieuwbouw voor hun deur. Het CDA wil dat niet-direct belanghebbenden geen bezwaar en beroep meer kunnen aantekenen. Eigenaar-bewoner en huurders Als je ongelijkheid op de woningmarkt een politiek probleem vindt, moet je ook iets doen aan de ongelijke bejegening van eigenaar-bewoners en huurders. ‘De huizenprijzen worden opgedreven door grote (fiscale) verschillen tussen huren en kopen, die in het nadeel uitpakken voor huurders en starters op de woningmarkt. Dit systeem is niet solidair met onze jongeren en niet houdbaar op de lange termijn.’ Het lijkt erop dat het CDA met ‘starters’ alleen ‘koopstarters’ bedoelt en niet ‘huurstarters’; iets wat bij de meeste partijen het geval is. Volgens het CDA zijn de woningprijzen in Nederland wel erg hard gestegen. Afbouw hypotheekrenteaftrek Na een dergelijke analyse kun je er eigenlijk niet omheen de hypotheekrenteaftrek geleidelijk af te bouwen. Dit doet het CDA dan ook en dat is een doorbraak. In het vorige verkiezingsprogramma (dat van 2023) kwam de hypotheekrenteaftrek niet aan de orde; werd het dus nog als een voldongen feit beschouwd. Met die nieuwe opstelling schaart de partij zich aan de zijde van GroenLinks-PvdA, en niet aan de kant van de VVD. Voor die laatste partij is onze internationaal gezien unieke hypotheekrenteaftrek nog steeds een heilige graal. Zelfs een breekpunt in de formatie. De VVD denkt dat eigenaar-bewoners dit voordeeltje nog zo belangrijk vinden, dat dit hen voor de VVD doen kiezen. Niet dat de plannen van het CDA rond het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek nu zo spectaculair zijn. De hypotheekrenteaftrek wordt heel geleidelijk afgebouwd, gesproken wordt van 30 jaar. Men kiest voor een veel langere termijn dan GroenLinks-PvdA, waar 8 tot 12 jaar rondgaat. De opbrengsten worden bij het CDA gebruikt om een op een de inkomstenbelasting te verlagen. Belangrijk: ook huurders hebben hier voordeel van! GroenLinks-PvdA zet deze opbrengsten niet alleen in voor lastenverlichting, maar ook voor woningbouw. Om niemand voor het hoofd te stoten, noemt het CDA een aantal belangrijke randvoorwaarden die in de uitwerking moeten worden geregeld. Vanzelfsprekend dat de geleidelijke afbouw plaatsvindt over een lange transitieperiode, zodat woningeigenaren die met de aftrek rekening hebben gehouden in hun financiële planning, niet in de knel komen. En het CDA koppelt het aan andere fiscale regelingen rondom woningbezit. Welke dat zijn, wordt echter niet vermeld. Herwaardering woningcorporaties Geef je huurders meer aandacht en wil je dat er nu eindelijk eens meer sociale huurwoningen worden gebouwd, dan ontkom je niet aan een herwaardering van de woningcorporaties. Al gaat het CDA niet zover om die Woningcorporaties Nieuwe Stijl te noemen, zoals GroenLinks-PvdA doet. De corporaties moeten ook een belangrijke rol spelen bij het bouwen van nieuwe huurwoningen in het middensegment. Woningcorporaties dienen hiervoor, net als bij sociale huur, geborgde financiering via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw te krijgen. De huren Het CDA kiest bij sociale huur voor een inflatievolgend huurbeleid. Dus