Heel Europa naar rechts?

Nederland moet rekening houden met een nieuw rechts kabinet, als we op de laatste peilingen mogen afgaan. Deelname van de PVV is zelfs niet uitgesloten. Hoe staat het er voor met extreemrechts in andere landen? Wat gaat het betekenen voor een nieuw Europarlement dat volgend jaar juni wordt gekozen? 'De dominante thema’s van radicaal-rechts van de afgelopen 25 jaar – vooral immigratie – zijn nu in het hele publieke debat doorgedrongen,' schrijft het Europabrede nieuwsmedium Voxeurop. Is de opkomst van extreemrechts nog tegen te houden? In Frankrijk zien we de stijgende populariteit van RN (Rassemblement National), de partij van Marine Le Pen. Zij lijkt met succes het extreemrechtse imago van haar vaders Front National van zich af te kunnen werpen. Zondag liep ze mee in een mars tegen het antisemitisme, een breed en politiek-neutraal bedoeld initiatief tegen de vele antisemitische incidenten van de afgelopen weken. De aanwezigheid van RN leidde bij andere demonstranten tot ongemakkelijke gevoelens. President Macron had op voorhand al afgezegd. Maar Le Pen slaagt er bij dit soort gelegenheden steeds meer in geaccepteerd te worden als een 'gewone', min of meer gematigd rechtse Franse politicus. De uitsluiting van immigranten, en vooral van islamieten, blijft echter overeind. Op dat punt wordt ze geholpen door het feit dat veel Fransen de uitgesproken anti-Israëlische leuzen in recente demonstraties voor solidariteit met het onderdrukte Palestijnse volk te ver vinden gaan. Het Groene parlementslid Sandrine Rousseau ziet deelname aan deze demonstratie als een 'omslagpunt voor RN, het "witwassen" van het oorspronkelijke antisemitisme'. Bij de aanhangers van RN hopen ze dat het eindelijk afgelopen is met de demonisering van hun partij. Het voorbeeld van Le Pen De opmars van extreemrechts in Europa wordt gefaciliteerd door centrumrechtse partijen die bang zijn stemmen te verliezen en daarom neigen naar hun concurrenten op de rechterflank. In Europa vertoonde EPP-voorman Manfred Weber van de Duitse CSU deze zomer al die neiging in het debat over de klimaatopwarming en de natuurherstelwet. Het heeft de opmars van de AfD in Duitsland bij de deelstaatverkiezingen niet kunnen voorkomen. Het resultaat van de opening van VVD-leider Dilan Yeşilgöz naar de PVV moeten we afwachten. Wilders toont zich in navolging van Le Pen ook gematigder dan voorheen. In Zweden was centrum-rechts vorig jaar al toe aan de gedoogrol van de Zweden Democraten. In Finland zit extreemrechts in de regering. Italië heeft met Giorgia Meloni zelfs een premier uit een partij met onmiskenbaar fascistische roots. Portugal was een van de weinige landen waar een rechtspopulistische partij tot voor kort ontbrak. Vijftig jaar na de bevrijding van het fascisme in de Anjerrevolutie gaat Chega, een nieuwe extreemrechtse partij, komend voorjaar bij de ingelaste parlementsverkiezingen naar verwachting hoge ogen gooien. Spanje heeft een nieuwe centrum-linkse regering. Premier Sanchez heeft dat voor elkaar gekregen door zijn amnestie-deal met Catalaanse seperatisten. Maar liefst 70% van de Spaanse kiezers zou deze deal afwijzen. De gevolgen daarvan zullen waarschijnlijk zichtbaar worden bij de Europese verkiezingen. Mogelijk gaan ook andere extreemrechtse partijen bij die verkiezingen het voorbeeld van Le Pen volgen. Al dan niet gestimuleerd door centrumrechts zullen ze met min of meer gematigde geluiden proberen hun positie in het Europese Parlement te versterken. Maar het is de vraag of dat een grote wijziging gaat brengen in de koers. Marginalisering en uitsluiting  van allochtonen, op de eerste plaats van islamieten en verder van alle mensen met een andere huidskleur, zit in het DNA van het rechtspopulisme. 'Eigen volk eerst' blijft de leus. Dat geldt zeker ook voor een aantal Midden- en Oost-Europese partijen die straks in Brussel/Straatsburg de rechterflank meer invloed kunnen geven. Zoals het Poolse PiS, dat na de recente verkiezingen weliswaar geen nieuwe regering kan vormen, maar in eigen land nog steeds de grootste partij is. Net als Fidesz in Hongarije. Economische onzekerheid Kan deze trend gekeerd worden? Of is het al te laat? Al sinds de eerste tekenen van groei van rechtspopulistische partijen ligt er een uitdaging bij centrumlinkse partijen die hun traditionele kiezers naar extreemrechts zagen gaan. Het European Trade Union Institute heeft een rapport gepubliceerd met aanbevelingen voor vakbonden en sociaaldemocratische partijen. Volgens de onderzoekers speelt de economie een veel centralere rol speelt dan soms wordt aangenomen. 'Ten eerste worden veel extreemrechtse kiezers gedreven door economische of andere protestoverwegingen, zoals wantrouwen jegens instituties. Immigratie – soms gezien als een uitsluitend culturele aangelegenheid – is in feite ook een economische aangelegenheid. Ten tweede volgen extreemrechtse partijen mobilisatiestrategieën die voortbouwen op economische onzekerheid en een bepaald soort welvaarts-chauvinisme. Ten derde kan sociaal beleid de onzekerheden die de steun van extreemrechts drijven, verzachten.' Een van hun adviezen is om niet te proberen stemmen te winnen door delen van het programma van rechtspopulistische partijen over te nemen. 'Linkse regeringen en vakbonden moeten zich concentreren op het aanpakken van de economische grieven door de onzekerheid op de arbeidsmarkt te verminderen, de economische groei te bevorderen en een effectieve bescherming van de welvaart te garanderen.' Het is geen eenvoudige opgave voor politici die dagelijks vooral vragen krijgen over migratie, identiteit, versterking van de lokale gemeenschap enz.

