AIVD herhaalt fouten uit het verleden…….

....en de politiek volgt de geheime diensten nog steeds. Een open brief aan de Kamerfractie van D66* bij de presentatie van het boek 'De BVD in de politiek' op woensdag 15 juni j.l. Geachte Kamerleden Dit boek gaat over de wijze waarop de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw heeft geprobeerd de Communistische Partij van Nederland te ondermijnen. Een afgesloten hoofdstuk zult u zeggen. Maar:  ‘Als we het verleden niet kennen, begrijpen we het heden steevast verkeerd’ schreef de politicoloog John Keane onlangs in De Groene. ‘Kennis van het verleden helpt ons de maat der dingen te vatten.’ En daarom ben ik zo vrij om uw aandacht te vragen voor mijn boek. D66 is een partij die openheid en de bescherming van privacy en andere burgerrechten hoog in het vaandel heeft staan. Juist deze waarden staan nu opnieuw op het spel. Daarom hoop ik van harte dat u bereid bent de lessen uit deze geschiedenis ter harte te nemen. Wat ik over het verleden van het binnenlandspolitiek optreden van de geheime dienst heb kunnen reconstrueren is tamelijk onthutsend. Voor sommigen is dat misschien ook weer niet zo verrassend na de onthullingen van BVD-geschiedschrijver Dick Engelen in 1995. Mijn onderzoek heeft echter nieuwe informatie opgeleverd die eens temeer laat zien dat de BVD zijn mandaat verregaand heeft overschreden. En vooral: kon overschrijden door een ernstig tekort in de politieke verantwoording. Ook op dat punt hoop ik bij u gehoor te vinden voor wat er uit het verleden kan worden geleerd. Het verleden Wat staat er kort gezegd in mijn boek? De BVD dreef in de jaren vijftig met tientallen geïnfiltreerde agenten een intern partijpolitiek conflict in de CPN op de spits. Bepaalde inlichtingen uit de CPN werden heel bewust en strategisch gelekt naar bevriende journalisten. De acties van de dienst leverden een niet onbelangrijke bijdrage aan de scheuring van de partij in het voorjaar van 1958. De inlichtingendienst hield vervolgens de Bruggroep van de geroyeerde communisten en de door hen gevormde Socialistische Werkerspartij (SWP) organisatorisch en financieel in leven. Ook de restanten van de communistische Eenheidsvakcentrale (EVC) konden enkele jaren rekenen op de sponsoring van de geheime dienst. De besturen van SWP en EVC kregen via agenten instructies voor de juiste koers. Tekenen van wankelmoedigheid werden beantwoord met nieuwe financiële injecties. BVD-agenten namen ook actief deel aan de verkiezingsstrijd in 1959. De dienst was er trots op dat ze met de Bruggroep van Gortzak en Wagenaar de CPN een nederlaag hadden toegebracht. De BVD exploiteerde voorts de SWP en de EVC in een poging om samen met Britse en Amerikaanse geheime diensten in West-Europa een internationaal netwerk van dissidenten op te richten. Daarvoor rekruteerde men toenmalig Tweede Kamerlid Gerben Wagenaar van de Bruggroep als ‘topagent’. Met hem mengde de dienst zich begin jaren zestig in de internationale discussie van (ex-)communisten. Daarvoor werd het Internationaal Contact Bulletin opgericht. De eerste redactiesecretaris was G. van het Reve sr., de vader van de schrijver, en ook BVD-agent. Later exploiteerde de BVD met de MLPN ook nog een fake-partij om zich te kunnen mengen in conflicten van maoïsten en een spionnenkanaal open te houden naar China en Albanië. Tot zover een ultrakorte samenvatting van enkele binnenlandse operaties van de BVD die ik in mijn boek heb beschreven en waar onze volksvertegenwoordiging nooit iets van heeft geweten, sterker nog heel bewust is buiten gehouden. Nu naar de actualiteit. Het heden Een quote: ‘Rotterdam moet eigen inlichtingenwerk per direct staken.’ Dat is de kop van een redactioneel krantencommentaar, niet uit De Waarheid van zestig jaar geleden, maar uit de NRC van 30 mei 2022. De krant reageert op de evaluatie van wat heet de ‘Rotterdamse aanpak radicalisering, extremisme en polarisatie’. Er blijkt nogal wat mis met deze aanpak. Het Rotterdamse gemeentebestuur zet vrijwilligers in als spionnen in de buurt. De informatie waar zij mee komen wordt op het stadhuis gedeeld met verschillende instanties. Zonder enige wettelijke waarborg voor de handhaving van burgerrechten. ‘Dit gaat dus over grondrechten, over de macht van de staat zich te mengen in de privélevens van burgers en daar maatregelen op te baseren – de Orwelliaanse staat ten voeten uit, die fundamentele rechten van individuele burgers kan beschadigen’ schrijft de NRC. De conclusie van het evaluatierapport dat de gemeente hier grenzen overschrijdt heeft er echter niet toe geleid dat Rotterdam deze praktijken stillegt. ‘Minister: doe hier wat aan. Kamer: vind er iets van. En Rotterdam: staak het individuele inlichtingenwerk. Het mag niet’, zo eindigt het redactioneel commentaar van de NRC. En er is nog meer dat niet mag. De NRC berichtte begin vorige maand ook nog dat de NCTV politieke partijen volgt. Precies zoals dat vroeger met de CPN gebeurde. Voormalig minister Grapperhaus heeft de Kamer eerder openlijk bezworen dat het alleen gebeurt als de partij bedreigd wordt. Quod non dus. Bemoeienis van de staat met politieke groeperingen moet in een democratische rechtsstaat naar mijn mening uitgesloten worden tenzij er duidelijk sprake is van criminaliteit of een ernstige verstoring van de openbare orde. De NCTV lijkt dit principe echter net als voorheen de BVD niet serieus te nemen.  De NCTV was eerder ook al in het nieuws met grensoverschrijdende volgacties van burgers, activisten, politici en religieuze voormannen. Ook het ministerie van Defensie is nog niet zo lang geleden in opspraak gekomen vanwege het willekeurig verzamelen van informatie over allerhande ‘maatschappelijke uitingen en ontwikkelingen’, waartoe een breed gezelschap van Nederlanders heimelijk werd gevolgd. De AIVD kwam in het nieuws vanwege plannen om de zogenaamde ‘sleepwet’ verder uit te kleden waardoor nog meer onschuldige mensen ten onrechte in beeld komen en blijven. Vandaag bericht de NRC over onwettig bewaarde bulkdata die moeten worden vernietigd [ reactie van de dienst: we zien nog wel een gaatje om er onder uit te komen]. Twee jaar terug kreeg de AIVD de steun van minister Ollongren om de wettelijke bewaartermijnen te negeren. En deze dienst blijkt, zoals de Volkskrant een paar weken geleden berichtte, gebruik te maken van omstreden Israëlische hacksoftware die volgens Canadese onderzoekers een ernstige bedreiging vormt voor de democratie. Blind vertrouwen Mag de staat dan helemaal geen inlichtingen verzamelen? Voor alle duidelijkheid: natuurlijk wel. We mogen als burgers van de overheid verwachten dat ze bedreigingen van onze veiligheid tijdig opspoort en onschadelijk maakt en dat ze de democratische rechtsstaat beschermt tegen alle vormen van ondermijning. Dat staat buiten kijf. Evenals de noodzaak van geheimhouding van lopende operaties. Het probleem zit vooral in het tekort aan toezicht en controle van de kant van onze volksvertegenwoordiging. En in de gebrekkige verantwoording achteraf. Dat is de les die we kunnen trekken uit de geschiedenis die ik in dit boek heb beschreven. De politiek heeft inlichtingen- en veiligheidsdiensten tijdens de Koude Oorlog uit blind vertrouwen de vrije hand gegeven, zo men al geïnteresseerd was. En dat lijkt helaas nog steeds het geval. Er waren uitzonderingen. Ik noem het Utrechtse PvdA Kamerlid Hein Roethof die als eerste in de jaren zeventig aandrong op een wettelijke regeling voor de inlichtingendiensten. Ik noem zijn partijgenoot Ed van Thijn, die als minister van Binnenlandse Zaken besloot te stoppen met het volgen van de CPN door de BVD. Hij werd helaas overruled door zijn opvolger Rood van D66 die net als alle andere naoorlogse ministers zijn oren liet hangen naar de wensen en praktijken van de dienst. Ik hoop dat u na alles wat er inmiddels bekend is geworden over deze geschiedenis afstand wilt nemen van deze gewoonte. De dienst heeft het lange tijd voor het zeggen gehad. Maar de dienst was, zoals BVD-historicus Engelen ook toegeeft, veel te lang behept met een tunnelvisie ten aanzien van het Nederlandse communisme. De dreiging die van deze politieke stroming uitging werd schromelijk overschat. De investeringen in personeel en middelen om het communisme onschadelijk te maken gingen alle perken te buiten. Ze brachten grote schade toe aan het democratische proces van partijvorming en politiek debat. De democratie heeft er onder geleden. En helaas lijdt ons politieke systeem nog steeds onder vastgeroeste denkbeelden en tunnelvisies van overheidsdienaren in verschillende delen van het staatsapparaat. U kent de voorbeelden inmiddels. Het is aan u als onze volksvertegenwoordigers om de institutionele defecten bij – in dit geval- de inlichtingen- en veiligheidsdiensten aan de kaak te stellen en te zorgen voor herstel in overeenstemming met onze grondrechten en de waarden waarop onze democratie is gebaseerd. Ik hoop op u te mogen rekenen. Excuses zijn volgens mij niet nodig. Wel toegang tot de archieven voor onderzoekers teneinde volledige openheid over deze geschiedenis te krijgen. En u kunt de tekortkomingen uit het verleden die ik in dit boek heb beschreven bovendien recht zetten door de gemeente Rotterdam, de NCTV, het Ministerie van Defensie én de AIVD tot de orde te roepen en te zorgen voor een degelijke en democratische controle op de uitvoeringspraktijk van deze diensten. Ik hoop van harte dat u als volksvertegenwoordigers van een liberale en democratische partij het nodige wil doen om te voorkomen dat nieuwe tunnelvisies leidend worden bij de uitvoering van de taken van de overheid. Ik dank u voor de aandacht en wens u veel sterkte en wijsheid bij uw werk! * De brief is gericht aan de fractie van D66 die ik voor de boekpresentatie had uitgenodigd maar die helaas verhinderd was. Jos van DijkDe BVD in de politiekDe bestrijding van het communisme doorde Nederlandse geheime dienst164 p.; paperbackisbn 978 90 76905 27 3€ 17,90Het Wereldvenster

Door: Foto: Emory Allen (cc)
Waan van de dag

Drie demissionaire bewindslieden genomineerd voor Big Brother Awards

, door

Demissionair minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid), demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën, Toeslagen) en demissionair minister Hugo de Jonge (VWS) zijn dit jaar genomineerd voor de Big Brother Awards Publieksprijs 2021. Zij maken kans op de prijs voor hun inzet voor, respectievelijk, het stiekem optuigen van een derde geheime dienst in Nederland (de NCTV), discriminatie van gezinnen die toeslagen ontvingen op grond van afkomst (niet-Nederlandse nationaliteit), en het onvoldoende gemotiveerd invoeren van het Coronatoegangsbewijs.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Afbeelding shaking hands by geralt on Pixabay

Antiterrorismebeleid op verkeerde weghelft beland

, door

OPINIE - door Tom Zwart

Het antiterrorismebeleid is op de verkeerde weghelft beland. Door moslims als ‘verdachte gemeenschap’ te behandelen worden problemen als uitsluiting en discriminatie niet opgelost maar juist vergroot en nemen de risico’s toe. Het wordt nu de hoogste tijd om moslims niet langer als onderzoeksobject te zien, maar als volwaardige partners. Dat betoogt Tom Zwart, hoogleraar Crosscultureel Recht.

Afgelopen dinsdag ging minister Ferd Grapperhaus in een brief aan de Tweede Kamer in op het heimelijk bespieden van moskeebezoekers door het bureau NTA, waarover op 16 oktober door de NRC was bericht. De brief toont aan dat de ‘nieuwe bestuurscultuur’ in Den Haag nog ver te zoeken is. De bedoeling van de brief is om aan te tonen dat, als er al in moskeeën werd geïnfiltreerd, dit in ieder geval niet de verantwoordelijkheid van de NCTV was. Van de minister voor de Eredienst, die Grapperhaus terecht ook claimt te zijn in de brief, had toch wel mogen worden verwacht dat hij dit bespieden met klem zou veroordelen en maatregelen zou aankondigen om moskeeën hiertegen in de toekomst te beschermen.

Heimelijke onderzoeken

In de brief erkent de minister dat binnen de NCTV al sinds 2017 het vermoeden bestond dat NTA werkte op basis van heimelijke onderzoeken. Maar de burgemeesters die NTA in de arm namen werden daarvoor niet door de NCTV gewaarschuwd. De minister vindt dat die burgemeesters zelf verantwoordelijk waren voor het bewaken van de rechtmatigheid van het onderzoek. Die positie is niet houdbaar, omdat de NCTV, die de onderzoeken subsidieerde, NTA bij de burgemeesters aanprees als een geschikt onderzoekbureau. Bovendien werden de subsidieaanvragen door de NCTV beoordeeld en lag het dus voor de hand dat een check zou worden uitgevoerd op de onderzoeksmethode, zeker nu daartegen al bedenkingen bestonden. Deze laconieke opstelling  is ook niet verenigbaar met zijn positie als minister van de Eredienst. Nu de minister de onschendbaarheid van erediensten dient te waarborgen, had de mogelijkheid van infiltreren in moskeeën categorisch moeten worden uitgesloten.

Foto: Elroy Serrao (cc)

Rechts wil met spoed een derde geheime dienst oprichten

, door

386 reacties zijn er binnengekomen voor de internetconsultatie over de ‘derde geheime dienst’, ook bekend als de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Voor een internetconsultatie die slechts vijf dagen open heeft gestaan, zijn dat ongebruikelijk veel reacties, vooral van burgers.

Het gaat om een wetsvoorstel dat de bevoegdheden van de NCTV wil verruimen zodat de organisatie ook burgers kan bespioneren. De NCTV deed dit al zonder wettelijke bevoegdheid, onthulde NRC in april, maar in plaats van de NCTV op de vingers te tikken wil de demissionair minister van Justitie de NCTV ruim baan geven. Hiermee wordt in feite een ‘derde geheime dienst’ opgericht, concluderen Amnesty en Bits of Freedom.

Amnesty, Bits of Freedom en andere organisaties sloegen enkele dagen geleden alarm, omdat de internetconsultatie stilletjes was geopend voor een extreem korte periode van vijf dagen, terwijl de termijn normaal vier weken is. Stilletjes, omdat het gebruikelijk persbericht over verschijnen van de internetconsultatie uitbleef.

Demissionair minister Grapperhaus – die voor zijn aantreden als minister nog rechtsstatelijke principes had die hij beschreef in een boek met de titel Rafels aan de rechtstaat – reageerde dat het nodig was het wetsvoorstel met spoed te behandelen om “geen leemtes op het gebied van terrorismebestrijding en bescherming van de nationale veiligheid te laten vallen”. Nogal vreemd argument, want als het opvullen van deze ‘leemte’ zo belangrijk is, waarom was dat dan niet geregeld vóórdat de NCTV zonder bevoegdheid burgers ging bespioneren? Dan was de minister wellicht ook nog niet demissionair geweest. Overigens is het dreigingsniveau op dit moment 3 (van 5), dus waarom juist nu een derde geheime dienst oprichten?

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Waan van de dag

Minister probeert stilletjes nieuwe geheime dienst op te tuigen

, door

Amnesty, Bits of Freedom en anderen slaan alarm: de minister van Justitie wil de bevoegdheden van het NCTV verruimen, nadat het NRC onthulde dat ze zonder wettelijke bevoegdheid burgers bespioneren. De wetswijziging geeft het NCTV de bevoegdheid hiermee door te gaan.

Maar nog erger: de minister probeert de wetswijziging er stilletjes doorheen te drukken door burgers en organisaties slechts vijf dagen te geven om de internetconsultatie in te vullen. Normaal staan hier vier weken voor. Amnesty, Bits of Freedom, Open State Foundation, Vrijschrift en Waag dringen aan op verlenging van de termijn voor consultatie, maar vooralsnog is de laatste dag vandaag. Amnesty doet op Twitter deze oproep:

Foto: fortheloveofcc (cc)

Wie beschermt ons tegen de beschermer?

, door

Door Emine Uğur.

Wat doe je als de persoon die je hoort te beschermen dezelfde is als de persoon tegen wie je beschermd moet worden? Als je vader of moeder je misbruikt of je man je mishandelt bijvoorbeeld? Als de leraar die jou moet helpen zelfvertrouwen op te bouwen in een bepaald vak degene is die je zelfvertrouwen kapot maakt.

Als degene naar wie je zou rennen om beschermd te worden tegelijkertijd degene is die jou schade toebrengt, heb je feitelijke nergens meer waar je terecht kunt. Deze gedachte houdt mij al geruime tijd bezig en speelt steeds vaker door mijn hoofd sinds de toeslagenaffaire, schoot recent weer door mijn hoofd door de racistische appjes van de politie en gisteren wederom na het artikel over de NCTV. En bij elk incident wordt het steeds duidelijker dat dit al langere tijd onze relatie als burger met onze overheid is, maar dat het nu pas zichtbaarder wordt: Degene die ons onze rechtsbescherming hoort te bieden en dat hoort te handhaven, is degene die ons schade toebrengt en ons kwetsbaar maakt.

Het is geen toeval dat (institutioneel) racisme en islamofobie als een rode draad door al deze openbaringen heen lopen. Allochtonen, zwarte mensen en de afgelopen 20 jaar met name moslims, zijn namelijk schuldig tot het tegendeel bewezen is. Wolven in schaapskleren. Wantrouwen is het uitgangspunt. En dat wantrouwen vonden veel mensen niet problematisch, want het raakte hen niet en sommigen vonden het zelfs terecht, want het waren immers moslims die voor terreuraanslagen en overlast zorgden,  dus dan moet je het ook maar voor lief nemen dat ook jij, zelfs al had je niets met die aanslagen of die overlast te maken, met wantrouwen bejegend wordt.

Foto: Aia Fernandez (cc)

Case Haga: overheid zet vertrouwen van Nederlandse moslims op het spel.

, door

ACHTERGROND - Nu de stofwolken van het strijdgewoel over het Cornelius Haga lyceum enigszins zijn neergedaald, blijkt dat gemeente, politici, bestuurders, veiligheidsdiensten en nogal wat media in dit conflict flink zijn nat gegaan. Voor de vergaande aantijgingen over beïnvloeding van leerlingen (binnen en buiten schooltijd) door ‘salafistische aanjagers’, persoonlijke banden met gewelddadige extremisten uit de Kaukasus en antidemocratisch of ‘door het salafisme gedomineerd’ onderwijs kon de onderwijsinspectie de afgelopen maanden na een ongeëvenaard intensieve speurtocht immers geen of slechts indirect dan wel al jarenlang bekend bewijs vinden. Tot vervolging is ook eerder nooit overgaan: ‘Signalen, geen strafbare feiten’, meldde minister Grapperhaus. Van het creëren van een ‘parallelle samenleving’ of het tegengaan van integratie is volgens de inspectie al helemaal geen sprake.

Wat overblijft in het uitgelekte oordeel van de onderwijsinspectie is ‘financieel wanbeheer, de autoritaire, provocerende leiding van de directeur en gebrek aan deskundigheid en ervaring bij het bestuur’.

Zaken waarover in het nooit formeel naar buiten gebrachte conceptrapport uit december 2018 nog diametraal tegenovergestelde uitspraken worden gedaan. Soms zelfs zaken waar deze inspectie sowieso niet over gaat of waarvan het bewijs flinterdun is. Vandaar vorige week het door leerlingen en ouders drukbezochte kort geding van het Haga lyceum tegen de publicatie van het rapport in Den Haag. De rechter doet op 11 juli uitspraak. De kans dat deze vanaf dag één door gemeentelijke en landelijke overheden ongewenste  islamitische school voor voortgezet onderwijs in Amsterdam (opnieuw) aan het langste eind trekt, is volgens onderwijsrechtkenners groot. Nederlandse moslims voelen zich gestigmatiseerd, het vertrouwen in de overheid neemt af en verdere polarisatie ligt op de loer. Werk aan de winkel, zou je zeggen.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.