blijkbaar niet voor jaarlijkse huurverhogingen die de CAO-loonontwikkeling volgen. Dat is positief, want een koppeling aan de lonen is in het nadeel van ouderen, waarvan de pensioenen niet of in geringe mate worden geïndexeerd. Maar wat houdt dat ‘inflatievolgend’ precies in: een huurverhoging die exact de inflatie volgt of gaat het zoals zo vaak om de inflatie plus 1 procentpunt? Dan komt het CDA met iets vreemds op de proppen. ‘We houden de huren betaalbaar, ook in het middensegment. Er zijn grote regionale verschillen op de woningmarkt, daarom laten we de WOZ-waarde meer meetellen.‘ Dit betekent dat het CDA zich laat meezuigen in de koopprijzengekte, die de WOZ-waarden van huurwoningen enorm opschroeft, terwijl de kwaliteit er echt niet beter op wordt. Bij GroenLinks-PvdA krijgt de markt juist een minder grote rol bij het bepalen van de maximaal toegestane huurprijs, doordat de koopprijs van de woning (WOZ-waarde) minder zwaar gaat meetellen in de berekening. De mantelzorgwoning Tenslotte dat vergunningsvrij bouwen op eigen erf. Hierin zien we de agrarische achtergrond van het CDA terug. ‘Vergunningsvrije bouw van mantelzorgwoningen op eigen erf moet mogelijk zijn voor minimaal tien jaar. We bezien de mogelijkheid om dit ook aan de voorkant van het perceel te verruimen, onder andere op het voorerf bij agrariërs.’ Moeten deze woningen worden afgebroken wanneer mantelzorg niet meer aan de orde is? Of kunnen deze woningen dan benut worden om gezins- of familieleden dan wel vrienden of kennissen aan woonruimte te helpen? Stedelingen zonder of met een piepklein tuintje zullen hier trouwens naar kijken als ware het beelden uit een andere wereld. Wat we niet meer tegenkomen in het woonprogramma van het CDA is het stimuleren van het eigenwoningbezit onder jonge starters met belastinggeld. En ook geen teksten over die vermaledijde zogenaamde ‘goedkoop scheefhuurders’. En het verbieden statushouders ‘voorrang’ (gaat feitelijk om het compenseren van achterstand) te verlenen bij het toewijzen van sociale huurwoningen, daar lezen we ook niets over. Conclusie Het CDA heeft fatsoen in de woonparagraaf uitgewerkt in voorstellen die dichter staan bij die van GroenLinks-PvdA, bij wie de publieke zaak centraal staat, dan bij die van de VVD, welke partij nog steeds alle vertrouwen heeft in de markt. De afbouw van de hypotheekrenteaftrek is voor het CDA onvermijdelijk, in tegenstelling tot de op ramkoers liggende VVD. Noten: (1) Het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA heeft in 2019 een zeer belangwekkende publicatie het licht doen zien, met veel getallen en wetenschappelijk onderbouwd, getiteld ‘Onder dak Bouwstenen voor een toegankelijke woningmarkt voor iedereen’, auteur Arjen Siegmann. Elementen hiervan vinden we terug in het huidige woonprogramma van het CDA. (2) In de tweede helft van de 20e eeuw was er in Rotterdam trouwens jarenlang een heus ‘Instituut voor Normen en Waarden’ (het INW) gevestigd. [*] Jan Kok is auteur van het studieboek voor het hoger onderwijs ‘Werken aan wonen’, samen met Siep van der Werf, en bestuurder van de Huurdersvereniging Amsterdam.

