Prinsjesdag en de mythe van de schaarse middelen

Tijdens Prinsjesdag wordt de begroting van de overheid voor volgend jaar gepresenteerd. Zoals altijd zal er weer veel met miljarden worden gegoocheld. In de politiek gaat het om ‘keuzes maken in schaarste’ zoals Mark Rutte het onlangs in Zomergasten uitdrukte. Over welke schaarste heeft hij het, en waar gaat het bij Prinsjesdag werkelijk om? Ondanks zijn hoge functie is Mark Rutte een bescheiden en keurige liberaal. Wie hem in Zomergasten heeft gezien weet dat hij niet machtshongerig is en dat hij het als zijn taak ziet schaarse middelen zo goed mogelijk te verdelen. Ook zijn collega’s denken er zo over. Sander Dekker bijvoorbeeld weigerde onlangs in te gaan op een verzoek van de nieuwe omroepbaas Shula Rijxman om het budget voor de omroep met vijftig miljoen te verhogen. Zijn motivatie : Het is niet reëel […] De publieke omroep is natuurlijk belangrijk, maar we hebben het hier niet over de nationale veiligheid of [over] onderwijs voor onze kinderen. Het is dus een soort triage: bij een gegeven budget bepalen politici welke overheidstaken prioriteit hebben. Niet alles kan doorgang vinden en ze moeten daarom vaak pijnlijke keuzes maken. Het publiek van informatie voorzien - hoe belangrijk ook - heeft volgens Dekker een lagere prioriteit dan veiligheid en onderwijs [1]. Hij moet woekeren met schaarse middelen. Mij gaat het nu niet om de vraag of dit een terechte keuze is – ik denk het niet – maar om een andere vraag: wat zijn die schaarse middelen?

Door: Foto: Pixel Addict (cc)

Het wordt tijd dat iedereen minder gaat werken

Zo vindt Sarah Van Liefferinge, ‘persverantwoordelijke’ van de Piratenpartij:

Betaalde arbeid is schaars en zal enkel schaarser worden. De traditionele partijen en onze openbare omroep gebruiken deze schaarste om ons angst aan te jagen. Maar laat u vooral niks wijsmaken: er ís voldoende welvaart gecreëerd om iedereen uit de armoede te helpen. Het probleem is dat de 85 rijksten op deze aarde even veel bezitten als de 3,5 miljard armsten. Er staat minstens 125 biljoen € geparkeerd in belastingsparadijzen. De bonuscultuur tiert nog steeds welig. Het zijn onze politieke en economische structuren, de keuzes die onze visionaire leiders maken, die de extreme ongelijkheid bestendigen en versterken.

Genoeg! Wij zijn het beu om gereduceerd te worden tot onze waarde op de arbeidsmarkt. We aanvaarden niet dat de burgerbevolking verdeeld wordt in waardeloze werklozen (die geactiveerd moeten worden) en productieve werkmensen (die op hun eentje de sociale zekerheid overeind moeten houden), in zij die van hun brugpensioen kunnen genieten en zij die alsmaar langer moeten werken. We geloven niet in het concurrentiemodel waarin we uitgeperst worden als citroenen (maar geen nood: voor elke uitgebluste werkkracht staat er een nieuwe of goedkopere klaar). Wij willen niet ‘leven om te werken’, maar ‘werken om goed te leven’. We wéten dat we voorgelogen en gemanipuleerd worden. Maar wij laten ons niet bang maken.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: kodia (cc)

Tweaks tegen armoede: evidence-based symptomen bestrijden

Het boek ‘Schaarste’ van Sendhil Mullainathan en Eldar Sharif biedt beleidsmakers handvatten om op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten armoede te bestrijden. In Amsterdam lijkt men deze inzichten echter enkel voor symptoombestrijding in te zetten.

Beleidsmakers worden er vaker van beschuldigd: ze bestrijden symptomen in plaats van de onderliggende oorzaken aan te pakken. Arme mensen op hun beurt worden ervan beschuldigd altijd de verkeerde keuzes te maken. Wat hebben deze beschuldigingen gemeen? Ze komen samen in het plan van de gemeente Amsterdam om de zorgpremies van uitkeringsontvangers met schulden direct aan de zorgverzekeraar te betalen.

Volgens het NOS journaal is het aantal mensen met een betalingsachterstand toegenomen: één op de zes mensen heeft moeite de rekeningen te betalen. De Amsterdamse sociale dienst signaleert dat aanmaningen, deurwaarders en straffen niet helpen: ‘We zien dat deze mensen een andere benadering nodig hebben.’ Bovendien blijkt uit onderzoek ‘dat mensen die diep in de schulden zitten, vaak niet de juiste keuzes maken.’

