Home is where the hab is

Zaterdag maakte ik een gezellig busreisje met wat mensenrechtenactivisten, kritische jongeren en collega-journalisten. Eindbestemming was het politiebureau van de Autofabriekwijk in Nizjni Novgorod, een mooie stad die voor een paar uur in een oorlogszone leek te zijn omgetoverd.

Dat zit zo. De militaire eenheid had tijdens een verboden demonstratie over het hoofd gezien dat ik journalist was. Logisch: ik was foto’s aan het maken, had een persaccreditatie van het ministerie van buitenlandse zaken bij me, had me aangemeld bij de lokale politie op het Gorkiplein en riep dat ik journalist was.

Dus dat busreisje was niet geheel vrijwillig. Na de tralies van de arrestantenwagen en de commando’s van de ME was het echter een prettig onderkomen. Ik kon er zelfs stiekem mijn eerste sms’je versturen aan collega Peter d’Hamecourt, die bezorgd had toegezien dat twee bomen van kerels mij tegen een bus smeten, van achteren sloegen, wegsleurden en in de ME-wagen mikten (zie Peters column).

Maar in de stadsbus die onder politiebegeleiding naar de Autofabriekwijk reed, kwamen de eerste grapjes al los. Iemand las op een opschrift dat een buskaartje 8 roebel kost en stelde voor de chauffeur te betalen.

Anderhalf uur later waren wij, de drie buitenlandse journalisten, vrij. Ze leken zich op het politiebureau niet echt raad te weten met onze aanwezigheid. We werden vanaf dat moment met fluwelen handschoenen aangepakt, hoewel zonder begrip, verklaring of excuses. ,,Heb je klappen gekregen? Dan zul je wel wat verkeerds hebben gedaan.”

Dat Hitler eigenlijk geen Duitser was weten maar verassend weinig mensen. Hij werd namelijk geboren in Oostenrijk, een land dat zich vrijwillig aansloot bij Duitsland en aan haar zijde meevocht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog schoot Oostenrijk plots in een slachtofferstuip, en de geallieerden stemden daarin stilzwijgend toe. Het gevolg is duidelijk. Oostenrijk heeft nooit echt in het reine hoeven komen met haar verleden en Nazi-sympathiën zijn nog overal te signaleren. Een aardig voorbeeld daarvan is de documentaire “The End of the Neubacher Project“.

Maar misschien worden binnenkort de Oostenrijkers toch weer wat meer geconfronteerd met hun oorlogsverleden. Isolde Saalman, afgevaardigde van Nedersaksen in het Duitse parlement, diende in het regionale parlement een voorstel in, waarin ze vraagt of Adolf Hitler posthuum het Duitserschap kan worden ontnomen.

Dit lijkt een mooie gelegenheid om de Oostenrijkers te dwingen tot wat zelfreflexie. Maar je kan het ook zien als een poging van Duitsland om de schuldvraag af te schuiven. Als Hitler geen Duitser was, dan is de Tweede Wereldoorlog niet veroorzaakt door een Duitser. En dat komt in een land waar men graag weer wat openlijker nationalistisch wil doen goed uit…

De Russische bevolking heeft zaterdag voor het eerst op grootschalige manier haar ongenoegen over Poetin laten blijken. In het centrum van St Petersburg riepen 5000 leden uit verschillende oppositiestromingen anti-Poetin leuzen. Ze wisten zelfs door het politiekordon te breken en een drukke boulevard op te lopen. Volgens officiële bronnen zijn 50 mensen opgepakt, de demonstranten claimen echter dat er rond de 200 personen zijn meegenomen. Het grootste gedeelte van arrestanten is inmiddels weer op vrije voeten.

Toevallig heb ik vrijdag een bijeenkomst op de United Nations Correspondence Association over Rusland bijgewoond. Nina Khrusheva, Professor in politicologie op de New School Universiteit en achterkleindochter van Chroetsjov, sprak daar naar aanleiding van Poetin’s speech in Munchen over het risico op een nieuwe Koude Oorlog. Ik wist haar ook wat uitspraken over de persvrijheid in Rusland te ontfrutselen.

Laat ik u eerst even geruststellen, die Koude Oorlog komt er volgens Khrusheva niet. ?Rusland is ondanks haar enorme energievoorraad niet meer sterk genoeg om een serieuze opponent van de VS te zijn. Bovendien is de wereld waarin we leven te gefragmenteerd om twee blokken te vormen?, aldus de professor.

Met de persvrijheid is het in Rusland nog steeds slecht gesteld. ?De overheid heeft in alle mediabedrijven een groot belang, of is soms zelfs eigenaar?, vertelt Khruseva. ?Poetin verdedigt zijn beleid met een verwijt aan de pers dat ze zelf geen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Dat is misschien wel waar, maar opkopen is niet de juiste oplossing?, voegt ze toe.