Foto: Nanda Sluijsmans (cc)

GroenLinks-PvdA: betaalbaar wonen voor de sociale meerderheid

ANALYSE - Weg met de marktwerking. Leve de solidariteit. Volkshuisvesting wordt weer een publieke taak. In het alom als links gekwalificeerde concept-verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA voor de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober 2025 wordt dit verder uitgewerkt. Wonen is niet voor niets het eerste thema-hoofdstuk. Eindelijk wordt wonen het belangrijkste onderwerp van landelijke verkiezingen. Een belofte: ‘In de eerste honderd dagen van een nieuwe regering komen we met een Herstelplan voor de Woningbouw.’  Een analyse van Jan Kok.

Voor woningbouw is stevige grondpolitiek noodzakelijk

Men sluit zich aan bij al die andere politieke partijen welke allemaal 100.000 woningen per jaar willen bouwen. Maar ook GroenLinks-PvdA is zich inmiddels gaan realiseren dat bij een hoog positief migratiesaldo dit niet genoeg zal zijn om de woningnood te verminderen. Dus pleit zij voor een migratiesaldo van niet meer dan 40.000 tot 60.000 per jaar. Vooral de laagwaardige arbeidsmigratie moet worden beperkt.

Wil je veel en snel kunnen gaan bouwen, dan is een stevige grondpolitiek noodzakelijk.
‘Als de overheid grond opkoopt, kunnen we sneller bouwen en de huren en huizenprijzen betaalbaar houden. De overheid heeft dan een sterkere onderhandelingspositie en kan zo het proces versnellen.’ [*] Nu is het nog zo dat grondeigenaren bouw bewust uitstellen om de grondprijs te laten stijgen.
Grondspeculatiewinsten moeten ten goede komen aan de samenleving, waarbij het onder andere kan worden gebruikt voor woningbouw.
De partij denkt ook aan het eerste recht van koop als grond beschikbaar komt (voorkeursrecht).
Dan pas kun je veel locaties bestemmen voor woningbouw. Dit moet allemaal worden opgenomen in een nieuwe Nota Ruimte. Ik vraag me dan af. Waarom geen Zesde Nota Ruimtelijke Ordening? Zo’n titel met ordening erin zou mooi verwoorden dat men wil teruggaan naar de tijden van meer overheidsregie.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Paul Hajenius Te huur Te duur, via Straatpoëzie, CC BY-NC-ND 4.0

VVD’s vrijheden op de woningmarkt

een gastbijdrage van Jan Kok

Het conceptverkiezingsprogramma van de VVD voor de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober 2025 is volgens Yvonne Hofs in De Volkskrant van 28 juli 2025, p. 4 ‘onversneden rechts’. Later in haar artikel noemt ze dit programma trouwens ‘rechtser dan rechts’, maar dan zou het logischerwijs radicaal-rechts moeten zijn. Dat lijkt mij een stap te ver.
Dat onversneden rechtse geluid komt ook naar voren in de paragraaf die over wonen gaat.

Alles draait om (individuele) vrijheid bij de VVD, what’s in a name. Het is wel de vrijheid van de bovenlaag, ten koste van de rest.

In dit artikel ga ik dieper in op vier voor de VVD cruciale thema’s in de woonparagraaf: eigenwoningbezit (de vrijheid van de woningkoper); vrije huur (de vrijheid van de woningverhuurder); sociale huur (de beperkte vrijheid van de sociale huurder); deregulering (de vrijheid van de bewoner).

Voordat ik dat ga doen, nog kort iets over de bouwplannen van de VVD. De partij wil ‘met sturing vanuit het Rijk dertig nieuwe grootschalige woonwijken’ bouwen. ‘Dat willen we zowel in dichtbevolkte gebieden, zoals Utrecht, als dunbevolkte gebieden, zoals Flevoland.’ De VVD wil er een wedstrijd van maken: ‘Gemeenten die bouwrecords breken krijgen een financiële bonus om in nieuwe woningbouwplannen te investeren.’

Foto: Stem anders (Studio Wiersema, stemanders.nu, overgenomen met toestemming) copyright ok. Gecheckt 16-02-2023

Xenofoob marktfundamentalisme uit verkiezingsprogramma VVD speelt populisten in de kaart

ANALYSE, LONGREAD - door Bram van Gendt

De VVD heeft als eerste partij haar verkiezingsprogramma bekendgemaakt. Het ligt in de lijn der verwachting dat er (helaas) een coalitie gesmeed moet worden met de VVD, omdat het in de peilingen toch nog ongeveer twintig zetels vertegenwoordigt. Daarom wil ik in dit stuk nader ingaan op de standpunten van deze partij; met welke plannen zal de VVD aan de onderhandelingstafel verschijnen. Daarnaast neemt de VVD een zeer gewichtige positie in binnen het publieke debat (en dus tijdens de verkiezingscampagne); als centrumrechtse partij -althans in naam- bepaalt zij welke rechtse ideeën binnen het discours als toelaatbaar worden beschouwd en welke niet. De VVD fungeert daarmee, of beter gezegd: zou moeten fungeren, als poortwachter tegen radicaal-rechtse denkbeelden. Zo bakent de partij af wat als ‘acceptabel’ en ‘normaal’ wordt gezien. Ik zal hiervoor eerst thematisch de standpunten behandelen, waarna ik tot een ideologische duiding kom van het verkiezingsprogramma.

Bestaanszekerheid: Wonen, Werk en Inkomen

De VVD wil de “ingewikkelde herverdelingsmachine” een halt toeroepen. Werken moet weer lonen. Hiervoor wil de VVD de marginale druk reduceren, en moeten toeslagen en uitkeringen “hervormd” worden. Op deze manier tracht de VVD het bovengenoemde rechtvaardigheidsgevoel van “werken moet lonen” te bevredigen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Bas Bogers (cc)

Gevaarlijke taal

ANALYSE - Uit haar partijprogramma blijkt dat de PVV zichzelf als politieke partij niet serieus neemt. Vraag is dan: waarom zou de kiezer dat wel doen?

In Engeland klagen vreemdelingen na de Brexit-stemming dat hen verteld wordt dat ze naar huis moeten. Stemmingen, standpunten en teksten hebben sociale betekenis. Ook in ons land wordt geklaagd over een zekere verharding in de verhoudingen tussen oude en nieuwe landgenoten.

