De fictie van de strijd om het Torentje

van dhr. Daniel Boomsma Ook deze Tweede Kamerverkiezingen was het weer raak: politici die zich als ‘kandidaat-premier’ presenteren in de ‘strijd om het Torentje’. Onbevangen de peilingen negerend meldden zelfs lijsttrekkers van kleine partijen zich bij het loket van de minister-president. Het begon met Joop den Uyl die met zijn PvdA in 1977 campagne voerde met de slogan ‘Kies de minister-president’. In 1986 deed Ruud Lubbers iets vergelijkbaars met zijn inzet ‘Laat Lubbers zijn karwei afmaken’. In 2010 zou de ‘titanenstrijd’ tussen Job Cohen en Mark Rutte plaatsvinden. Twee jaar later werden eerst Rutte en SP-leider Emile Roemer, en daarna Rutte en PvdA-voorman Diederik Samsom opgelijnd voor het ‘hoogste ambt’. In 2017 ging het ‘premiersdebat’ van RTL Nieuws tussen Rutte en Wilders alleen niet door, omdat de redactie ook Jesse Klaver voor dat debat wilde uitnodigen. Maar de realiteit is dat de Nederlandse kiezer de minister-president niet kiest. Het premierschap is volkomen ‘vrijblijvende ambitie’, zoals politicoloog Tom van der Meer al eens zei, en komt neer op kortzichtig ‘Amerika’tje spelen’. De kiezer kan zetels verdelen over partijen, maar heeft feitelijk niets te zeggen over wie de uitvoerende macht gaan vormen. Daarom is de ingesleten praktijk van partijleiders die doen alsof dat wél zo is schadelijk. De kiezer krijgt het idee dat er inderdaad gekozen wordt voor een kandidaat met een programma voor Nederland dat na de verkiezingen wordt uitgevoerd. Dat is een fictie. De werkelijkheid is dat de pretentie van een duidelijke politieke keuze voor stemmers, direct na de verkiezingsuitslag wordt losgelaten. De werkelijkheid is dat dan de onzichtbare rituele dans begint en een compromis in elkaar wordt geknutseld dat niemand had voorzien. Als klap op de vuurpijl eindigen ‘premierskandidaten’ die zich als ‘alternatieven’ hebben gepresenteerd vaak samen in een kabinet. Dat zal ook na aanstaande woensdag vast en zeker weer gebeuren. Het was D66-oprichter Hans van Mierlo die erop wees dat deze “karikatuur van een gewone parlementsverkiezing” door politici met ongekende gretigheid wordt omarmd, omdat men heus wel ziet dat de rondtollende kiezers behoefte hebben aan duidelijkheid en échte invloed op de macht. Een meerderheid was in 2017 voor het rechtstreeks kiezen van de premier. Maar zolang dat geen realiteit was, bestreed Van Mierlo’s D66 de schone schijn van een strijd die “alle instincten probeert te mobiliseren op een imaginaire race naar het Catshuis.” Die vorm van schijninvloed vond zijn partij (toen nog) staatsrechtelijke gemarchandeer. Bovendien gaat het ten koste van de vele kandidaat-parlementsleden, die in zelfs in hun eigen regio’s in relatieve anonimiteit de verkiezingscampagne doormaken. Hans Goslinga waarschuwde er vier jaar geleden ook al voor. Maar, zou je je kunnen afvragen, (Raoul du Pre, Volkskrant sept. 2020) de grootste partij levert toch gewoon de premier? Ja dat is zo, maar de kern van de zaak is dat de “imaginaire race naar het Catshuis” pretendeert dat de kiezer kiest tussen alternatieven. Een race suggereert op z’n minst een strijd tussen alternatieve coalities. Maar de keuze wie met wie gaat regeren is voorbehouden aan de partijleiders – die de facto weer naar voren zijn geschoven door de top van politieke partijen. Zij mogen de verkiezingsuitslag gaan interpreteren. Dat zou anders zijn als potentiële meerderheden het tegen elkaar opnemen. Zogenaamde alternatieven zoeken nu wel de confrontatie op, maar delen daarna gezamenlijk in de regeringsmacht. Dat maakt de voorafgaande strijd van deze ‘premierskandidaten’ tot een tergend ongemakkelijk toneelstukje. Een gezond systeem pretendeert niet iets anders te zijn dan het is. Waar een kloof tussen werkelijkheid en pretentie ontstaat, wordt teleurstelling en cynisme gevoed. Het zou dus het één of het ander moeten zijn: óf politici laten de pretentie van de “imaginaire race” naar het premierschap los, óf er komt een systeem of een praktijk waarbinnen de premier daadwerkelijk gekozen wordt. Die eerste optie vraagt om niet veel meer dan het hoog houden van staatsrechtelijke zuiverheid. Op 17 maart kiest Nederland de leden van het parlement. That’s all. De tweede optie is óf een praktijk van stembusakkoorden óf een nieuw systeem. Stembusakkoorden bieden duidelijkheid vooraf over wie er werkelijk tegenover elkaar staan. Zo’n praktijk vraagt om moedige partijen die voorbij hun partijbelang durven kijken. Toch ligt een verandering op dit gebied niet voor de hand. Ons systeem lokt zulke stembusakkoorden helemaal niet uit. Het was Jan Glastra van Loon, rechtsfilosoof en ‘man van de gekozen minister-president’, die al in 1968 in Acta Politica stelde dat het in een gefragmenteerd landschap zonder duidelijke meerderheden simpelweg loont om ‘zolang mogelijk, ook na de verkiezing, de handen vrij [te] houden voor het onderhandelen met andere partijen over de samenstelling van regering en regeringsprogramma.’ Ons stelsel, vervolgde hij, vormt het grootste risico voor partijen die het duidelijkst zijn, omdat zij met hun kleurbekentenis de eenheid in hun partij op het spel zet. Na de verkiezingen is dat veel minder sterk aan de orde, want dan kúnnen partijen niet anders. Toch maar de gekozen premier dan? Invoering daarvan zou inderdaad het bestaande parlementaire stelsel omver werpen, zoals ook Van der Meer stelt. Het zou dan ook vragen om hervorming van de evenredige vertegenwoordiging en een sterker parlement (met bijvoorbeeld 250 leden) om de balans tussen een premier met een direct mandaat en de controle op die machtspositie te herijken. In ieder geval is de huidige praktijk er één van ‘doen alsof’. Zo’n parlementaire democratie is slecht voor de legitimiteit van de macht en de geloofwaardigheid van coalitiepolitiek. En het laat de kiezer straks weer teleurgesteld achter als de strijd om het Torentje toch weer iets heel anders blijkt te zijn dan aanvankelijk is gesuggereerd: niets meer dan een strijd om een plekje aan de formatietafel, waar volgens oude verzuilde spelregels een kabinet wordt uitgedacht waar geen partij of kiezer zich vooraf over heeft uitgesproken. Daniël Boomsma is auteur van De keuze van D66 (2016) en De canon van het sociaal-liberalisme (tweede druk 2020). Dit artikel verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut.

