Lust of zucht

Tommy Wieringa kwam eens in het veld een jager tegen die – ik meen – grauwe kiekendieven afschoot, raakte met hem in gesprek over de vraag of dat wel mocht en kreeg een heel verhaal te horen over hoe en waarom dat volkomen legaal was en hoe schadelijk de grauwe kiekendief wel niet was. Thuisgekomen keek hij het na, ontdekte dat de grauwe kiekendief wel degelijk op de rode lijst stond en schreef daar een column over. Daarin muntte hij de uitspraak ‘moordlust op zoek naar een reden’. Wat mij betreft hoort die uitspraak bij het standaard gereedschap dat een mens ter beschikking moet hebben om de werkelijkheid zu bewältigen, zoals de Duitsers dat zo mooi zeggen. ‘Moordlust op zoek naar een reden’ lijkt een goede kandidaat om te verklaren waarom van heinde en verre jongelingen naar het nieuw gestichte kalifaat stromen om daar hun heilzame werk te doen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Vademecum van de islam

RECENSIE - VademecumAfgelopen maand werd me een exemplaar van het Vademecum van de islam toegestuurd met het verzoek of ik het zou willen recenseren.

De islam in 400 begrippen luidt de ondertitel en volgens de flaptekst is het boek bedoeld als naslag voor journalisten, studenten, beleidsmedewerkers en iedereen met een algemene interesse in een onderwerp dat steeds meer de actualiteit beheerst. Een praktische toepassing dus, die feitelijke informatie in kort bestek en overzichtelijk wil aandragen. Er hebben diverse arabisten en islamologen aan meegewerkt. Namen die ik trouwens geen van allen kende (maar dat zegt niks), of Hans Janssen moet een spelfout zijn met een ‘s’ teveel.

Zo’n project leek me geen overbodige luxe, dus toog ik aan het lezen. Om te beginnen de lakmoesproef van alle teksten over de islam:

taqiyya (p. 54). Daar werd inderdaad gezegd dat het een begrip uit de twaalver sji’a was. Sji’ieten mogen, als ze reden hebben om te vrezen voor lijf en leden of have en goed vanwege hun overtuiging, voorwenden geen sji’iet te zijn. De grenzen die aan dit instrument zitten, worden echter niet vermeld: terwille van dat voorwenden mag niet worden gedood en er mag ook niet worden meegewerkt aan het ontstaan van anarchie en rechteloosheid. Dat is een omissie. Dat soennieten tegenstanders zijn van taqiyya wordt wel aangegeven.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Roger Smith (cc)

Halacha

ACHTERGROND - In de multiculturele discussie – een enorm eufemisme, want het gaat maar over één ding – wordt de islam doorgaans besproken met als verzwegen aanname dat het een geloof is zoals wij dat kennen. Dat is dus doorgaans iets dat ongeveer op het christendom lijkt. In werkelijkheid is de islam iets anders: een halachische godsdienst, te vergelijken met het orthodoxe jodendom. In halachische godsdiensten is het juiste gedrag veel belangrijker dan de juiste overtuiging, en voor dat juiste gedrag zijn dan ook regels opgesteld.

Die regels zijn belangrijk, worden tot in detail uitgewerkt en strikt nageleefd. Er kan – in theorie – niet van af geweken worden. Dat gaat natuurlijk niet, zeker niet als ze zijn geformuleerd in een voor halachische godsdiensten typische stijl: “als iemand…, dan moet…”. De noodzaak de regels aan de praktijk aan te passen is in halachische godsdiensten dus behoorlijk dringend. De methode die daarvoor wordt gebruikt, is wat halachische godsdienste typisch halachisch maakt.

Casuistiek (als… dan…) en discussie zijn daarbij vormende principes, in combinatie met het serieus nemen van elk denkbaar probleem en het formuleren van steeds meer extra regels die reeds bestaande regels nader specificeren en aan banden leggen. Incidenteel wordt daarbij een kwestie benaderd vanuit een totaal niet voor de hand liggende hoek. Zo slagen halachische godsdiensten erin om – via wat wij ervaren als een omweg – bepaalde regels van hun scherpe kanten te ontdoen of zelfs volledig buiten spel te zetten.