In dit licht is het programmatische A-viertje van de PVV van betekenis. Je kunt er om lachen, of je neus op halen. Maar voor een potentieel grote partij en zijn standpunten is dat niet slim. Je kunt beter respectvol analyseren wat er gebeurt.

Volgens een eerdere tekst op Sargasso zoekt Wilders een politiek isolement. Misschien is dat zo. De vraag is dan of het erg is. De politieke inhoud van het A-viertje betekent iets. Maar wat precies?

Wilders en Bin Laden

Bin Laden wilde een scherpere scheiding tussen moslims en de inwoners van westerse landen. Alleen door die scherpere tegenstelling was de strijd mogelijk, die tot een islamitische wereld kon leiden, zo redeneerde hij.

Wilders lijkt in dit programma een trouw volgeling van Bin Laden: hij maakte vroeger onderscheid tussen de vredige, ordelievende, gelovige moslims en de “politieke islam”. Hoe dat precies zat en hoe je dat verschil kon zien, was niet zo helder. Maar het was een nuance: de PVV was tegen gewelddadige jihadisten, maar niet tegen gewone moslims.

Is de SP klaar voor de macht?

In de serie leeservaringen met verkiezingsprogramma’s neemt Tom van Doormaal nu de SP de maat: het oordeel is: weinig ideeën om van op te kijken, maar intens fatsoenlijk. Een kans voor een “volksfront-regering”?

De SP schrijft met een mooie zelfbewustheid. Niet wij gaan voor, wij streven naar, maar “er komt”, “er wordt beperkt”, “wij zullen”… Dat leest plezierig, maar het gaat net als bij de andere programma’s wel meer dan zeventig pagina’s voort. Aan de overladenheid met details ontkomt ook de SP niet.

In mijn vorige teksten zocht ik naar begrip voor de wereld van de betreffende partij en hoe je daar zou kunnen uitkomen, want dat bepaalt de gevolgen van je stem. Je hoeft geen socialist te zijn, te geloven in het einddoel, om te verwachten dat een stem op de SP tot een socialer wereld zal leiden, op een redelijk korte termijn. Ik bedoel: het einddoel telt en de weg er heen.

Bij mijn studie van andere programma’s vond ik mijn vraagstelling bij Claus Offe terug:

  • Wat is de wenselijke organisatievorm van samenleving en staat en hoe kunnen we laten zien dat het allemaal werkbaar is, dus in overeenstemming met onze basale normatieve en feitelijke aannames over sociaal leven?
  • Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

    Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

    Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

    Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

    Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

    De wereld volgens de liberalen

    In de reeks over de verkiezingsprogramma’s nu het programma van de VVD. Het toont vooral een simplistisch wereldbeeld.

    Het eerste luchtje dat opstijgt uit het VVD-programma is toch dat van de economische groei. ‘Economische groei komt niet door de overheid, maar uit de handen van mensen. Economische groei is hard nodig. Wij vergrijzen en ontgroenen immers. Bovendien groeien Brazilië, India, China in hoog tempo: zelfs delen van Afrika. Als we in de toekomst nog willen verdienen, moeten we mee in de ontwikkeling.’

    Het is mijn samenvatting van een wat simpel wereldbeeld van de VVD. Dat is wel merkwaardig: de woorden “groen” en “duurzaam”, je ziet ze eigenlijk niet in het programma, klimaatproblematiek of klimaatbeleid evenmin. Zou de VVD hebben gedacht over de verbindingen tussen groei, beperkte hulpbronnen en milieu? Het moet toch bekend zijn dat de beeldschermen voor de iPad voor 2 dollar per uur in China worden gemaakt, terwijl de miljarden van Apple in de USA worden verdiend? De wereld specialiseert zich. Dat besef zie ik niet. We zijn een klein landje aan de Noordzee, maar we zijn toch wel een beetje wereldburger?

    Het VVD-programma heeft het patroniserende uitlegtoontje van Stef Blok. De VVD heeft een perfecte kijk op de wereld, het geloof in de efficiënte markt helpt ons er wel weer boven op. De crisis komt niet door gebrek aan toezicht en moraliteit in de financiële wereld, maar door spilzucht van overheden, zo lees je tussen de regels.

    Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    Het zelfverkozen isolement van de PVV

    De verkenning naar zin en onzin in de partijprogramma’s wordt voortgezet. Nu is de beurt aan de PVV. Programma’s, personen en recente geschiedenis, het staat allemaal niet los van elkaar.

