Heb je wel eens het vliegtuig gepakt en dit vervolgens verzwegen voor vrienden of familie? En zoiets gedacht als: “Ik schaam me wel een beetje hoor, maar ik ben natuurlijk wel vegetarisch. Dan is het niet zo erg, toch?” Hoe komt het dat we massaal blijven vliegen, ook al weten we dat het slecht is voor het milieu? Terwijl een gevoel van schaamte je bekruipt, boek je een ticket. Een vakantie in een ver oord maar wel het milieu belasten, óf het vliegtuig links laten liggen en dichter bij huis blijven: het is een moreel dilemma. Dat je dan misschien toch kiest voor de vliegreis, komt doordat je de gevolgen van vliegen niet meteen voelt. De impact van jouw specifieke vlucht is niet direct meetbaar. Maar dit maakt niet dat vliegen ook minder schadelijk is, vertelt filosofe dr. Naomi van Steenbergen. “De uitstoot van broeikasgassen die gepaard gaat met vliegen, heeft wel degelijk negatieve impact op de aarde en op volgende generaties.” Met vliegen doe je dus indirect schade aan anderen, daarom moet vliegen een morele overweging zijn. “Het effect is indirect, maar daardoor niet minder waar,” aldus Van Steenbergen. Door te vliegen draag je onder andere bij aan het mislukken van oogsten, het verspreiden van ziektes en de opwarming van de aarde. De schade is dan misschien pas in de toekomst merkbaar, of niet groot, maar toch: “Schade doen aan anderen, daar moet een zwaarwegend iets tegenover staan,” beargumenteert Van Steenbergen vanuit een ethisch perspectief. Minder ver op vakantie kunnen is géén zwaarwegende reden, een urgent familiebezoek kan dat wel zijn. Maar als je alles gaat afwegen, kun je geen normaal leven leiden, toch? Het is natuurlijk niet mogelijk om alles wat je doet af te wegen, maar het is wel mogelijk je bewust te zijn van de impact die je kan hebben. Dat is tegenwoordig een stuk ingewikkelder dan dat het vroeger was, omdat alle systemen in de wereld veel groter en complexer zijn geworden door globalisering. Denk bijvoorbeeld aan de kledingindustrie: de kleding die je in Nederland koopt, wordt meestal gemaakt in andere landen. Je kunt niet direct zien onder welke omstandigheden je kleding wordt geproduceerd, waardoor je veel lastiger af kunt wegen of je het kledingstuk wel of niet aanschaft. Zo werkt het ook met vliegen. Maar onwetendheid is helaas geen excuus. Het is makkelijk om de verantwoordelijkheid voor regelgeving af te schuiven op bijvoorbeeld bedrijven en de overheid, maar dat maakt je als individu niet vrij. Als mens heb je een morele verantwoordelijkheid om jezelf te informeren over morele zaken, zoals over de impact van vliegen. Ben je wel geïnformeerd en kies je er dan nog voor een immorele keuze te maken, kan dit leiden tot schaamte. De schaamte voorbij: verantwoord reizen Schaamte is een morele emotie. Maar met schaamte kunnen we het probleem niet aanpakken: het zorgt er alleen maar voor dat we in onszelf keren en er niet toe leidt dat we de volgende keer iets anders gaan doen. Hoe kunnen we de schaamte voorbij? “Om ervoor te zorgen dat mensen écht minder gaan vliegen, moeten normen en regels veranderen,” legt dr. Félice van Nunspeet uit. Ze onderzoekt wat er op fysiologisch vlak gebeurt met mensen wanneer ze regels overtreden. “Mensen houden er niet van om regels te overtreden, maar wanneer ze dit tóch doen, kun je binnen honderd milliseconden al een soort ‘oeps’-respons meten in het brein. Ook kun je een verhoging in bloeddruk of stressniveau zien.” Maar wanneer je juist goed bezig bent, de regels naleeft en je omgeving bevestigt je hier ook in, kun je een neurologisch schouderklopje meten. De normen en regels in je eigen omgeving spelen een nog belangrijkere rol dan de normen in de maatschappij, vooral wanneer je je graag wil identificeren met de mensen om je heen. Dit kan verschillen per situatie: met vrienden of familie is dit weer anders dan bij collega’s. Als je bij een bepaalde groep hoort waarin iedereen wel eens het vliegtuig pakt, is het makkelijker om dit ook te doen, omdat je dan niet van de norm afwijkt. Aan de andere kant is het daardoor ook moeilijker om je groep te wijzen op immoreel gedrag, omdat je hierbij een risico loopt af te wijken van de groep. Daarom moet moraliteit gefaciliteerd worden door je omgeving: je moet de ruimte hebben om na te denken en te praten over de keuzes die je maakt. Hoe je op een niet-zo-pijnlijke manier met je vrienden kunt praten over vlieggedrag, zetten we eerder al voor je op een rijtje. Volgens Van Steenbergen en Van Nunspeet zijn we wel toe aan een alternatief voor vliegschaamte: reisbewustzijn. Want vliegschaamte heeft geen zin, schaamte verandert gedrag niet: het verlamt alleen en activeert niet. Als je juist focust op de positieve impact die je kunt hebben door keuzes te maken die wél te rechtvaardigen zijn, kan een neurologisch schouderklopje je juist aanmoedigen hiermee door te gaan. Klein beginnen kan: Lonely Planet stelde bijvoorbeeld een boek samen met milieuvriendelijke reizen binnen Europa. Dit artikel van Rosa van den Dool is onderdeel van de serie 'Ongemakkelijke gesprekken' en verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht.
