Lerarentekort: eerst maar eens investeren

Er ontbreekt naar mijn idee iets in het opiniestuk dat de Utrechtse hoogleraar Duits Ewout van der Knaap een anderhalve week geleden in NRC publiceerde. Dat stuk gaat over de dreigende situatie bij met name de universitaire opleidingen Frans en Duits, een situatie van verdere verschraling van de opleidingen, en dat in een tijd dat er schreeuwende lerarentekorten zijn voor – onder andere – deze twee zo belangrijke talen. “Ligt het aan de verengelsing van het hoger onderwijs,” vraagt Van der Knaap zich af in zijn stuk over de oorzaken van het lerarentekort, “het toegenomen aanbod aan studierichtingen die veelal breed van aard zijn, de overheidsprikkels voor beta-studierichtingen (‘Kies exact’)?” Maar hij vergeet volgens mij een heel belangrijke factor: de omlaag gekelderde status van het leraarschap, waar heel weinig aan gebeurt. De salarissen zijn iets bijgesteld, maar nog steeds proberen scholen weg te komen met een zo laag mogelijk startsalaris en ook proberen ze anderszins niet echt om het vak aantrekkelijker te maken. Het probleem begint al bij de opleidingen, maar dat heeft niet met de inhoud te maken. Ik geef college in de Nijmeegse educatieve master, en met name studenten die een beetje een omweg hebben genomen naar het leraarschap door eerst iets anders dan Nederlands te zijn gaan studeren, betalen het volle pond aan college- en andere gelden – en van zulke studenten zullen we het echt moeten hebben. Die mensen zetten zich al meteen in voor de school waar ze stage lopen maar moeten daarnaast soms nog allerlei bijbaantjes aannemen. Dan moet je wel heel veel liefde hebben voor het vak. Daar komt bij dat veel jonge, idealistische leraren door alle werkdruk en problemen het ook niet bolwerken en na een paar jaar weer vertrekken. Geen uitweg Ik zou zeggen: voor je begint allerlei drastische aanpassingen te doen in het academische onderwijsprogramma om zo zogenaamd de studie aantrekkelijker te maken: suggereer niet dat de lerarentekorten de schuld zijn van de universitaire opleidingen, maar zorg eerst dat aan randvoorwaarden is voldaan om het vak aantrekkelijk te maken. Stel geld beschikbaar om studenten die kiezen voor een educatieve master vrij te stellen van gigantische eigen bijdragen. Zorg ervoor dat ze daarna goed kunnen landen in een nieuwe baan, met voorwaarden zoals die ook elders gelden voor hoger opgeleiden. En zorg dat ze zich prettig voelen in de klas, dat ze hun idealisme bijvoorbeeld ook uit kunnen leven, kunnen blijven studeren en mooie lessen in elkaar kunnen zetten. Nu lijkt het erop dat het probleem van het lerarentekort wordt gelegd bij de universitaire opleidingen. Omdat die niet genoeg doen aan ‘humane AI’ of iets dergelijks, komen de studenten niet, en daardoor zijn er nu te weinig leraren. De maatregelen die vervolgens genomen worden om de studies aantrekkelijker te maken mogen vervolgens ook eigenlijk geen geld kosten terwijl ze wel extra werk zijn. Dus ook in de opleidingen treedt onherroepelijk verschraling op – en geen uitweg uit de huidige problemen, maar eerder een verslechtering. Selecteren Ik kan me eigenlijk geen inhoudelijke aanpassing van de collegeroosters voorstellen die het lerarentekort gaat oplossen. Sterker nog, het lijkt me allemaal uiteindelijk een vorm van academische verdeel-en-heers-politiek die de feitelijke problemen buiten schot laat. Er komen cursussen Frans en Duits in brede bachelors, maar waarom die studenten dan ineens zo dwaas zouden zijn om tegen zulke onaantrekkelijke voorwaarden te kiezen voor het lerarenvak, wordt niet duidelijk. En op termijn alleen maar erger maakt, want verborgen onder dit alles zit het idee dat universitair docenten Frans en Duits (en Nederlands) in ‘brede bachelors’ colleges gaan geven, en zo zieltjes werven onder de studenten van die brede bachelors om wel een educatieve master te doen en alsnog leraar Frans te worden. Breder openstellen van de educatieve masters kan het vak onmogelijk meer prestige geven. Nee, wat nodig is, is dat het qua status en geld aantrekkelijker wordt om te kiezen voor het leraarschap en dat we daarom uiteindelijk inhoudelijk juist strenger kunnen zijn, en selecteren. Wat nodig is, is een brede coalitie van lerarenverenigingen, academici en politici die samen duidelijk maken dat deze verschraling gestopt moet worden. Dat elementaire kennis van de grote buurtalen essentieel is voor iedereen, dat we daar goede docenten voor nodig hebben, specialisten, die zich niet hebben laten afschrikken door financiële obstakels maar zich vervolgens wel vol liefde en aandacht zijn gaan inzetten voor een prachtig vak.