Foto: Gary Edenfield (cc)

Imagine

COLUMN - Correct me if I’m wrong, maar volgens mij was er een tijd dat je pas wist wie er nummer 1 was in de (toen nog) top 100 aller tijden, als je de eerste tonen van de nummer 2 had gehoord. Hoorde je Stairway to Heaven dan wist je dat het Bohemian Rhapsody was. En hoorde je Bohemian Rhapsody, dan wist je dat het Stairway to Heaven was. Of Hotel California. Of Child in Time.

De Top 100 Aller Tijden is inmiddels geëxtrapoleerd naar de Top 2000 Aller Tijden en een happening van formaat geworden. Een soort muzikale adventkalender waarmee we een week lang kunnen aftellen naar de laatste seconden van het oude jaar. U begrijpt dat het ver beneden mijn waardigheid is om dit gebeuren van al te dichtbij te volgen, maar ook van een afstand werd me duidelijk dat de uitslag inmiddels al bekend was. Er bestaan geen geheimen meer.

En op nummer 1 bleek eens een keer niet Bohemian Rhapsody te staan, maar Imagine van Johh Lennon.

Nu begreep ik het volgende: als de aanslagen in Parijs niet hadden plaatsgevonden, stond Bohomian Rhapsody nog steeds op nummer 1. Gisteren stelde een vriend van mij dat dit betekende dat de terroristen hadden gewonnen. Ik dacht dat hij gelijk had. De terroristen hadden het immers voor elkaar gekregen een onwrikbaar bastion als De Grote Vier aan het wankelen te brengen. Dat was in wezen net zoiets als de Twin Towers naar beneden halen, in al z’n megalomaanheid al net zo’n gedrocht als Bohemian Rhapsody. De Twin Towers mochten dan wel symbool staan voor de hebzucht van de westerse wereld, maar je moet het verdomme wel met rust laten! En dat zou je ook van de Eeuwige Top 4 kunnen zeggen. In die vier nummers wordt het ergste verenigd dat de westerse popgeschiedenis te bieden heeft, maar aan een aantal zekerheden in het leven moet je niet komen. Dit was onze Nine Eleven!

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Henk-Jan Winkeldermaat (cc)

Islam is liefde

COLUMN - Sinds ik Thucydides’ werk over de Peloponesische oorlog heb gelezen, is voor mij niets zo oud als de krant van vandaag. Toch kan ik ‘s ochtends in de trein op weg naar mijn werk enorm genieten van de Metro, maar dan vooral van de columns. Metro’s vaste columns van Luuk Koelman en James Worthy sla ik nooit over, maar mijn absolute favoriet is toch wel de superkorte column van Jan Dijkgraaf bovenaan page two. Zoals Dijkgraafs teksten – in slechts 99 woorden – het gesundes Volksempfinden weten te parodiëren, en dat ie-de-re dag opnieuw! De PC Hooftprijs is voor minder toegekend.

Afgelopen dinsdag weer zo’n toppertje. Dijkgraafs column – getiteld Pijnlijk in 2015 – is gevuld met een eindejaarslijstje van dingen waar het gesundes Volk zich minder plezierig aan empfunden heeft in 2015.

Daar staan dingen bij van wereldschokkend groot belang zoals een liedje van Trijntje Oosterhuis en de prestaties van Oranje, maar ook futiliteiten als de moord op Mitch Enriquez en de vileine wijze waarop burgemeester Onno Hoes in zijn liefdesleven te grazen werd genomen. De uitsmijter van de column is de uitspraak “Islam is liefde”.