De Britse artiesten Pessimist en Loop Faction maakten samen onder de naam Boreal Massif het album We All Have An Impact (2019), met geen vrolijk thema: “the destruction of the natural world and our ecosystems”. Misschien dat juist triphop met die typische afwisseling van doordringende beats en melancholische melodieën zich wel goed leent voor dit thema: “That you’re left to consider both raving and global disaster.”
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
PODCAST – Auteur Jeremy Williams schreef het pas verschenen boek Climate Change Is Racist, volgens hem het eerste boek over klimaatverandering en racisme geschreven voor een niet-wetenschappelijk publiek. Williams besprak zijn boek vorige week in de podcast ‘We need to talk about whiteness’.
Het moge duidelijk zijn dat de rijkste landen en hun overwegend witte bevolking de grootste ‘carbon footprint’ hebben, terwijl deze landen de gevolgen van klimaatverandering het minst zullen gaan ondervinden en zich er het best tegen kunnen beschermen. Als de gevolgen van iets extreem schadelijks zo ongelijk verdeeld zijn, dan kun je spreken van racisme, aldus Williams. Maar hij stelt ook dat klimaatverandering racistisch is omdat hij een verband ziet met racistische handelen van rijke, witte landen in het verleden: je kunt in feite een lijn trekken van slavernij en imperialisme naar industrialisatie en fossiele brandstoffen naar klimaatverandering. En telkens zien we dat altijd dezelfde mensen ‘winnen’ – witte mensen – en dezelfde mensen ‘verliezen’ – niet-witte mensen. Dus het is niet alleen het huidige klimaatbeleid dat racistisch is – bijvoorbeeld doordat rijke landen vooral voor zichzelf zorgen terwijl arme landen de grootste gevolgen dragen – maar klimaatverandering zelf komt ook voort uit racisme.
Vrij snel in de podcast gaat het over de vraag of de klimaatbeweging een racisme-probleem heeft. Greta Thunberg die alle credits krijgt, bijvoorbeeld, terwijl jonge vrouwen en mannen uit Zuid-Amerikaanse en Afrikaanse landen ook – en vaak al langer – strijden voor het klimaat, niet zelden vanuit een veel minder comfortabele (en soms ronduit gevaarlijke) situatie. Daar horen we nog te weinig van en het is belangrijk dat hun stemmen veel meer gehoord worden in het klimaatdebat. Daarover verschijnt binnenkort een boek van activiste Vanessa Nakate, A Bigger Picture: My Fight to Bring a New African Voice to the Climate Crisis (info).
Het is natuurlijk allang tijd voor Mark om op te rutten, maar hoe meer redenen erbij komen, hoe dringender en urgenter het oprutten wordt. En wij weten het natuurlijk allang, maar het is altijd fijn als iemand je helpt je punt te illustreren. Daarom danken we Mark R. en zijn demissionaire kabinet voor het keer op keer aantonen van de eigen onkunde en zijn ongeschikte karakter om minister-president te zijn. Het ligt er inmiddels zo dik bovenop dat het lastig is om Hanlon’s razor te blijven toepassen, maar wat voor een keuze hebben we? Op welk moment wordt onkunde verwijtbaar?
Was het dat moment dat nog maar eens duidelijk werd dat het kabinet Rutte-III gewoon schijt heeft aan het Urgenda-vonnis en de dreigende ontwrichtende gevolgen van klimaatverandering? Dat de CO2-uitstoot gewoon weer aan het stijgen is, ook hebben twee rechters gezegd dat het kabinet hiermee de zorgplicht verzaakt en mensenrechten schendt, en dat Rutte daar niks aan doet?
Of was het dat moment dat Rutte dacht dat het een goed idee was om vanaf zijn @minpres-account te tweeten: “Het is onacceptabel dat Hamas willekeurig raketten op de burgerbevolking afvuurt. Nederland steunt het recht van Israël op zelfverdediging”, waarmee hij jarenlang stelselmatig Israëlisch geweld en vele VN-resoluties negeerde?
