De economie kan wel wat minder VVD gebruiken

 Onze welvaart is te belangrijk om aan de VVD over te laten, zegt econoom Timor El-Dardiry. Het is weer verkiezingstijd en dat betekent dat politieke partijen hun troefkaarten gaan spelen. In 2010 heeft de VVD voluit ingezet op het thema “economie”. Vrijwel zonder serieus tegenspel stampten Mark Rutte en zijn partij keer op keer de boodschap erin dat “de economie wel wat VVD kan gebruiken”. Met succes: kiezers waarderen de VVD van alle partijen het hoogst op dit onderwerp. Het zou dus niemand moeten verbazen wanneer Rutte en de zijnen gaan proberen dit kunstje te herhalen, en de bekende verkiezingsposter binnenkort weer overal te vinden is. In tegenstelling tot sommige andere posters, die vermoedelijk stilletjes op een brandstapel zijn beland. Met die verwachting wil ik de linkse partijen graag een tip geven: ga dit keer in het offensief, val Mark Rutte voluit aan op zijn economische reputatie en laat je niet weerhouden door onterechte bescheidenheid. Zelfs partijen die “de economie” níet tot belangrijkste campagnethema verheffen, hebben een wereld te winnen. De VVD profiteert momenteel van een quasi-monopolie (.pdf) op economische geloofwaardigheid. Net zoals ieder ander monopolie heeft dit geleid tot gemakzucht en de krampachtige bescherming van particuliere belangen die de economie als geheel schaden. Dat maakt de VVD kwetsbaar. Met een beetje lef kunnen partijen als GroenLinks daar van profiteren.

Door:
Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Leve het Scandinavische model

, door

Ons sociale stelsel staat onder druk. In de politiek lijkt het om de keuze te gaan tussen het neoliberale model, of dat model dat de sociaal democraten bepleiten, het Rijnlandmodel. Volgens Klokwerk kan er veel beter gekozen worden voor een derde optie, het zogenaamde Scandinavische model. Dit is beter uitvoerbaar, levert meer vrijheid op en is het meest sociaal.

Het Angelsaksisch model

Dit is het model waar verstokte neoliberalen, zoals in Nederland doorgaans de VVD, nog steeds heilig in geloven. Volgens dit model betalen werknemers en werkgevers weinig premie. Arbeid is dus goedkoop, en het loont. Daarbij kennen werknemers echter maar weinig ontslagbescherming, en is er maar een minimaal vangnet.

Het belangrijkste argument voor dit model:  hiermee kunnen werkgevers goed inspringen op de veranderende (internationale) markt en dus goed concurreren. Maar ook werknemers profiteren van die flexibiliteit. Doordat de doorstroming snel gaat kunnen ze makkelijk van baan wisselen, en toetreders tot de arbeidsmarkt hebben evenveel perspectief als mensen die al een baan hebben.

Er zit echter ook een groot nadeel aan dit model. Een economie die zo in elkaar steekt geeft maar weinig zekerheid en stabiliteit. Wie zijn baan verliest, ook al is het buiten zijn schuld, gaat in inkomen hard achteruit. Ook op collectief niveau is dat nadelig. Wanneer er iets van crisis uitbreekt raakt gelijk de hele maatschappij in een diep dal, want mensen geven collectief ook niets meer uit. Daarbij zullen de banken niet graag hypotheken verstrekken aan mensen met weinig inkomenszekerheid, wat weer slecht is voor de bestedingen. En doen ze dat toch… enfin, wat er dan gebeurt, dat hebben we met de huidige crisis hopelijk wel geleerd.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

De economische crisis en de toekomst

, door

In de jaren ’90 vormde het marktkapitalisme het nieuwe geloof in Amerika. Zelfs de meest fervente ongelovigen omarmden het. De jaren ’90 in de VS kenmerkten zich door sterke economische groei. De snelle opkomst van de IT-industrie bijvoorbeeld, deed de beurskoersen enorm stijgen. Door alle voorspoed nam het geloof in de markt dusdanig toe, dat men geloofde dat er een nieuwe, frictieloze economie was ontstaan. Het gebruik van computers zou de economie dusdanig verbeteren dat de conjunctuurbeweging veranderde. Hierdoor zou een nieuwe crisis onmogelijk zijn. Prof. dr. Maarten van Rossem onderzoekt in zijn laatste lezing in de serie Kapitalisme de invloed van het marktmechanisme op de financiële crisis.