Dat is niet minder dan meesterlijk. Dijkgraaf leest de krant namelijk wél en zijn column is dan ook zeer subtiel afgestemd op het nieuws van vandaag. Want op pagina 3 onderaan staat dit bericht. Toen strijders van de islamitische terreurbeweging al-Shabaab in Kenia een bus binnenvielen en de moslims sommeerden apart te gaan staan van de christenen, weigerden de moslims dat, ook toen de strijders dreigden dan maar iedereen te doden. Dat redde de christenen het leven.

Foto: foto van de auteur

Albanië herdenkt en demonstreert

ELDERS - De herdenking van de opstand tegen het communistisch bewind van Hoxha, 25 jaar geleden, is dinsdag uitgelopen op een demonstratie tegen de huidige socialistische regering in Tirana.

Na de val van het stalinistische bewind van Hoxha is vrijwel alles wat aan de veertigjarige dictatuur deed denken in Albanië vernietigd. Inclusief fabrieken, scholen, gezondheidszorginstellingen. Alleen de kleine bunkers zijn nog overal te vinden. Op de gekste plaatsen kom je de betonnen paddenstoelen tegen. Hoxha liet er 700.000 bouwen, voor elke vier Albanezen één. Zo kon het volk zich verdedigen tegen de vele vijanden die het kleine en volledig geïsoleerde Albanië aan alle kanten omringden nadat het regime in 1968 gebroken had met het Warschaupact.

Deze week is het vijfentwintig jaar geleden dat een opstand van studenten het einde van het regime van Hoxha inluidde. De Democratische partij, de rechtse oppositie, organiseerde een betoging tegen de socialistische regering van premier Edi Rama. In het regeringskwartier kwam een gewelddadig einde aan de demonstratie. Een als museum bedoelde bunker werd in brand gestoken na een oproep van Besim Ndregjoni, leider van een groep die de slachtoffers van de dictatuur vertegenwoordigt. De bunker moet laten zien welke vluchtwegen paranoïde communistische leiders voor zichzelf hadden gebouwd.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Elvin (cc)

Fabeltjes

ACHTERGROND - Lees dat stuk van Joris Verheijen – mijn collega-docent bij Livius – over antisemitisme tegen moslims. Ja, u leest het goed: antisemitisme tegen moslims, dat kan.

Wie over moslimhaat blogt, treft in zijn reacties altijd wel iemand aan die er niets van begrijpt dat mensen ook maar iets positief over de islam kunnen beweren. Iets wat Joris trouwens helemaal niet doet, maar een kniesoor die daarop let. Zo belandde ene Johan ook onder Joris’ blogpost:

Wat een onzin ook voor een geschiedenisleraar om en passant maar 1500 (sic!) jaar islamitische militair expansionisme en het over de loop van eeuwen heen via systemische discriminatie en korte oprispingen van genocides langzaam maar zeker wegvagen van andere groepen te negeren.

En:

Dat Mohammedanisme was in het verleden en is ook nu nog in het heden een totalitaire ideologie ie wordt aangehangen door 1,2 miljard mensen en vormt daarmee een enorme bedreiging voor het voortbestaan van een Europa gebaseerd op verlichtingswaarden en de vergelijking van de Islam met Nazisme gaat heel wat beter op.

Het is een verhaal dat de laatste tijd maar al te vaak herhaald wordt: de islam als militair expansionistisch fenomeen dat zijn hele geschiedenis lang – tot Wenen in 1683 – een bedreiging voor Europa vormde, en nu weer. De islam als politieke ideologie die erop uit is andere groepen ‘weg te vagen’. Misschien wordt het eens tijd om dat te gaan tegenspreken. Daarom een aantal fabeltjes op een rij.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Een kwaadaardige ideologie

QUOTE - Quote du JourAhmed Marcouch (PvdA) in Trouw (28 november):

Ik vind dat salafisten afstand moeten nemen van hun ideologie. Wie zegt: ik kies voor democratie, rechtsstaat en pluriformiteit kan geen salafist meer zijn. Ik constateer dat het een kwaadaardige ideologie is die als een voorportaal werkt tot gewelddadig jihadisme.