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Artiesten Koenraad Ecker en Frederik Meulyzer lieten zich voor hun album Carbon inspireren door de wereldzadenbank op Spitsbergen. Deze zadenbank wordt wel de ‘Doomsday vault’ genoemd. Waar andere zadenbanken kwetsbaar zijn voor vernietiging door oorlogen of natuurrampen, zou de zadenbank op Spitsbergen vanwege de locatie en constructie in de permafrost bestand zijn tegen apocalyptische gebeurtenissen en wereldwijde rampen. Maar door klimaatverandering warmt Spitsbergen snel op en komt ook de Doomsday vault in gevaar. In 2017 was er al een overstroming bij de ingang van de kluis door smeltend ijs. Voor hun album Carbon gebruikten Ecker en Meulyzer field recordings van de locatie. De muziek die je hoort in deze korte documentaire is een nummer van het album.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Newtok is een dorp waar zo’n 400 inheemse Yup’ik uit Alaska wonen. Het dorp verdwijnt door opwarming van de aarde, wat zorgt voor overstroming, erosie van de rivieroever en het smelten van de permafrost waarop het dorp is gebouwd. Hun voorouders wonen al meer dan tweeduizend jaar in het gebied. In 1996 werd duidelijk dat de inwoners er niet konden blijven wonen, al zou het zo’n 20 jaar duren voordat er een plan voor herlocatie kwam omdat er geen structurele overheidsfinanciering is voor slachtoffers van ‘slow moving disasters’. De geleidelijke verhuizing naar Mertarvik, 14 kilometer verderop aan de overkant van de rivier, betekent dat de gemeenschap jarenlang gescheiden zal moeten leven.
In de jaren ’90 wisten we – wetenschappers, politici, Big Oil – het allang: de aarde warmt op en dat komt door de mens. In 1992 werden tijdens de Rio Earth Summit afspraken gemaakt voor de klimaatconferenties, de eerste COP was in 1995 in Berlijn. In 1998 maakte duo 4hero samen met spoken word-artiest Ursula Rucker het nummer ‘Loveless’ waarin de sterren elkaar het verhaal van “my sister afar”, moeder aarde, vertellen.
In het kader van “de wereld vergaat er niet langzamer van, maar wellicht helpt het ons copen”, vanavond Kelly Lee Owens die met het nummer ‘Melt!’ moeder aarde naar de club brengt. Je hoort samples van gletsjerijs en schaatsen met daaronder een stevige technobeat, waarmee ze een organisch hard geluid wilde laten horen: “I felt those were great representations of what’s happening in the world, that every moment you’re breathing and sleeping, this is taking place.”
PODCAST - Journalist John Samson bezoekt in de podcast ‘De vergeten klimaatcrisis’ de zes Caribische eilanden en praat met lokale experts en bewoners over wat klimaatverandering daar betekent.
“Klimaatverandering kwam deze zomer dichtbij in Limburg”, hoorden we de Koning zeggen in zijn troonrede vorig jaar, maar hebben we het wel genoeg over hoe dichtbij klimaatverandering is in Caribisch Nederland, vraagt Samson zich af in de eerste aflevering. In zeven afleveringen, met steeds een ander thema, onderzoekt hij of en hoe klimaatverandering leeft op de eilanden zelf.
Samson is opgegroeid op Curacao en verbaast zich over hoe de eilanden recent zijn veranderd. Op Bonaire constateert hij dat het eiland helemaal is volgebouwd, wat niet alleen het zicht op de kust ontneemt maar het eiland ook kwetsbaar maakt voor de toenemende dreiging van orkanen, tsunami’s en extreme regenval. Volgens het KNMI is de kans dat een orkaan langs het benedenwindse eiland Bonaire trekt veel kleiner dan voor de bovenlandse eilanden, maar toch nog steeds “in de orde van eens in de 10 jaar.” Zoek online op ‘hurricane’ en Bonaire, en je vindt talloze (toeristische) sites die je vertellen dat je met een gerust hart op vakantie kunt naar de ABC-eilanden.
Milieudefensie bezorgt vandaag een brief bij 29 grote vervuilers, waaronder Tata, KLM en Schiphol, met de dringende vraag om vóór 15 april met een eigen klimaatplan te komen, waarmee moet worden bereikt dat het bedrijf in 2030 minstens 45 procent minder CO2 uitstoot.
De rechtbank oordeelde dat Shell zijn activiteiten in lijn moet brengen met een reductiepad behorend bij het 1,5°C-doel van Parijs. Hoe? Door zijn controle en invloed te gebruiken om de wereldwijde uitstoot die wordt veroorzaakt door de Shell-groep de komende 9 jaar bijna te halveren. Dit geldt voor alle uitstoot, inclusief de uitstoot die samenhangt met het gebruik van de door Shell verkochte producten.
Minimaal hetzelfde geldt volgens Milieudefensie voor alle ondernemingen die een aanzienlijke bijdrage leveren aan het klimaatprobleem en kunnen bijdragen aan de oplossing daarvan. Daar hoort uw onderneming ook bij.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.