Quote du Jour | Goede stappen

Slob denkt dat met 9 miljoen euro “goede stappen gezet kunnen worden”.

Met een onderwijsstaking in het vooruitzicht die steeds groter dreigt te worden – inmiddels gaan ruim 4000 scholen dicht – moet men op het ministerie van OCW gedacht hebben: Tom Poes verzin een list!

En dus liet men minister Arie Slob afgelopen maandag bekend maken dat het onderwijs 9 miljoen euro extra krijgt voor zij-instromers in het onderwijs. Dat is natuurlijk een druppel op de gloeiende plaat. Misschien net genoeg om 90 leraren voor een jaar van te betalen, terwijl het verwachte tekort minimaal 2900 voltijdsbanen is. En na dat jaar dan? Heeft de minister / het ministerie een idee voor een structurele oplossing?

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: SP (cc)

Onderwijs in onrust

de school is een wereld waar rust heerst en orde, in regelmaat rijpt daar het pril intellect
slechts klinkt er de heldere stem van de meester,als aan ’t jonge volkje iets moet uitgelegd

Zo opende de cabareteske voorstelling “Een vier is een vier” (1971) van toneelwerkgroep Proloog, een stukje ‘vormingstheater’ voor onderwijzend personeel, onderwijsvakbonden en pedagogische academies.

Het onderwijs is al (meer dan) vijftig jaar geen wereld “waar rust heerst en orde”, waardoor acties zoals die van vandaag, altijd nodig blijken.

De voorstelling ging over de noodzaak tot onderwijsvernieuwing en over “de illusie van gelijke kansen in het onderwijs van onze maatschappij . Onderwijsvernieuwing dient in het licht te staan van maatschappelijke veranderingsprocessen.”

Het sprak een nieuwe generatie onderwijzend personeel wel aan om, in navolging van studenten die twee jaar daarvoor in Tilburg en Amsterdam (Maagdenhuisbezetting) de afbraak te eisen van paternalistisch, regentesk onderwijsbestuur.

In 2015 werd dat Maagdenhuis voor de elfde keer bezet, in 2018 werd een rood vierkant op de deur geschilderd, het protestsymbool uit 2015, ten teken dat de studenten de bestuurscultuur van de universiteit weinig democratisch vonden.

De 50-jarigheid van de eerste Maagdenhuisbezetting werd ruim 6 maanden geleden gevierd met een demonstratie tegen de renteverhoging op studieschuld rond het roemruchte beeld Het Lieverdje.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Goed onderwijs is geen topprioriteit

Bij elk probleem dat zich voordoet in de samenleving vindt premier Mark Rutte de aanpak daarvan een topprioriteit. Zo ook het lerarentekort in het basis en voortgezet onderwijs:

Arjen Lubach legt de vinger op de zere plek: kinderen zijn geen topprioriteit van het kabinet.

Als je als sector helemaal onderaan bungelt aan het lange lijstje met topprioriteiten van Rutte, hoe kan de premier dan met droge ogen beweren dat het lerarentekort in het (basis)onderwijs een topprioriteit is?

Zeker als je bedenkt dat voor zo wat ieder probleem een extra zak met geld is uitgetrokken, dan komt het onderwijs met de categorische weigering van minister Arie Slob en wel bijzonder bekaaid vanaf.

Mijn advies aan alle meesters, juffen, basisschoolleerlingen én de ouders: trek allemaal zo’n shirt aan en ga staken op 6 november. Je laat de toekomst van je kinderen toch niet zo verkwanselen door dit kabinet?

Update: de print van het t-shirt kunt u hier downloaden.

Quote du Jour | Ouders zijn de dupe

Minister Arie Slob (Onderwijs) is bij leraren vaak de kop van Jut. Ook deze week gaan er weer duizenden docenten de straat op om actie te voeren voor een beter salaris en lagere werkdruk. Ouders zijn de dupe van deze stakingstweedaagse.

Naar aanleiding van de tweedaagse staking in het onderwijs, brengt De Telegraaf een interview met de verantwoordelijke minister – Arie Slob. Het aparte is dat nergens in het interview ter sprake komt dat de ouders de dupe zijn van deze staking. Het heeft dus meer weg van een persoonlijke mening van de journalisten. Wellicht omdat ze zelf nu twee dagen met hun kroost zitten opgescheept.

Foto: cybrarian77 (cc)

Kiezen voor leraar: waar zijn de lerarenopleidingen?