Nadja Jungman, lector Schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht, lichtte in de uitzending toe:

Er is steeds meer onderzoek dat uitwijst dat als mensen in een situatie van schaarste terechtkomen, en dat gebeurt bij mensen met te weinig geld, dat dan eigenlijk alle aandacht uitgaat naar het overleven in het hier en nu, en dan lukt het mensen gewoon niet goed meer om het echte probleem op te lossen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Schaarste op de banenmarkt

ANALYSE - Schaarste op de banenmarkt is voor werkgevers geen enkel probleem. Integendeel, het maakt het makkelijker om voor weinig geld goede mensen te vinden die niet snel zullen vertrekken naar een eventuele concurrent. Gelukkig voor deze werkgevers is de laatste jaren het nodige beleid gevoerd om hen ook in de toekomst van overaanbod aan potentiële werkenden te verzekeren.

Een aantal recent verschenen nieuwsberichten maakte onderstaande campagnespot van de VVD weer eventjes actueel.

[kliktv]

In dit spotje vraagt de acteur zich het volgende af:

Ja, waarom zou je nog werken? Als je niks doet word je in de watten gelegd. En als je keihard werkt dan wordt je gepakt.

De realiteit is natuurlijk dat geen enkele ‘harde werker’ er ook maar over denkt zijn of haar baan op te zeggen om vervolgens door een gemeentelijke sociale dienst ‘in de watten te worden gelegd’.

Structurele werkloosheid een gegeven

Zeker in de huidige economische omstandigheden is een baan een schaars goed, waarvan je blij mag zijn dat je het hebt. Zo loopt in Nederland op dit moment de werkloosheid flink op. Inmiddels staat de teller op 5,4%, bijna een half procent meer dan in januari. In landen als Spanje en Griekenland zit maar liefst 25% van de beroepsbevolking thuis op de bank. Volgens een rapport van de Wereldbank zijn er de komende vijftien jaar wereldwijd 600 miljoen nieuwe banen nodig, alleen al om het huidige werkloosheidspercentage niet verder te laten stijgen. Niet minder dan 621 miljoen jongeren hebben de hoop op het vinden van een baan al volledig opgegeven en zijn niet langer op zoek naar werk of bezig met het volgen van een opleiding.

Foto: Sven Wrage (cc)

De Grote Verwenning | Brief aan Marcello

BRIEF - Het hele najaar is op Sargasso en in De Balie de filmserie De Grote Verwenning te zien. Aanstaande woensdag: de legendarische speelfilm La Grande Bouffe (1973). Samensteller Patrick van der Hijden schrijft een brief aan elke hoofdpersoon van de Baliefilms. Deze keer Marcello, gespeeld door Marcello Mastroianni.

Caro Marcello,

Laat ik voorop stellen: ga vooral je gang.

Wie ben ik om te oordelen over jullie plannen. Jullie hebben er goed over nagedacht. Alles is tot in de puntjes voorbereid. Maar terwijl ik van je vrienden nog wel begrijp waarom ze de eeuwigheid opzoeken, stel ik jou de vraag: waarom?

Philippe, de sukkel die nog zucht onder zijn kindermeisje. Ugo, vastgebakken aan zijn restaurant en een liefdeloos huwelijk. Michel, als tv-host koning van de schone schijn. Van alledrie kunnen we ons de levensmoeheid indenken, het druipt van hun middelbare koppen.

Maar jij Marcello, jij bent piloot. Vitaler en virieler krijg je ze niet. Jij vliegt de wereld over, iedereen vertrouwt op jou, jij overziet het leven letterlijk. Jij knijpt in alle billen, zelfs de marmeren kont van het beeld in de tuin is niet veilig voor je. Terwijl je vrienden nog bezig zijn met de keuken, droom jij van racen met een blauwe Bugatti.

Foto: Mickey Champion (cc)

Uitputting grondstoffen leidt tot diefstal putdeksels

Het dievengilde blijkt uit te blinken in hedendaags marktdenken. Niet altijd even briljant, want nu worden er ineens putdeksels gestolen. Een grote putdeksel levert rond de vijf euro op bij de schroothandelaar. IJzer doet 17 cent per kilo. Een grote putdeksel weegt tussen de 20 en 50 kilo.

Die cijfers komen uit nieuwsberichten van de afgelopen jaren. In Arnhem en Velp werden in de nacht van 1 op 2 oktober 88 putdeksels van 20 kg. per stuk gestolen. De NOS maakte er later 120 van. Dat zou de dief dan ruim 400 euro opleveren. Met aftrek van de kosten voor de auto misschien net onder de 400 euro als de dief binnen een straal van 30 kilometer van de gestolen waar woont.

Als deze ondernemer een bedrag reserveert voor het bedrijfsrisico, de zogenaamde pakkans, dan is het de moeite eigenlijk niet waard. Op een door één persoon gepleegde diefstal staat een boete van maximaal 18.500 euro of een gevangenisstraf van maximaal vier jaar. De maximale boete heeft een dief er pas uit als hij bij één actie 5442 putdeksels van 20 kg. per stuk ontvreemd.

Niet bij ijzer alleen, lijkt het dievengilde te denken. Uit de beursnoteringen voor schroot op staalprijzen.nl, blijkt dat koper veel lucratiever is.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Meer werken voor minder olie

Voor één vat olie moet steeds langer gewerkt worden, indirect ook door Nederlandse burgers. En dit proces is onomkeerbaar, stelt gastredacteur Hans Verbeek.