Naar Amerikaans voorbeeld introduceerde ook Nederland het principe van het marktmechanisme. Privatisering en liberalisering waren het gevolg. Hoewel in de VS vooral de republikeinen zich traditiegetrouw op marktwerking richten, werd het idee in Nederland opgepakt door de linkse premier Wim Kok. Hij behoorde tot de sociaaldemocratische politici die zich baseren op de beweging ‘De Derde Weg’. De aanhangers daarvan beschouwen het marktmechanisme als belangrijke factor binnen de sociaaldemocratie. Naast Wim Kok zijn ook Tony Blair en Bill Clinton bij deze beweging te scharen. Soms introduceerden de democraten het marktmechanisme iets te enthousiast in hun politiek. De liberale insteek leidde in Nederland bijvoorbeeld tot een (te) sterke sanering van de verzorgingsstaat, zo stelt Maarten van Rossem.

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

De schadelijke invloed van het neoliberalisme

, door

‘It’s morning again in America!’ Zo luidde de verkiezingsslogan van de Republikeinse president Ronald Reagan in 1984. De leus verwees naar de explosieve opkomst van het neoliberalisme, dat volgens Reagan de oplossing bracht voor alle economische problemen. Na de ondergang van Keynes’ theorie, leek het neoliberalisme de ideologie van de toekomst.

Maarten van Rossem doet uit de doeken hoe dit zover is gekomen. Het neoliberalisme is tijdens de conjunctuurpolitiek geïnspireerd op Keynes verdedigd door de Chicago School, een kleine groep van traditionele liberalen. In de jaren ’70, toen bleek dat de conjunctuurpolitiek niet naar wens functioneerde, ontstond er een plotselinge ommezwaai naar het neoliberalisme.

De transformatie werd geleid door de economen en filosofen Friedrich Hayek en Milton Friedman. Volgens hen leidt economische vrijheid tot politieke vrijheid. Het vrijgeven van de markt, zal de oplossing bieden voor economische én politieke problemen. Menselijk interveniëren leidt enkel tot vrijheidsbeperking van de economie. Als de economie niet functioneert zoals men wenst, is de neiging groot om de economische situatie te willen veranderen. Dit resulteert in een planeconomie, zoals bij het socialisme en communisme het geval is; soms gaat dit gepaard met dwang en geweld. De ineenstorting van de voormalige Sovjet-Unie is deels te wijten aan de slecht functionerende planeconomie.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De gouden jaren van het kapitalisme

, door

Sinds drie jaar domineert de economische crisis de politiek en de media. Het faillissement van de bank Lehman Brothers in de VS wordt aangewezen als de directe aanleiding. De implosie van de kredietmarkt bracht het financiële systeem in Amerika in gevaar, waarna de crisis zich als een olievlek over de wereld verspreidde. De oorzaakvan de crisis is echter minder duidelijk voor wie geen doorgewinterde econoom is.

Maarten van Rossem draagt in de eerste lezing van de serie Kapitalisme een duidelijke oorzaak aan voor het ontstaan van de crisis: het neoliberalisme dat in het marktmechanisme de oplossing voor alle economische problemen ziet. Als je de markt laat functioneren zonder inmenging door bijvoorbeeld de overheid, zal de economie zichzelf herstellen. Dit idee werd uitgedragen door Alan Greenspan, die tot 2006 voorzitter was van de invloedrijke Federal Reserve System in Amerika. Privatisering, liberalisering en deregulering zijn de stokpaardjes van het neoliberalisme. Dat dit niet altijd functioneert, is zichtbaar bij de problemen in de thuiszorg en spoorwegen sinds ze geprivatiseerd werden. Desondanks is het neoliberalisme nog altijd de motor achter economisch beleid in het Westen. Dat was echter niet altijd het geval. Sinds dertig jaar wordt het neoliberale marktmechanisme gehanteerd. Daarvoor kenmerkte de economische geschiedenis van de twintigste eeuw zich door de conjunctuurpolitiek van Keynes.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ongelijkheid doet roesten