Door: Foto: Minister-president Rutte (cc)

Closing Time | All Together Now

, door

De politiek commentator, Willem Breedveld van Trouw, vond dat er gevierd moest worden dat we mogen stemmen.  En die vrijheid werd dan gevierd  met taart, of op zijn minst een gebakje. Het vieren van de democratie met taart, een leuke traditie, ook al doe ik dat zelf niet. De verkiezingen hebben in ieder geval een boel partijen in de Tweede Kamer opgeleverd. In een column van Marcel van Roosmalen hoorde ik dat na de formatie alle ellende gewoon weer verder gaat, en dat de kiezers toch weer teleurgesteld zullen worden. Maar het gaat nu even om het dansen op de tafel, de vreugde om die ene nieuwe zetel. En dat rode potlood dat je mee naar huis mocht nemen. En daar hoort een vrolijk liedje bij met een passende tekst.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Volt grote winnaar verkiezingen!

, door

Met 18 zetels is Volt de grote winnaar geworden van de Tweede Kamerverkiezingen 2021. Of nou ja, het zou het zijn als Google Trends bepalend zou zijn en *checks notes* we het gemiddelde van de afgelopen 31 dagen nemen.

En laat dat nou exact zijn wat we gedaan hebben. Alle partijen door die site halen en de resultaten daarvan omrekenen naar Kamerzetels, en tadaa:

Is het zinvol? Mwah. Is het wetenschappelijk? Nah. Maar toch: ook bij eerdere verkiezingsuitslagen bleken ‘verrassingen’ achteraf al zichtbaar in zoekverkeer, dus wie weet. Want bovenstaand steephdiagram laat wel wat opvallende dingen zien. De grootste verrassing is natuurlijk Volt, er even van uitgaande dat er normaal gesproken ampere watt op die term wordt gezocht. Alhoewel, verrassend? De partij heeft de afgelopen maand een enorme bak aandacht gekregen, en je kon dan ook niet om deze pan-europese D66-kloon heen (*duikt*).