Door: Foto: Blandine Le Cain (cc)
Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Machtswisseling in Portugal?

, door

De linkse gedoogpartijen van de socialistische minderheidsregering in Portugal hebben vorig najaar een groot risico genomen. Ze verwierpen de begroting van premier António Costa (foto) met als gevolg dat nieuwe verkiezingen noodzakelijk werden om de politieke stabiliteit in het land te herstellen. Zondag a.s. mogen de Portugezen weer hun stem uitbrengen. De socialisten leken aanvankelijk nog op een meerderheid te kunnen rekenen. Maar in een recente peiling neemt hun voornaamste concurrent, de centrum-rechtse PSD de leiding over. Dat zou tevens de weg kunnen openen voor een andere waarschijnlijke winnaar, de rechtsextremistische Chega! (Genoeg). Partijleider André Ventura is er vast van overtuigd dat hij met een flinke winst straks aan de regering kan deelnemen.

Ressentiment

Portugal is jarenlang verschoond gebleven van populistische rechts van het type Wilders-Le Pen. Drie jaar geleden brak Chega! door met 1 % van de stemmen, goed voor één zetel in het nieuwe parlement. Lokale verkiezingen vorig jaar lieten al zien dat de partij met 4% in de lift zat. Bij de presidentsverkiezingen kreeg Ventura bijna 12% van de stemmen. Nu staat Chega! op 7 à 8% in de peilingen voor de verkiezingen van zondag. Ook in Portugal groeit het ressentiment tegen de grote partijen.  Sinds de Anjerrevolutie in 1974, toen een einde kwam aan het fascistische bewind van Salazar, domineren twee politieke partijen de Portugese politiek: de socialistische PS en de centrum-rechtse PSD (die alleen in naam sociaaldemocratisch is). Ventura’s populariteit stijgt door zijn scherpe aanvallen op het huidige regeringsbeleid die -anders dan in het verleden- veel aandacht krijgen in de media. Hij kon een punt maken bij het proces tegen een corrupte ex-minister. En hij valt de socialisten aan op hun steun voor minderheidsgroepen (zoals Roma). De kritiek op het coronabeleid van de regering heeft hem ook wind in de zeilen gegeven. Zijn economisch program is rechts: minder staatsinterventie, vermindering van de uitkeringen van degenen “die niet willen werken en afhankelijk zijn van sociale uitkeringen”. Verder is Chega! voor levenslange gevangenisstraf voor moorden en chemische castratie voor kindermisbruikers en tegen abortus en euthanasie.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Waan van de dag

Neerlands ruk naar rechts onder de loep

, door

ONDERZOEK - Vandaag in De Groene een vertaald en ingekort stuk uit de inleiding van het proefschrift The Conservative Embrace of Progressive Values: On the Intellectual Origins of the Swing to the Right in Dutch Politics, dat Merijn Oudenampsen op 12 januari verdedigt in de aula van de Universiteit van Tilburg (zie persbericht), waarin Oudenampsen onderzoekt hoe het is te verklaren “dat een politieke stroming die nooit meer dan een zesde van het Nederlandse electoraat voor zich heeft weten te winnen in staat is geweest om zo’n bovenmaatse invloed uit te oefenen op het Nederlandse politieke klimaat.”