COLUMN - Vorige week was ik voor het eerst op een beroepenmarkt, georganiseerd door twee middelbare scholen, op gepaste afstand van mijn dochter voor wie het allemaal bedoeld is. Honderden leerlingen en ouders waren daar, evenals veel lokale organisaties, hogescholen en universiteiten.

De universiteiten sturen veelal studenten, die goed in staat zijn om vanuit eigen ervaring te vertellen over studies en studentenleven. Leraren in de dop, zou ik zeggen. Bij de meeste instellingen staat ook het complete aanbod aan studies. Een slimme voorlichter vraagt eerst naar profielkeuze en streept dan een aantal opties af.

Misschien is het omdat vo-scholieren al de hele dag leraren om zich heen hebben. Maar naast een journalist, een rechter, een huisarts, verpleegkundigen, zzp-ers met advieskantoren, de brandweer en een gemeenteambtenaar, is nergens te vinden hoe je leraar 1e of 2de graads kunt worden. Ook niet bij de voorlichting door universiteiten. Ik heb goed gekeken, maar de universitaire lerarenopleidingen bestaan blijkbaar niet. Schamen ze zich ervoor?

Kritiek is er zeker. In Trouw verscheen onlangs een opinie-artikel over de lerarenopleidingen aan de universiteit. De Groene Amsterdammer schreef vorig jaar ook al over de masterambitie.

Onderwijsgrafiek - Universitaire lerarenopleidingBron: IvhO (2014), De sector lerarenopleidingen in beeld.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Meer lesuren deeltijders, lost lerarentekort bijna op

Het Research Centre for Education and Labour Market (ROA) onderzoekt al 25 jaar de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. In een rapport uit december 2011 kijken ze naar de arbeidsmarkt tot 2016. Er staan veel relevante gegevens in, met voorspellingen over de vervangings- en uitbreidingsvraag van specifieke beroepen en opgeleiden. In hoofdstuk 4 kijken ze ook naar een aantal scenario’s om tekorten op te heffen, door deeltijders langer te laten werken. Dat kan in sommige beroepsgroepen veel helpen, in andere minder: dat hangt o.a. ook samen met de huidige gemiddelde werktijd (dicht tegen de 40, dan is een opplusscenario niet realistisch).

Zo zal het opplussen van het aantal arbeidsuren van deeltijders niet leiden tot een significante vermindering van het personeelstekort voor VMBO bouw en VMBO metaal. Het hoogst haalbare voor deze opleidingstypen is een vermindering van het personeelstekort met ongeveer 10%. In dat geval zou iedereen minimaal 24 uur per week moeten werken. Ook het grote tekort aan personeel met een technische opleiding op MBO-, HBO- en WO-niveau is moeilijk weg te werken door het opplussen van deeltijdbanen. De verwachte tekorten aan arbeidskrachten worden bij deze opleidingen voor minder dan 30% opgelost.
Met uitzondering van de HBO lerarenopleiding natuur en techniek, is het tekort aan personeel voor de HBO lerarenopleidingen goed terug te dringen door het opplussen van deeltijdbanen. Het tekort aan personeel met een HBO lerarenopleiding basisonderwijs kan voor meer dan twee derde worden opgelost als iedereen met een dergelijke opleiding minimaal 24 uur per week gaat werken. Maar ook het verhogen van de werkweek van werkenden met een kleine of grote deeltijdbaan leidt tot een afname van het tekort met minimaal 30%.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour | Onorthodox plan

Dit onorthodoxe plan bedacht Shell om het lerarentekort aan te pakken

VNO-NCW roeptoetert van de daken dat Shell een mooi én onorthodox plan heeft bedacht om overbodige medewerkers richting het onderwijs te begeleiden. Op zich een mooi initiatief, maar niet meer dan een druppel op de gloeiende plaat.

Er is een veel beter ‘onorthodox’ plan: Shell betaalt gewoon belasting over die 23 miljard euro winst!

Quote du Jour | Moreel onhoudbaar

“Onverantwoord en onacceptabel om kinderen bewust onderwijs te onthouden”, zegt CDA-Kamerlid Rog, die het moreel gezien “onhoudbaar” noemt. Volgens Rog druist de oproep tegen het recht in dat kinderen hebben om onderwijs te genieten. “Ik kan mij niet voorstellen dat schoolleiders gehoor geven aan deze absurde oproep”

Het tekort aan leerkrachten in het basisonderwijs is inmiddels zo nijpend dat schoolleidersvereniging de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) en CNV Schoolleiders oproepen tot het naar huis sturen van klassen bij ziekte van de leerkracht. Vanuit de Tweede Kamer komen zowel afkeurende als begripvolle reacties.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.