Hoe lang blijft het Britse koninkrijk nog verenigd?

Serie:

Veel Britten mochten gisteren naar de stembus. Als de uitslagen vandaag en morgen binnenkomen (er zijn geen exitpolls) zal de aandacht vooral uitgaan naar Schotland, waar de nationalisten op een absolute meerderheid afstevenen. Ook als ze die niet krijgen gaan ze alles op alles zetten om een nieuw referendum voor de onafhankelijkheid te organiseren. Eens moet het er toch van komen. En als het aan de Ieren ligt komt die breuk met het Verenigd Koninkrijk er ook ooit voor hun hele eiland.

Nicola Sturgeon (foto), leider van de Schotse nationalisten (SNP), geeft het niet op. In 2014 verloor de partij het referendum over de onafhankelijkheid met 55% tegenstemmen. Dat was volgens Londen een ‘once-in-a-generation event’ dat na zo korte tijd niet herhaald kan worden. Maar de SNP heeft sterke argumenten. Sinds het vorige referendum is het Verenigd Koninkrijk door de Brexit totaal veranderd. In het referendum van 2016 over de uittreding uit de EU stemden de Schotten in meerderheid tegen. En dat was niets voor niets. Schotland hecht om economische en politieke redenen aan het Europese continent. Onafhankelijkheid, met het uitzicht om weer deel uit te kunnen maken van de EU, is juist nu urgent volgens de SNP. Ook al is de publieke opinie daar nog niet in meerderheid van overtuigd.

Hoe dan ook een referendum

De SNP zal, met een absolute meerderheid of in coalitie met de Schotse Groenen, Johnson onder druk gaan zetten. Johnson zal alles aangrijpen om tijd te winnen, te beginnen met de coronapandemie. Maar hij loopt het risico dat zijn tegenstand er toe zal leiden dat nog veel meer Schotten dan nu het geval is het onafhankelijkheidsstreven gaan steunen. Sturgeon zal alle juridische mogelijkheden uitbuiten op basis van het principe van gelijkwaardigheid van de verschillende delen van het Verenigd Koninkrijk. Als Johnson het referendum volgens de eerder in 2014 toegepaste regels niet accepteert kan ze zonder toestemming van Westminster een soort raadgevend referendum organiseren. Dat kan Londen dan wel afwijzen, maar een overduidelijke uitslag pro onafhankelijkheid kan Johnson ook niet zomaar negeren. Maar hoe moet het dan verder? En hoe valt een zelfstandige stap van Schotland in de EU? Sommige lidstaten zouden bezwaren kunnen maken tegen een mogelijke schending van de thans geldende regels in het VK, ook al is dat land geen lid meer van de EU. Zelfs de schijn van sanctionering van de weg die de Catalanen in 2017 kozen zal moeilijk liggen, en niet alleen in Spanje.

Drugsgebruik

De SNP is sterk in Schotland. De populariteit van Nicola Sturgeon is ongekend hoog, ondanks de coronapandemie, die van Boris Johnson onverminderd laag. De Conservatieven voeren in Schotland campagne met voormalig kopstuk Ruth Davidson, die twee jaar terug uit onvrede met de landelijke leider opstapte, maar nu weer voor haar oude partij op stap is gegaan. Maar bij de SNP heeft Nicola Sturgeon natuurlijk ook niet het eeuwige leven. De partij regeert Schotland sinds 2007 maar is er niet in geslaagd een aantal problemen aan de onderkant van de maatschappij op te lossen. Daaronder op de eerste plaats het drugsgebruik. Het aantal drugsdoden is vijftien maal hoger dan het gemiddelde in Europa. In 2019 stierven meer dan 1.200 Schotten in drugsgerelateerde gevallen, een stijging van 6 procent ten opzichte van het aantal in 2018 en meer dan drieënhalf keer dat van het VK als geheel. De sociale ongelijkheid is in Schotland onverminderd groot en zal door de pandemie zeker niet afgenomen zijn. Sturgeon’s belofte aan de vooravond van de verkiezingen om samen te werken met Labour moet gezien worden als een poging om critici op haar sociale beleid tegemoet te komen.

Een test voor Labour

De lokale en regionale Britse verkiezingen van gisteren werden aangekondigd als Super Thursday. Er zijn meer dan vijfduizend zetels te verdelen. Daaronder naast de 129 zetels van het Schotse parlement ook 60 zetels van het parlement in Wales, 25 van de raad van Groot-Londen, 13 burgemeesters (waaronder die van Londen), 39 politiecommissarissen en één parlementslid bij een tussentijdse verkiezing in het district Hartlepool (Oost-Engeland). Die laatste verkiezing wordt naast de verkiezing van een aantal nieuwe burgemeesters gezien als een test voor de nieuwe Labourleider Keir Starmer. De vraag is of hij er in slaagt stemmen terug te winnen in het traditioneel rode midden van het land dat bij de vorige landelijke verkiezingen eind 2019 in groten getale switchte naar Johnson’s Conservatieven. In Wales hoopt Labour de macht te behouden. Wellicht in coalitie met Plaid Cymru, een centrum-linkse partij die streeft naar een onafhankelijk Wales. Het nationalisme in Wales is niet zo sterk als in Schotland. Er is zelfs een beweging om het parlement van Wales helemaal op te heffen. De vraag is wie er bij deze verkiezingen als sterkste uit de bus komt.