, door

Een betere spreiding van kennis, macht en inkomen wilden we vroeger. Maar Joop den Uyl is er niet meer. Volgens Zygmunt Bauman is de situatie paradoxaal: “Nooit waren we zo vrij. Nooit hebben we ons zo machteloos gevoeld.” Daar zit iets in. Nu de SP de grootste partij dreigt te worden, komt de herinnering aan Den Uyl weer boven.

Kent de PvdA nog bevlogen socialisten? Misschien dat Hans Spekman het tij wat kan keren, maar erg positief is het beeld niet, voor traditionele partijen als CDA en PvdA. De VVD en de PVV doen het nog even redelijk, op basis van de neo-liberale winderigheid, maar voor hoe lang? De neo-liberale visie is een mislukking op het economische vlak en sociaal-psychologisch gevaarlijk, dus verandering kan niet uitblijven.

Obama richtte zich in zijn State of the Union bijna exclusief tot de middenklasse in Amerika. Dat is te snappen. Door de combinatie van belastinghaat, afkeer van overheidsuitgaven, stijgende zorgkosten en crisis, komen de middengroepen in Amerika in de knel te zitten. Want zij dragen de gevolgen.

Het is een vreemd schouwspel, ook in Europa: rechts heeft ‘oplossingen’ voor de problemen, maar de gevolgen daarvan komen toch vooral bij Henk en Ingrid terecht. Bezuinigen doen we op de zorg, op de regelingen voor de zwakken en de kwetsbaren, de uitkeringen bij werkeloosheid en invaliditeit. De schulden moeten op orde, maar de beperking van de overheidsuitgaven kost banen. Ook bij ons betalen de middengroepen de prijs voor de crisis. In Engeland worden rellen, gelijkend op die in de Franse voorsteden gezien en Cameron reageert als een neo-liberaal kind van zijn tijd: streng straffen, crimineel gedrag, de zweep er over. “Racaille”zei Sarkozy al.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Een alternatieve visie op de Eurocrisis

, door

In het dominante neoliberale discours wordt de Eurocrisis consequent voorgesteld als een probleem van ‘begrotingsdiscipline’. Daarmee wordt de aandacht afgeleid van falende financiële markten en van het echte probleem achter de crisis: scheve export-versus importverhoudingenm, zegt Alfred Kleinknecht (TU Delft), hoogleraar Economie van Innovatie aan de Technische Universiteit Delft.

De mediterrane landen hebben zwakke nationale kennis- en innovatiesystemen en geen sterke politieke instituties. In het verleden konden zij alleen concurreren door de pesetas,  escudos, drachmes en lires eens in de zoveel tijd af te waarderen. Afwaardering van je munt maakt je export goedkoper en je import duurder. Dit brengt je handelsbalans weer richting evenwicht. Sinds hun toetreding tot de Eurozone kunnen deze landen niet meer afwaarderen. Hun importoverschotten nemen daardoor voortdurend toe, evenals, als spiegelbeeld,  de exportoverschotten van vooral Duitsland en Nederland. Overigens heeft de Eurozone als geheel een vrij evenwichtige handelsbalans met de rest van de wereld. Dit betekent dat de Duitse en Nederlandse exportoverschotten nagenoeg gelijk zijn aan de importoverschotten in het Zuiden.

Papieren toezeggingen

Vereffening van import- en exportoverschotten gebeurt door handel in vermogenstitels zoals aandelen, onroerend goed of schuldtitels. De mediterrane landen hebben het leeuwendeel van hun importoverschotten ‘betaald’ met uitgifte van schuldtitels – papieren toezeggingen om later te betalen. Deze schuldtitels staan nu als ‘bezittingen’ op de balansen van onze banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Mochten ze op een dag niet meer opeisbaar blijken te zijn, dan hebben vooral de banken een groot probleem. Vandaar de we ‘de Grieken’ moeten helpen.

Vorige Volgende