Foto: Flagmap of Wallonia (bron)

Het raadsel van Wallonië: Waarom radicaal rechts niet van de grond komt in Franstalig België

, door

ANALYSE - Na bijna vijfhonderd dagen onderhandelen heeft België eindelijk een nieuwe federale regering. Dankzij een recente aflevering van ‘Zondag met Lubach’ weten de meeste Nederlanders dat onze zuiderburen een bijzonder complex politiek systeem hebben. Maar voor comparatief politicologisch onderzoek is België een ideale casus. Ondanks vergelijkbare omstandigheden (een identiek kiesstelsel, gelijktijdige verkiezingen etc.) vindt men in één land twee compleet verschillende partijsystemen.

Van oudsher zijn radicaal rechts-populistische partijen succesvoller in Vlaanderen dan in Wallonië. Al in het begin van de jaren 1990 wist het Vlaams Belang (VB, toenmalig Vlaams Blok) een groot aantal kiezers te overtuigen en boekt sindsdien regelmatig verkiezingswinsten. Wallonië kent daarentegen (nog) geen succesvolle radicaal rechts-populistische beweging. Hoe komt dat?

In een recent verschenen wetenschappelijk artikel onderzoek ik deze vraag. Vanuit een puur theoretisch perspectief is het electoraal succes van rechts-populistische partijen een kwestie van vraag en aanbod. Enerzijds moet er een voedingsbodem zijn, oftewel: er moeten voldoende kiezers zijn die zich aangetrokken voelen door radicaal rechts-populistische partijen. Anderzijds moet er ook een geloofwaardige rechts-populistische partij zijn die deze vraag in stemmen kan vertalen.

De vraagzijde

Uit bestaand onderzoek blijkt dat er wel degelijk een voedingsbodem bestaat voor radicaal rechts in Wallonië. De Franstalige regio van België presteert op economisch vlak ondermaats, en de werkeloosheid is er hoger dan in het noordelijke gedeelte. Bovendien doet migratie er de gemoederen net zo hoog oplopen als in Vlaanderen. Uit kiezersonderzoek blijkt telkens weer dat er nauwelijks verschillen zijn tussen Vlamingen en Walen. De mythe van een rechts Vlaanderen en een links Wallonië kan dan ook definitief worden begraven. Kortom: het potentiële electoraat voor een radicaal-rechtse partij is minstens even groot in Vlaanderen dan in Wallonië. Dat deze partijfamilie minder succes kent in Wallonië dan in Vlaanderen kan met andere woorden niet simpelweg worden toegeschreven aan de houding van de kiezers.

Foto: Marcel Oosterwijk (cc)

Hoe de conservatieven wonnen

, door

RECENSIE - Het was een kwart eeuw geleden. Hans Janmaat zat nog in de Tweede Kamer, samen met twee collega-Centrumdemocraten. Ze werden met de nek aangekeken – nieuwe nazi’s waren het, volgens velen. Maar de sfeer was ook aan het omslaan.

Negen jaar daarvoor wist Janmaat maar ternauwernood ontkomen aan een gewelddadige overval door linkse activisten op een CD-partijbijeenkomst in Kedichem. Zijn secretaresse (later zijn vrouw) Wil Schuurman raakte zwaar gewond; het hotelletje op de dijk brandde af. De eerste, wrede reacties van ‘net goed’ maakten daarna al snel plaats voor een gevoel van schaamte. Zoiets hoorde toch niet in Nederland.

En met het besef dat ‘de strijd tegen neonazi’s’ ook te ver kon gaan, groeide het besef dat Janmaat al die jaren misschien toch, zij het op schrille toon, een belangrijk probleem had aangekaart. De immer groeiende groep immigranten in de grote steden.

Verguisd, maar toch…

Desondanks werd Janmaats roep om een immigratiestop weggezet als discriminatie, als nazisme. En dat mocht nooit meer. De Tweede Wereldoorlog was inmiddels uitgegroeid tot het morele ijkpunt van de Nederlandse samenleving. Dat schiep duidelijkheid. Wij waren ‘goed’. Janmaat was ‘fout’.

Hoogtepunt in dit collectieve heldendom was de uitbreiding in 1983 van artikel 1 van de grondwet, op voorstel van CPN-voorman Marcus Bakker. Discriminatie was voortaan verboden ‘op welke grond dan ook’. Bakker (eigenlijk zelf ook maar nét politiek paria af) kreeg voor zijn amendement de ganse politiek mee. De toekomst was immers aan de multiculturele samenleving. Maar na 1990 sloeg de twijfel toe. De oude stadswijken werden islamitische enclaves. De oude bewoners klaagden of verhuisden, en vroegen zich af waarom ze eigenlijk nog op de bestaande partijen stemden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: screenpunk (cc)

Aan de zwevende kiezer

, door

OPINIE - Voor mij zijn de verkiezingen voorbij. Ik heb hier in Zwitserland mijn stem per post uitgebracht. Ik heb hier BVN, het TV station voor Nederlanders en Vlamingen in het buitenland. Ik zag Wilders breed in het Vlaamse nieuws. Een commentator zei dat de Nederlandse verkiezingen feitelijk een referendum is: voor of tegen Wilders.