Dat vertaalt zich volgens de officiële peilingen mogelijk al in een verrassende 3 zetels, maar op basis van deze trends zou de partij kunnen hopen op nog meer, zeker gezien het aantal mensen dat nog twijfelt over de stem. Opvallend is ook dat de in de ‘echte’ peilingen aanzienlijke voorsprong van de VVD hier totaal wegvalt. Is dat omdat de VVD inmiddels synoniem van Mark Rutte is en mensen daar op zoeken, of wordt de VVD toch kleiner dan gedacht? De PVV doet het als partijnaam traditioneel slecht in trends, omdat het vooral over Geert Wilders gaat en niet over de partij. En daarom natuurlijk ook weer wel, het aantal partijleden is – tegen de landelijke trend in – al jaren vrij constant.

Foto: Bart (cc)

Partij kiezen

, door

COLUMN - De hoeveelheid politieke debatten die ik de laatste weken heb gezien en de aantallen kieswijzers die ik heb ingevuld, zijn haast niet bij te houden. Het stomme is: ik weet allang waar ik zo ongeveer op wil stemmen. Waarom vul ik die kieswijzers dan nog steeds in? Waarom leg ik mezelf en mijn overtuigingen langs de maat van allerlei willekeurige kieswijzers, die hun onderliggende keuzes zelden duidelijk maken?

Wil ik oprecht van mijn stuk worden gebracht, en ineens, out of the blue, met een eerder niet overwogen optie worden geconfronteerd? Zoek ik naar een deus ex machina? Of vul ik die stemwijzers in omdat ik hunker naar een externe, quasi-objectieve bevestiging dat wat ik allang dacht inderdaad de meest verstandige keuze is, mijn politieke overtuigingen in acht nemend? Terwijl ik dat doe, realiseer ik me dat dit alles zelfbedrog is.

Want laat dit duidelijk zijn: elke partij die nu nog steeds niet erkent dat ook in Nederland de kloof tussen arm en rijk, tussen bedrijven en werknemers, tussen woningbezitters en huurders, tussen vast werk en de flex economy de afgelopen jaren vrijwel onoverkomelijk is geworden, is domweg af. Onder de kabinetten-Rutte is het aantal daklozen hoger geworden dan ooit, leven ineens tienduizenden mensen met ‘tijdelijke’ huurcontracten, en is het netto-minimumloon niet gestegen – maar de lasten voor deze mensen wel. Ook is de fraudejacht op minvermogenden ingezet.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: -JvL- (cc)

Listig stemgedrag

, door

COLUMN - Gelukkig is stemmen in de stembureaus iets heel anders dan stemmen in de Tweede Kamer. Wel jammer dat veel kiezers hun stemgedrag niet laten afhangen van wat de partij van hun keuze aan stemgedrag in het parlement vertoont.

Daarom nog even ter herinnering….

Tijdens de plenaire vergadering van 16 april 2020 kwamen deze motie aan de orde:

Motie van het lid Beckerman c.s. over een tijdelijke huurstop en een huurverlaging voor de sociale en de vrije sector:
“overwegende dat thuisblijven essentieel is in de strijd tegen corona; constaterende dat velen door de coronacrisis inkomen verliezen; verzoekt de regering, een tijdelijke huurstop alsmede een huurverlaging voor zowel de sociale als de vrije sector mogelijk te maken.”
De motie werd verworpen. Tegenstemmers waren VVD, CDA, D66, ChristenUnie en Van Haga.

Op dezelfde vergadering werd ook nog over deze moties gestemd:
Motie van het lid Nijboer c.s. over bevriezen van huren en compensatiemaatregelen voor woningcorporaties.
Motie verworpen Tegen: VVD, CDA, D66, ChristenUnie, SGP, FVD, Van Haga.

Motie van het lid Dik-Faber over een moreel beroep op woningcorporaties om de voorgenomen huurverhoging uit te stellen.
Aangenomen. Tegen waren VVD, D66, SGP, FVD, Van Haga.

Die moties waren allemaal ‘corona gerelateerd’. Maar ook een motie die een kleine bijdrage had kunnen betekenen in de woningcrisis sneuvelde in november 2020.

Foto: -JvL- (cc)

Nieuwe politieke partijen: klimaatstandpunten

, door

ANALYSE - Voor een meerderheid van de kiezers zijn de klimaatstandpunten van politieke partijen belangrijk voor hun stem (onderzoek I&O Research).

Van de politieke partijen die momenteel in de Tweede Kamer zitten kunnen we weten wat die standpunten zijn. We kunnen ook weten hoe ze over dit onderwerp de afgelopen jaren hebben gestemd. (Klimaatlabel 2019 – 2021).

Maar wat zijn de klimaatstandpunten van de nieuwe politieke partijen? We hebben ze gebundeld. Misschien helpt het je vlak voor de stembusgang je keuze nader te bepalen.