    “Democratie is een breekbaar systeem van talrijke fragiele mechanismes en gebruiken. Het probleem is dat dat breekbare systeem verwoest wordt door een onzalige politieke combinatie, die niet levert wat de Majesteit is beloofd, n.l. een stabiele en vruchtbare samenwerking met de Staten Generaal.” Het is wat koket om me zelf te citeren (“Breekbare democratie”) maar deze woorden drukken goed uit hoe ik de werkelijkheid van voor de crisis heb beschouwd. Dat moet de lezer weten.

    Het PVV-programma is stylistisch een verhaal van Geert Wilders. Het kan moeilijk van een ander zijn. Agema en Bosma hebben misschien wat mogen invoegen, maar niet veel, want de retoriek van Wilders is bijna in elke zin te lezen. De openingszin, onder de kop ‘Hun Brussel’ is typerend:

    “het moet maar eens afgelopen zijn.”

    Dat is de kracht van de PVV: het drukt de aansluiting uit bij de woedende verongelijkheid van de PVV-kiezer, die vindt dat alles anders moet. Tegelijk is het ook de zwakte: want als het afgelopen is, wat dan? Dan zal het anders verder moeten; hoe moet het dan anders volgens de PVV? Daarover lees je weinig in het nieuwe programma.

    Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

    Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

    Doe het veilig met NordVPN

    Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

    CDA schreef best een prima programma

    Het verkiezingsprogramma van het CDA heeft “Iedereen” als titel. Het is een van de weinige negatieve opmerkingen, die te maken vallen bij het programma van het CDA. 

    Het is moeilijk een uiting van het CDA zonder vooroordeel te bekijken. Onmiddellijk zien we het massale congres van het CDA voor ons en de 60 seconden speeches tegen en voor de gedoogconstructie met de PVV. Ik schreef hier eerder over de erosie van de kwetsbare democratie en de zware verantwoordelijkkheid van het CDA daarvoor. Dat mondde uit in mijn verzuchting: “Waar is Ab Klink nu we hem echt nodig hebben?” Maar Klink is echt weg, het moet nu met Ruth Peetoom.

    Haar regime valt alleszins mee. Natuurlijk: politiek gaat over keuzen maken en het verdedigen daarvan. Dat is niet het sterkste punt van het CDA. Dus de openingszin “Het gaat om iedereen”  zou een puntje sterker kunnen. Maar verder is de tekst van het programma behoorlijk helder, compact en leesbaar geschreven en er staat ook nog iets. De lengte is met 40 pagina’s kort te noemen.

    De inleiding van twee pagina’s is wervende tekst; “het gaat om de toekomst van onze kinderen, we komen sterker uit de crisis, we vallen terug op onze diepste wortels, naastenliefde en persoonlijke verantwoordelijkheid. De groei moet duurzaam en innovatief zijn, de overheid slagvaardig. We kiezen voor het nieuwe midden. Voor samen. Voor mensen zelf. Voor iedereen”.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

    Is D66 wel klaar voor politiek leiderschap?

    De redactie vroeg de huispoliticoloog partijprogramma’s te lezen en van commentaar te voorzien. Hij wordt er niet gelukkig van. Vandaag is D66 aan de beurt.

    Het programma van D66 heet “En nu vooruit”. Waarom moet dat nu? Gingen we tot dusver dan achteruit? Politieke partijen schrijven verkiezingsprogramma’s, maar ze doen er geen gezondheids-waarschuwing bij: “bestudering van dit programma kan ernstige schade toebrengen aan uw geestelijk evenwicht en welbevinden”, of zoiets. Vorige week heb ik gepoogd het programma van de PvdA te verklaren. Nu dan het programma van D66.

    Het is geen pretje, door mijn ergernis over de zielloze verkiezingsretoriek. Ik geef de opening als voorbeeld: “D66 werkt aan een wereld waarin de mens weer centraal staat. Vrije mensen die niet beperkt moeten worden door starre systemen, strikte regels of ontoereikende stempels en vooroordelen.”(p.4) Wat staat hier? Ik heb een kwartier op mijn hoofd gestaan, maar een betekenis kwam niet. Staat de mens nu niet centraal? Het probleem leek me nu net dat dit wel zo was. De mens centraal, als uitbater, vernieler en vervuiler van onze ecosystemen, als danser op de vulkaan, als veroorzaker van meervoudige crisissen. Moeten er dan juist niet systemen en strikte regels zijn, om de janboel wat in te tomen?

    Volgende