Zeven jaar geleden woonde ik in België. Ik zag de discussie in Nederland en zocht een manier om bij te dragen. Ik begon de groep “nee tegen PVV” op LinkedIn. Dat leverde veel discussie op. Veel mensen wilden zich niet openlijk distantiëren van PVV. Anderen vonden de naam van de groep te negatief. Zo had ieder zijn eigen argument. Toch groeide de groep en bleef met ongeveer 145 leden stabiel. Alle pogingen om de groep groter en actiever te maken mislukten. Een van de leden van de groep werd met mij “ontmaskerd” in de Telegraaf. Zij moest onderduiken en wij hebben op mijn werk een weekje de deur beter in de gaten moeten houden

Daarna werd het stil in de groep. Pogingen om de boel op te laten leven, danwel af te sluiten stuitte weer op bezwaren van deelnemers van het eerste uur. De laatste tijd komen er weer wat leden bij.

Foto: Martin Schulz (cc)

Verkiezingen over ons systeem

, door

Trump heeft gewonnen, Teutoonse wansmaak, grillige standpunten en eclectische omgang met de werkelijkheid maken het angstig naar onze Europese verkiezingen te kijken.

Ik hoopte op zijn leiderschap en discipline bij de partijen, maar de voortekens wijzen daar niet op: geruzie over benoemingen van extremisten.

“Do not compromise”, zeggen de tegenstanders daarvan. Griezelig…

Verkiezingen in de V.S. in 2010

Konden we de risico’s niet eerder zien? In 2010 verloren de Democraten hun eerste verkiezingen na het aantreden van Obama, waarover Ronald Dworkin schreef:

  • Waarom willen zo veel Amerikanen beslist stemmen tegen hun belangen in?
  • Waarom schreeuwen ze hun haat uit tegen een gezondheidszorgplan dat ze betere bescherming biedt tegen rampen dan ze ooit hadden?
  • Waarom tegen stimulerende uitgaven die verhinderen dat een slechte economische conjunctuur nog slechter voor hen wordt?
  • Waarom tegen belastingvoorstellen die hun eigen belasting verlagen door die te verhogen van hen, die rijker zijn dan ze zelf ooit zullen zijn?
  • Waarom stemmen ze in zulke aantallen voor de partij die begunstigd is door de bankiers en financiers die de economische catastrofe hebben veroorzaakt?

Het is verbazend, maar zes jaar later zijn de pijnlijke vragen identiek. Hebben we niets geleerd, niet gekeken naar de verkiezingsuitslagen en ons afgevraagd wat die te betekenen hadden?

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Gage Skidmore (cc)

Angst voor de Vrijheid

, door

ACHTERGROND - Vanwaar voelen mensen zich toch aangetrokken door autoritaire ideeën en ideologieën?  Zijn mensen van nature alleen maar op zoek naar macht? Waarom zijn er dan toch zo veel mensen die zich laten onderdrukken en hun vrijheid opgeven?

In 1941 probeerde de psycholoog Erich Fromm (1900-1980) deze vragen in zijn boek De Angst voor Vrijheid te beantwoorden. In dit artikel beschrijft Alexander Goesten beknopt Fromms ideeën daaromtrent.

De grote populariteit van Trump en de opkomst van rechtspopulistische bewegingen in Europa maken Fromms overwegingen nog net zo actueel als 75 jaar geleden.

Individuatie

Erich Fromm zag in het verloop van de geschiedenis een steeds toenemend besef dat de mens een individu is en niet alleen een onderdeel van de natuur, stam, natie of ras. Dit maatschappelijk proces gaat gepaard met een toename van vrijheid.

Dit proces noemde Fromm: individuatie. Individuatie wordt voortgedreven door de groei van het productievermogen en de wetenschappelijke vooruitgang. Tegelijkertijd met de individuatie komen er steeds weer autoritaire ideeën op, die de verworven vrijheden terug willen dringen. Dit gebeurt omdat vele mensen door het ontwikkelen van “vrijheid van” van hun sociale banden los werden gesneden.

Hierdoor krijgen veel personen het gevoel van machteloosheid en eenzaamheid. Veel mensen vluchten voor dit gevoel door zich te vereenzelvigen met een groter symbiotisch geheel. Dit kan een symbiotische binding zijn in de vorm van een religie, persoon, natie, voetbalclub of een totalitaire ideologie. Men probeert de machteloosheid, eenzaamheid en onzekerheid te overwinnen door zich als onderdeel van iets groots te voelen.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.