VVD en PvdA willen het OM laten onderzoeken of een verbod van die orthodox-islamitische stroming mogelijk is. Hoe serieus neemt Marcouch de individuele, grondwettelijk vastgelegde, vrijheid van godsdienst? Zijn wij nog vrij in onze gedachten volgens VVD en PvdA?

Op dezelfde pagina van Trouw lezen we dat de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb (ook PvdA) een handelsmissie heeft geleid naar Saoedie-Arabië, een land waar het salafisme welig tiert, waar financiers van IS wonen en waar dit jaar al meer dan 100 mensen zijn onthoofd.

In de bijlage van Trouw staat ook een interview met de Britse godsdienstsocioloog Linda Woodhead. Zij erkent dat de meest intolerante vormen van religie optimaal weten te profiteren van de godsdienstvrijheid en vindt dat de overheid daar niet blind voor mag zijn.Maar ze zegt ook:

Extremistisch betekent nog niet noodzakelijkerwijs gewelddadig. De meeste fundamentalisten zijn niet gewelddadig….Op het  moment dat extremisme in aanraking komt met mensen die in conflictsituaties zitten, die geweld hebben gebruikt of willen gaan gebruiken, is het een heel krachtige en bruikbare ideologie om geweld mee te motiveren….De jongens die de aanslagen pleegden in Parijs en elders zaten meestal al op een gewelddadig pad. Op het moment dat ze dan met een extremistische vorm van religie in aanmerking komen hebben ze hun rechtvaardiging om geweld te gebruiken.

Als je zegt dat dit extremisme het ware gezicht is van de islam, doe je precies wat IS wil. Waarom vermoorden extremisten mensen? Omdat ze gruwen van het bewijs dat Europa daadwerkelijk liberaal is en positief kan zijn tegenover de islam….Hoe meer wij zeggen: ‘We vertrouwen moslims niet, islam is inherent gewelddadig’, hoe gelukkiger IS wordt. Het bevestigt hun beeld: de ongelovigen willen de kinderen van Allah vernietigen…Je zegt wat zij ook zeggen: ‘Wij zijn goed, jullie zijn slecht. Fundamentalistisch, zwart-wit.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Paradigmatatata

COLUMN - ParadigmaPeter Breedveld nodigde Marcel Hulspas uit een stukje op zijn blog te schrijven. Dat werd Is de islam nog te redden?, waarin Hulspas forse kritiek leverde op het meest recente boek van Ayaan Hirsi Ali. Hirsi Ali pleit in haar boek voor een hervorming van de islam en Hulspas betoogt in zijn stuk dat dat met geen mogelijkheid haalbaar is. Een hervorming à la Reformatie in het westen is al lang aan de gang en bestond niet alleen in het westen, maar ook nu binnen de islam vooral uit een fundamentalistische ‘terug naar de wortels’-beweging waar net als destijds weinig heil van te verwachten is.

Hulspas acht het ook buitengewoon onwaarschijnlijk, en volkomen onlogisch om te verwachten, dat moslims zomaar gaan doen alsof bepaalde verzen niet meer in de koran staan: er staat wat er staat en daar ga je niks meer aan veranderen. Van alle oorzaken van extremistisch terrorisme die je zou kunnen aanwijzen, is de islam degene waar je het minste invloed op kunt uitoefenen. Niet eens proberen dus, aldus Hulspas, dat zou maar getuigen van naïef optimisme.

In het Midden-Oosten zal die hervorming er nooit komen en daarvoor noemt hij enkele oorzaken die niets met de islam zelf te maken hebben: corrupte regimes, de Saoedische Wahabieten en hun oliedollars, de frustratie bij de gewone bevolking. Zonder het erbij te zeggen, noemt hij daarmee enkele oorzaken die wellicht wél beter aan te pakken zijn.

Vorige Volgende