Aardolie wordt steeds duurder en het kost steeds meer moeite om het te winnen. Deze ontwikkeling wordt duidelijk geïllustreerd door onderstaande grafiek: het aantal uur dat je moet werken voor één vat olie (159 liter).

(klik voor vergroting)

Tussen 1985 en 2003 kostte het 2 uur werk om één vat olie te verwerven.
Maar dat loopt snel op: in 2012 moet er voor elk vat olie 5 uur (of langer) gewerkt worden.
De gemiddelde Nederlander verbruikt 22 vaten olie per jaar en moet daar steeds langer voor werken. In 2012 moet een Nederlander 110 uur of meer werken voor zijn aardolieverbruik. Aangezien niemand langer wil werken, zal er minder arbeidstijd (of energie, of geld) overblijven voor al het andere werk dat gedaan moet worden.

Nederland is niet uniek: de hele Westerse wereld steekt steeds meer arbeidstijd, geld en energie in de winning van fossiele brandstoffen. Natuurlijk gaat dat ten koste van andere zaken. En dat blijkt uit het stilvallen van de economische groei.

In de onderstaande grafiek zie je de groei van het Bruto Nationaal Produkt (GDP) van Duitsland gedeeld door het aantal gewerkte uren.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kraken: is er een alternatief voor het kraakverbod?

Ontruiming (Foto: Flickr/Nieuws uit Amsterdam)

Kraken: mijn interne morele kompas komt er niet echt uit. Aan de ene kant gebruiken mensen het eigendom van anderen zonder hen daarvoor te compenseren, aan de andere kant houden mensen bewoonbaar eigendom onbewoond terwijl er een tekort is aan betaalbare woningen in bijvoorbeeld Amsterdam.

Het recht van de markt is wat mij betreft niet absoluut, dus moet er in het geval van schaarste, als er een groep is die misbruik maakt van een tekort, tegen opgetreden worden. Dat kan zoals is gedaan door mensen het recht te geven om onbewoonde en ongebruikte panden na een jaar ‘in gebruik’ te nemen.

Maar vooral een deel van de Amsterdamse kraakscene heeft het verpest. In woord is het een groep mensen met het hart op de goede plek die opkomt voor de rechten op een huis van iedereen in de stad. In de praktijk lijkt het een militante groep mensen die het hun godgegeven recht vindt om gratis te mogen wonen en de panden die ze bewonen totaal uit te leven. Of anders.

Maar kraken is niet alleen destructief, dat bewijzen krakers elders die kraken uit noodzaak of uit écht idealisme. Die hoor je niet en zal je ook niet horen, omdat ze zich niet verzetten tegen ontruimingen.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

KSTn – Weer een achterhaald rapport

Logo kamerstukken van de dagWe hebben hier bijna een dagtaak aan het wijzen op de achterhaalde ideeën in de rapporten van de overheid.
Deze week viel het rapport voor het industriebeleid bij ons op de elektronische deurmat.
Een weinig opmerkelijk stuk proza. Geen echt vernieuwende visie of briljante plannen. Gebruikelijke dingen die de industrie graag hoort.
De laatste jaren is een terugkerend punt dat er te weinig gekwalificeerd personeel is. Dat is dan kennelijk een taak van de overheid. Marktwerking is alleen van toepassing op topmanagers.
Afijn, daar gaat het niet over. Het gaat over de lange termijn. In hun vooruitblik naar 2030 zien ze drie trends:
1) Toenemende schaarste van productiefactoren. Schaarste is in veel gevallen niet meer op te vangen door het aanboren van meer bronnen, maar leidt ertoe dat productief en inventief met bestaande bronnen moet worden omgesprongen. Dit betekent ook dat industrieel onderhoud aan belang wint.
2) Meer openheid van economieën. Internationale barrières voor goederen, diensten, kapitaal, arbeid en kennis worden steeds lager, zowel door de eenwording van markten als door technologische vernieuwing en de reductie van transportkosten.
3) Maatschappelijke problemen worden steeds complexer. De problemen, waar we als samenleving mee kampen, zoals bereikbaarheid, veiligheid, milieu, energie en gezondheid, worden steeds complexer. De overheid kan deze problemen niet alleen oplossen, maar heeft andere partijen, waaronder ondernemers en werknemers, nodig om tot doorbraken te komen.


Die derde vind ik best stoer. De industrie wordt mede verantwoordelijk voor het helpen bij vinden van oplossingen bij deze ontwikkeling.
Maar het gaat om de eerste en de tweede. Heel terecht constateren ze eerst dat er een “schaarste van productiefactoren” zal ontstaan. Maar vervolgens zeggen ze bij twee doodleuk “de reductie van transportkosten“.
Tja, tot iemand kernfusie goed aan de gang heeft of de hele wereld op zonne-energie kan laten overschakelen, is transport ook afhankelijk van schaars worden de bronnen. Met de nadruk op olie natuurlijk.
Maar geheel in lijn met eerdere rapporten, wil men dit nog steeds niet erkennen.
Misschien wat overbodig, maar het moge duidelijk zijn dat de transportsector in de toekomstplannen van het kabinet nog steeds een prominente rol in neemt.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.