Ierse hereniging

In Noord-Ierland zijn geen zetels vacant. Toch zal er aan de andere kant van de Ierse Zee met grote belangstelling naar de uitslag van de verkiezingen worden gekeken, en dan vooral naar de uitslag in Schotland. De Ierse Independent liet een onderzoek doen naar de meningen van de Ieren in de Republiek en in Noord-Ierland over een hereniging van alle Ieren op het eiland en de wenselijkheid van een referendum daarover. In de Republiek is geheel volgens de verwachtingen een grote meerderheid te vinden voor de hereniging, al is niet iedereen bereid om er voor te betalen. In het Noorden is 35% vóór en 44% tegen (en 18% neutraal), grotendeels volgens de lijnen van de bekende verdeling in katholieke republikeinen en de protestantse unionisten. Maar niet helemaal: van degenen die zich rekenen tot de nationalisten/republikeinen is het aantal voorstanders niet hoger dan 76%. In de leeftijdsgroep van 18-24 is precies de helft van de Noord-Ieren voor hereniging (met een flinke groep neutraal). Pas in de oudere leeftijdsklassen zien we een duidelijke meerderheid tégen. Die jongeren verwachten ook dat zij de hereniging nog wel zullen meemaken. Dat zou er op kunnen duiden dat er groei zit in het standpunt voor eenheid met de republiek, als de leeftijdsgroepen tenminste gelijk verdeeld zijn over katholieken en protestanten.

Voorlopig zal het idee van de hereniging toch wel een droom blijven. En misschien geldt dat ook voor de Schotse onafhankelijkheidsplannen.

Update

Een eerste resultaat: Labour verloor zijn zetel in Hartlpool aan de Conservatieven, a historic defeat in its first major test of strength since the 2019 general election schrijft Esther Webber op het live blog van Politico.

Reacties (5)

#1 Bismarck

“Sinds het vorige referendum is het Verenigd Koninkrijk door de Brexit totaal veranderd. In het referendum van 2016 over de uittreding uit de EU stemden de Schotten in meerderheid tegen.”

Daar mag nog wel bij vermeld worden dat bij het eerdere onafhankelijkheidsreferendum de tegenstanders (Conservatives voorop, maar gesteund door oa. de destijds Spaanse voorzitter van de EU-raad) campagne voerden met het vooruitzicht dat een onafhankelijk Schotland uit de EU geschopt zou worden en niet snel toegang zou krijgen. Dat argument had (gezien de EU-liefde in Schotland) destijds wel kracht, maar is door de Brexit nu totaal irrelevant (om niet te zeggen, de kans op hertoetreding op korte termijn is voor een onafhankelijk Schotland zelfs groter dan met het VK).

Verder wel interessant: De lokale verkiezingen zijn ook een test voor de nieuwe oppositieleider Starmer, die door de Blairites op de troon gezet is nadat ze Corbyn verjaagd hebben. Hoe goed valt hij bij de Labour achterban, waar de hoogopgeleide, elitaire en ideologisch praktisch met de Liberal Democrats uitwisselbare partijtop toch al niet helemaal lekker op aansluit?

  • Volgende discussie
#1.1 Jos van Dijk - Reactie op #1

Slecht dus, als we mogen afgaan op Hartlepool, zie de update.

  • Volgende reactie op #1
#1.2 Bismarck - Reactie op #1
  • Vorige reactie op #1
#2 Jos van Dijk

Een goed resultaat voor Labour in Wales: 30 zetels (+1), Conservatieven 16 (+5) Plaid Cymru 14 (+1), LibDems 1 (gelijk gebleven). In 2016 behaalde UKIP hier nog 7 zetels die voor een belangrijk deel waarschijnlijk naar de Conservatieven zijn gegaan, waarmee de winst van die partij enigszins geflatteerd genoemd kan worden. Ook Wales laat in de politiek een eigen verhaal zien.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Bismarck

In Schotland halen de pro-onafhankelijkheidspartijen de meerderheid: De SNP wint 64 van de 129 zetels en de Groenen 8 (een winst van respectievelijk 1 en 2 zetels). De zetelwinst gaat ten koste van Labour (2) en LD (1). Oud SNP-leider Salmond, die met een eigen partij meedeed, wist geen zetels te bemachtigen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie