Is er een nieuwe tijd aangebroken voor Hamas?

door Pien Barnas Onlangs werd bekend dat Hamas-leider Yahya Sinwar door het Israëlische leger is gedood. Wat betekent dit voor de positie van Hamas? Islamoloog Joas Wagemakers is gefascineerd door deze groepering en legt ons uit welke belangen Hamas had en heeft in de oorlog met Israël. Maar daarvoor moeten we wel eerst een kleine veertig jaar terug in de tijd. Fataal verkeersongeluk Om de rol van Hamas in het Israëlisch-Palestijns conflict beter te begrijpen, moeten we terug naar het jaar 1987, toen een Israëlische vrachtwagenchauffeur op 8 december een verkeersongeluk veroorzaakte met de dood van vier Palestijnen als gevolg. De jaren voorafgaand aan dit moment bestonden uit toenemende Israëlische onderdrukking van de Palestijnen, onder andere in de vorm van landonteigening en de bouw van illegale nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. De fatale aanrijding was de druppel die de emmer deed overlopen. De Palestijnse bevolking kwam in reactie op het incident massaal in opstand. De zes jaren die hierop volgden worden de Eerste Intifada genoemd, wat in het Arabisch “afschudden” betekent en in Palestijnse context staat voor “burgeropstand”. Toen de opstand uitbrak bestond Hamas nog niet, legt islamoloog dr. Joas Wagemakers uit. Hamas is als een zijtak ontsproten uit de Moslimbroederschap; een internationale islamitische beweging, opgericht in Egypte, die veel terughoudender was in het voeren van een gewapende strijd. Zij onderhielden een werkbare relatie met Israël en wilden die niet overboord gooien. Voor hen was niet Israël de grootste vijand, maar waren dat seculiere Palestijnse fracties, zoals communistische en socialistische partijen, vervolgt Wagemakers. Voor Israël was de samenwerking met de Moslimbroederschap een “mooie manier om de wind uit de zeilen te halen bij nationalistische groepen”, aldus de islamoloog. In aanloop naar de Eerste Intifada groeide binnen de Moslimbroederschap een beweging die wél wilde overgaan tot een gewapende strijd. Dat werd Hamas, dat zich laat vertalen naar “fanatisme” of “enthousiasme”. Toen er een grootschalige burgeropstand ontstond, konden zij niet achterblijven, en sindsdien spelen ze een belangrijke rol in de Intifada. Toenemend isolement In de loop der jaren is Hamas zich op allerlei gebieden gaan profileren en heeft het taken overgenomen die voorheen bij de Moslimbroederschap lagen. Wagemakers heeft het over de sociale en religieuze activiteiten, maar ook zaken als het onderwijs en ziekenhuizen. Begin jaren negentig is de militaire groep binnen Hamas opgericht en dan is er ook een politieke tak, die net zoals andere politieke partijen meedoet aan de verkiezingen. En niet zonder succes. In 2006 won de politieke partij met een grote meerderheid de verkiezingen van opponent Fatah. Als gevolg daarvan ontstond een gewapende machtsstrijd en daar is Hamas als winnaar uit de bus gekomen. Sindsdien worden Palestijnen door twee entiteiten bestuurd: Hamas in de Gazastrook en de Palestijnse autoriteit in de Westelijke Jordaanoever. Ondertussen raakten de Palestijnen steeds meer in een isolement. Israël bestuurt het luchtruim en bepaalt wie en welke goederen of levensmiddelen over de grenzen mogen. In recente internationale afspraken, zoals de Abraham-akkoorden in 2020, normaliseren steeds meer Arabische landen hun banden met Israël. Bovendien was er geen sprake meer van een vredesproces, waar in de jaren negentig wel meermaals op werd aangestuurd. De laatste serieuze poging om tot een diplomatieke oplossing te komen was in 2003. Het toenemende isolement en gebrek aan internationale erkenning voor de Palestijnse kwestie vormden voor Hamas de motivatie op 7 oktober 2023 het vuur te openen. Waar de duiven zich van haviken onderscheiden Voormalig Hamas-leider Yahya Sinwar werd op 16 oktober gedood door het Israelische leger. Een dood met sterke symbolische lading, omdat hij wordt gezien als het brein achter de aanslagen op 7 oktober. Volgens Wagemakers bestaat er een bepaalde mate van verdeeldheid binnen Hamas over hoe de groep opereert. Alle Hamasleden vinden de strijd tegen Israël legitiem, maar niet iedereen vindt de gewapende strijd verstandig, legt hij uit. “Dat is waar de duiven zich van de haviken onderscheiden.” In dit licht er is volgens de islamoloog nu iets meer kans op een wapenstilstandsverdrag vanuit Hamas’ perspectief. Met de dood van Sinwar bestaat de kans dat er een leider opstaat met een voorkeur voor diplomatieke oplossingen. Ook voor veel Israëlische burgers is de maat vol: ze willen hun naasten die zijn gegijzeld terugzien. Demonstranten hebben als boodschap aan Netanyahu dat nu de voormalig Hamasleider en strateeg achter 7 oktober dood is, een deal gesloten moet worden. Tegelijkertijd ziet Wagemakers dat het enige pressiemiddel dat Hamas kan uitvoeren op Israël de 101 gijzelaars zijn. Zij zouden vrijgelaten worden op het moment dat er een wapenstilstand wordt gesloten. Als Israël daarna besluit de oorlog opnieuw te beginnen, staat Hamas met lege handen. Met meer dan 43.000 Palestijnse doden wil Hamas zonder twijfel een einde aan de oorlog. “Ze hebben niks meer te winnen en die rode lijn verdwijnt niet met het leven of de dood van Sinwar.” Benieuwd naar het hele gesprek met Joas Wagemakers? Kijk de avond over de oorlog in het Midden-Oosten hier terug. Dit artikel verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht.

Door: Foto: Dylan Shaw, via Unsplash. Flower Thrower (Love is in the Air), Banksy, mural in Beit Sahour (West Bank) in 2020
Foto: Gilbert Sopakuwa (cc)

Onze man in Beirut

RECENSIE - Libanon, begin jaren tachtig van de vorige eeuw. Het land is verwikkeld in een burgeroorlog tussen christenen, soenieten, sjiiten en Palestijnen. Een groot aantal schietgrage milities maken de straten van Beirut onveilig. Daarboven verschijnen dan ook nog op zeker moment de Israëlische bommenwerpers. Ze bombarderen delen van de stad waar Palestijnse vluchtelingen wonen in een poging een definitief einde te maken aan de PLO en andere Palestijnse strijdgroepen. Volkskrant-verslaggever Jan Keulen zat er jarenlang middenin, in de meest heftige periode als enige Nederlandse journalist. Hij heeft nu zijn herinneringen opgetekend. Niet alleen over Libanon, maar ook over Syrië, Egypte, Palestina, Jordanië en andere, voornamelijk Arabische landen. Hij was bij alle belangrijke conflicten in het Midden-Oosten. In ‘De oorlog van gisteren’ schrijft hij: ‘De afgelopen veertig jaar zocht ik nooit doelbewust een oorlog op. Het was eerder dat de oorlog mij opzocht.’

Keulen is geen voorbeeld van een traditionele oorlogscorrespondent die -al dan niet ‘embedded’- met de troepen meetrekt. Maar dit citaat komt toch wat vreemd over als je leest hoe hij zich keer op keer met gevaar voor eigen leven begeeft naar plaatsen waar het geweld oplaait. Als Israël de buurt bombardeert waar het PLO-hoofdkantoor staat kan hij niet thuisblijven. Hij heeft daar met anderen zijn toevlucht genomen in een gebouw zonder schuilkelder. Het gebouw aan de overkant wordt getroffen. Keulen ontsnapt na angstige momenten aan de dood. En dat zal niet de enige keer zijn. Keulen wil er bij zijn. Als hij toevallig voor een korte vakantie op Cyprus zit en van daaruit verslag moet doen van de eerste Israëlische bombardementen is hij ‘doodongelukkig’ dat hij niet in Beirut is. Als later het Israëlische leger Libanon binnenvalt en optrekt naar Beirut terwijl hij in Nederland op bezoek is bij zijn ouders wil hij ‘geen moment langer in Nederland  blijven’.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Anti-terrorisme advertentie uit Koeweit tijdens Ramadan

In Koeweit heeft een telecom bedrijf een lange commercial laten uitzenden aan het begin van de Ramadan. Deze commercial gaat over terrorisme. Maar vooral over hoe de motivatie voor terrorisme eigenlijk niet bij de Islam past.
Er zitten wat slordigheden in, maar het heeft wel impact.
Zoals gewoonlijk bij dit soort onderwerpen, gaat het niet onbesproken voorbij.

Foto: Straatprotest in Beiroet (2019) Eigen foto Jona Lendering

Beiroet, één jaar later

ACHTERGROND - Als we de twee atoombommen op Japan buiten beschouwing laten, was de grootste ontploffing die ooit in een stad heeft plaatsgevonden de explosie die vorig jaar op 4 augustus aan het einde van de middag plaatsvond in Beiroet. Ze kostte 214 of 218 mensen het leven, verwondde ruim 7500 mensen, maakte 300.000 mensen dakloos, beschadigde talloze huizen en was tot op Cyprus te voelen. Tot op heden is niemand veroordeeld, is niemand berecht, is niemand gearresteerd. Toen onderzoeksrechter Fadi Sawan enkele voormalige ministers opriep voor verhoor, werd hij prompt van zijn taak ontheven.

Geen enkele minister heeft excuus gemaakt voor het krankzinnige gegeven dat er midden in een stad honderden tonnen ammoniumnitraat kon liggen opgeslagen. Nou ja, eigenlijk is het uitblijven van excuus zo vreemd niet. Politici die de straat op zouden zijn gegaan, waren hun leven niet zeker, want elke Libanees weet wie verantwoordelijk is: een bestuurlijke klasse die het land al jaren in gijzeling houdt.

De bestuurlijke crisis

Toevallig was ik een kleine twee jaar geleden in Beiroet op de dag dat de protesten oncontroleerbaar werden. Brandende autobanden en andere versperringen op de weg naar het vliegveld. De Libanezen pikten het niet langer. Even leken de demonstranten, waarin alle Libanese bevolkingsgroepen verenigd waren, succes te hebben, maar de repressie was gewelddadig. Daarna kwam de corona.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Donderdag van de doden

LONGREAD - Geen volk dat zijn doden niet herdenkt. Dit kan seculier vorm gebeuren, zoals de nationale dodenherdenking op 4 mei, of in religieuze sfeer. Christelijke dodenherdenkingen zijn niet altijd, maar wel vaak, kersteningen van heidense gebruiken en bevatten dan elementen uit dat heidense verleden. Soms is er sprake van syncretisme, maar ook van ‘dubbelgeloof’: twee tradities blijven naast elkaar voortbestaan en worden door dezelfde personen uitgevoerd. Vooral bij insulaire en Slavische volken komt dit nog steeds voor.

Niet-christelijke dodenherdenkingen zijn vaak een vorm van voorouderverering. Dodenherdenkingen vinden meestal aan het begin van de winter plaats, maar er is een specifieke reden waarom ik nu juist bij de naderende zomer over dit onderwerp begin.

Dit lange stuk gaat over twee onderwerpen, die elkaar snijden: enerzijds dodenherdenking, anderzijds het feit dat het ‘gewone volk’ wars is van abstracte principes en zich vooral bekommert om familie en primaire behoeftes. Hierin herkennen mensen elkaar, ook cultuuroverschrijdend. Deze twee elementen komen bij elkaar in de oosterse ‘donderdag van de doden’, ergens in de paastijd, maar laten we bij het begin beginnen.

Christelijke dodenherdenkingen

Van de christelijke dodenherdenkingen is ongetwijfeld het Rooms-Katholieke Allerzielen op 2 november de bekendste. De herdenking werd in 998 ingesteld door abt Odilo van Cluny om structuur aan te brengen in de diverse destijds bestaande dodenherdenkingen en kreeg haar naam in de dertiende eeuw. Odilo zal voor de datum van 2 november hebben gekozen omdat de herdenking zo een logisch vervolg werd op Allerheiligen, waarbij alle heiligen en martelaren worden herdacht. Van kerstening van heidense gebruiken is hier geen sprake, al zal de formele herdenking aansluiten bij gevoelens die al bestonden.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Ali Em (cc)

De kerstening van de moslim heartlands

ACHTERGROND - Terwijl westerlingen zich zorgen maken om islamisering van het avondland, maken geestelijken in Iran en de Arabische wereld zich zorgen om iets anders: toenemende kerstening.

De ayatollahs in Iran waarschuwen er met een zekere regelmaat voor: de jeugd laat zich verleiden door Jezus. Dat zouden die geestelijken niet doen als het een marginaal verschijnsel was. Iran kent op papier godsdienstvrijheid en de zeer zichtbare Armeense kerk kan ongestoord haar gang gaan, maar evangeliseren geldt als ondermijning van de staatsveiligheid. Er wordt veel ondermijnd dezer dagen.

Het is moeilijk aan betrouwbare cijfers te komen. De christenen die zich het lot van hun onderdrukte geloofsgenoten aantrekken hebben de neiging de aantallen te overdrijven. Een evenwichtige studie uit 2015, die haar tekortkomingen netjes opsomt, houdt het op 100.000 bekeerde moslims in Iran. Dat is niet veel op de totale bevolking, maar tot de islamitische revolutie van 1979 was het aantal verwaarloosbaar. De harde lijn van de ayatollahs heeft velen van hun geloof vervreemd. In een wereld waarin leven zonder religie ondenkbaar is, is de overstap naar het christendom de ultieme stap om die vervreemding te uiten. Het is een bevrijding, een keuze voor westerse waarden.

Arabisch schiereiland

Foto: Maria Theresia thaler copyright ok. Gecheckt 25-10-2022

Zilver uit de woestijn

RECENSIE - Het is een bekende klacht op social media in Egypte, en in Egyptische praatprogramma’s: de mahr is onbetaalbaar geworden. Heb je als jonge man een leuk meisje op het oog, en wil zij ook best trouwens, komt dan ineens haar familie om de hoek met exorbitante eisen: hij moet een mooi huis bieden, liefst volledig ingericht, kleding, apparatuur, en natuurlijk de shabka: sieraden. Veel mooie, dure sieraden.

Voor menige jonge Egyptenaar is deze traditionele bruidsgave niet op te brengen. Of ze moeten jaren krom liggen. Voor de aanstaande bruid hoeft het niet, maar ja.. de familie. Die wil tijdens en na de bruiloft kunnen laten zien hoeveel hun dochter wel niet waard was.

De mahr (die vroeger vrijwel uitsluitend uit sieraden bestond) was ooit de levensverzekering van de vrouw. Haar man kon haar deze niet afnemen (zoals de Koran al duidelijk maakt), en de vrouw had zo een aardig kapitaaltje ‘om het lijf’ voor na een eventuele scheiding, of als de nood aan de man kwam.

Maar ze had en heeft ook andere functies. Niet alleen de bruidegom droeg bij aan de mahr, ook de vader van de bruid en de familie. Al die bijdragen werden uiteraard nauwkeurig vergeleken met elkaar en met de mahr bij een eerder huwelijk. Archeologe Sigrid van Roode maakte dat persoonlijk mee na afloop van een bruiloft, waarbij de bruid (die niets tekort kwam) en haar familie alle giften nauwgezet langsliepen: waarom gaf die-en-die maar één armband? En waren deze armbanden niet lichter dan degene die ooit aan een nichtje waren geschonken? Het gewicht in zilver bleek nog steeds een nauwkeurige maat voor onderlinge relaties en statusverschillen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Tribes of the World (cc)

De ondergang van het wahabisme?

ACHTERGROND - Prins Salman moderniseert Saoedi-Arabië

Natuurlijk is dat niet in strijd met de Koran, of de soenna! Natuurlijk mogen vrouwen autorijden! Aldus Abdullah bin Abdlemohsen al-Turki, een van de meest vooraanstaande leden van de Shura, de Raad van hoogste moslimgeleerden. En dus mogen vrouwen in Saoedi-Arabië sinds kort autorijden. Het is een religieuze doorbraak op een snelweg met een onbekende bestemming.

Tot voor kort werden vrouwen van de weg gehouden omdat ze te dom zouden zijn, omdat autorijden de eierstokken zou aantasten of anders wel omdat vrouwen alleen op de openbare weg de ondergang betekende van de islamitische zeden. Maar al die bezwaren zijn nu blijkbaar vergeten. En dat was precies wat prins Mohammed bin Salman wilde horen. Sterker, hij had de uitspraak zo’n beetje besteld bij de Raad. Prins Salman wil van Saoedi-Arabië een modern land maken. Niet uit liefde voor moderne kunst, of voor de vrijheid van meningsuiting, maar omdat Saoedi-Arabië de komende jaren de economie wil verbreden, bedrijven wil aantrekken en verder alle bondgenoten kan gebruiken die het maar kan vinden. En dan is het oude ‘middeleeuwse’ imago geen goede introductie.

Oorlogen in Syrië en Jemen

Saoedi-Arabië is veel te afhankelijk van zijn aardolie. De rijkdom heeft de bevolking lui gemaakt, gewend aan een scala van dure privileges. Daar moet een eind aan komen. De Saoedi’s moeten straks immers meedraaien in de mondiale economie. En dan die bondgenoten. Het land vecht momenteel op meerdere fronten meerdere oorlogen. Het is op afstand betrokken bij de oorlog tegen IS in Syrië. Daarnaast zijn er de verbale oorlog tegen Qatar, de ondergrondse oorlog tegen sjiitische separatisten in het oosten van het land én uiteraard de gruwelijk échte, nu al ruim twee jaar voortslepende guerrilla-oorlog in Jemen. Vijf fronten met één en dezelfde tegenstander: Iran. De Saoedi’s zijn doodsbang voor het ontstaan van een sjiitische ‘halve maan’, reikend van de Saoedische Perzische golfkust via Irak en Syrië tot aan Hezbollah in Libanon. En dan met Jemen in het Zuiden. Het land voelt zich omsingeld; overal om zich heen ziet Riyad de hebberige vingers van de leiders in Teheran.

Foto: Enric Borràs (cc)

1947: op weg naar een Joodse staat

RECENSIE - Welke feiten en onderwerpen selecteer je voor een boek dat een beeld moet geven van één jaar?

De Zweedse schrijfster en televisiejournaliste Elisabeth Åsbrink schreef een boek over het jaar 1947. Het is een jaar waarin de Koude Oorlog naar een hoogtepunt gaat. Het is ook een jaar dat in het teken staat van de wederopbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog. Het begin van wat we later de welvaartstaat of de verzorgingsstaat gaan noemen. Åsbrink schenkt in haar boek wel enige aandacht aan deze naoorlogse ontwikkelingen. Maar haar rode draad in het verhaal over het jaar 1947 is de aanloop naar de stichting van de staat Israël, het jaar daarop, en de hieraan voorafgaande geschiedenis van de Jodenvervolging.

Åsbrink heeft twee goede redenen om de geboorte van de Joodse staat zo centraal te stellen. De eerste is persoonlijk. Zij is het kind van een overlevende van de Holocaust. In een intermezzo halverwege het boek, dat het jaar van maand tot maand doorloopt, vertelt ze over de geschiedenis van haar Hongaarse familie. Haar vader is in 1947, nauwelijks tien jaar oud, een van de Joodse vluchtelingen die de Holocaust hebben overleefd en in opvangkampen wachten op transport naar het beloofde land. Voor het verhaal van die overlevenden was in 1947 nog weinig belangstelling. En ik denk dat het nu ook nog nieuw is voor veel mensen. Het is goed dit opnieuw onder de aandacht te brengen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Twee amuletkokertjes uit Tunesië copyright ok. Gecheckt 26-11-2022

Kunst op Zondag | Bedoeïenensieraden

ACHTERGROND - Sieraden zeggen iets over de drager. De keuze voor een materiaal, vorm, ontwerper of motief is zeer persoonlijk: een stuk uit het sieradenkistje van de buurvrouw of zelfs een goede vriendin kan soms in de ogen van een ander ronduit buitenissig zijn. Zo gaat dat met persoonlijke expressie en kunstvoorwerpen, en daar is niets mis mee.

Maar in andere gevallen is een sieraad niet in een keer te duiden. In veel culturen hebben de buurvrouw of een zus in hun sieradenkistjes precies dezelfde stukken verzameld, en toch zegt een sieraad nog steeds iets over de draagster. Sieraden vertellen, in combinatie met kleding, waar een vrouw vandaan komt, hoe het met de financiën gesteld is, of ze gehuwd of juist huwbaar is, of ze kinderen heeft, of wat haar geloof is. In die zin zijn traditionele sieraden vergelijkbaar met bijvoorbeeld Zeeuwse streekdrachten, waar details aan kleding en sieraden verraden of een vrouw uit Zuid-Beveland of van Walcheren komt, en of zij katholiek of protestant is. Ik laat u een aantal voorbeelden uit Noord Afrika en het Midden-Oosten zien.

Paar zilveren armbanden uit Oman

Het persoonlijke vermogen van een vrouw heeft de vorm van sieraden. Het grootste kapitaal ontvangt zij bij haar huwelijk. Daarna worden er bij financiële meevallers sieraden aan toegevoegd. In streken waarin niet iedereen toegang heeft tot een bank en waar inflatie even onvoorspelbaar als frequent is, is vermogen vastleggen in edelmetaal een beproefd middel. Delen van sieraden kunnen worden verkocht tegen de op dat moment gangbare koers als de nood aan de man is.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Volgende