Van de 24 nieuwkomers hebben vijf partijen hebben helemaal niets in hun programma opgenomen (Partij van de Eenheid, De Feestpartij, Wij zijn Nederland, Modern Nederland en de Partij voor de Republiek). Twee partijen deden het in één regel of alinea af (Code Oranje en Trots op Nederland)

Van zeventien partijen die het wat serieuzer hebben aangepakt zijn er vijf die uitgebreider dan alle anderen hun visie en/of actiepunten presenteren.
BIJ1, NIDA en NLBeter lijken de meest vergaande klimaatprogramma’s te hebben. OPRECHT en De Groenen hebben ook een uitgebreide paragraaf, maar het grootste deel wordt besteed aan ideologische en theoretische onderbouwing, minder aan concrete actiepunten.

BIJ1, NIDA, NLBeter en De Groenen zijn voorstanders van klimaatmaatregelen, OPRECHT kan tot het klimaatsceptische kamp gerekend worden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Closing Time | Vrijheid van kiezen

, door

Het is weer tijd gebruik te maken van de vrijheid te kiezen. En wat zeggen politiek partijen over popmuziek?

Hoort u nog bij die grote groep twijfelaars en weet u nog niet op wie u gaat stemmen? Misschien helpt het een beetje als u  weet welke partijen de popmuziek belangrijk genoeg vinden om er een punt van te maken in hun verkiezingsprogramma’s.

Treurig maar waar: van alle 37 partijen die in de Tweede Kamer willen plaatsnemen, hebben slechts vier iets te melden over popmuziek. Sterker nog: in de 33 partijen die er niets over melden zit helemaal geen muziek.

Foto: Huub Zeeman (cc)

Duitse christendemocraten in opspraak

, door

Vlak voor de verkiezingen in twee Duitse deelstaten raakt de regerende CDU/CSU in de problemen door een mondkapjesschandaal. De christendemocratische parlementariërs Nikolas Löbel en Georg Nüßlein blijken tonnen te hebben verdiend aan de handel in mondkapjes. CSU’er Nüßlein zou gelobbyd hebben voor een textielbedrijf uit Hessen, dat beschermingsmateriaal tegen corona wilde verkopen aan de overheid. Voor zijn bemiddeling bij diverse ministeries zou hij 660.000 euro hebben ontvangen. Löbel’s bedrijf zou 250.000 euro aan commissie hebben opgestreken voor zijn bemiddeling bij de levering van mondkapjes in zijn deelstaat Baden-Württemberg. Hij moest van partijvoorzitter Armin Laschet nog wel een zetje krijgen om zijn parlementszetel onmiddellijk op te geven nadat hij aanvankelijk alleen had aangekondigd zich in september bij de Bondsdagverkiezingen niet meer kandidaat te stellen.

In een poging de schade te beperken dwingt de leiding van de CDU/CSU nu alle parlementariërs uiterlijk vrijdag een verklaring te ondertekenen dat zij niets verdiend hebben aan de coronpandemie. Maar de geest is uit de fles. Nieuwe corruptieschandalen duiken op. Axel Fischer en Mark Hauptmann zouden flink verdiend hebben aan de promotie van de betrekkingen met Azerbeidzjan. Eerder waren al twee andere christendemocratische parlementsleden in opspraak gekomen na onderzoek van de Raad van Europa naar de Azerbeidzjaanse ‘kaviaardiplomatie‘.

Foto: Louis Vest (cc)

Stem op een vrouw

, door

In Nederland is het thema van de Internationale Vrouwendag: Invloed met impact. Dat moet breed worden gezien, maar wij focussen op een niet onbelangrijk detail: Stem op een vrouw.

Om een eventuele discussie meteen  van wat mannelijk chauvinisme te ontdoen: jawel, u kunt ook stemmen op een boer, op een (voormalig) politiechef, op een verpleegkundige, op welke beroepsuitoefenaar dan ook.

Maar in een land waar nog altijd meer vrouwen (50,32%) dan mannen (49,68%) leven en slechts 31 procent van de Tweede Kamerzetels bezet worden door een vrouw, mag er wel enige aandacht naar een ‘evenredige vertegenwoordiging’ uitgaan. Het is niet zo gek dat er een 50 – 50 verhouding wordt bepleit.

Ook omdat het bij de komende verkiezingen kan. Volgens ‘Stem op een vrouw’ staan er meer vrouwen dan ooit op de kieslijsten. Nu is 35% van de 1046 kandidaten een vrouw, dus het moet mogelijk zijn op 15, 16 en 17 maart 75 vrouwen de Kamer in te stemmen.

De organisatie heeft bij 26 partijen de vrouwelijke kandidaten er uit gelicht, te vinden via deze link. Er doen echter 37 partijen mee, dus wij hebben de rest er bij gezocht. Onderaan dit artikel een overzicht van het aantal vrouwelijke kandidaten.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende