Onafhankelijke journalistiek: een krant zonder regering

In mijn vorige post over WikiLeaks heb ik verschillende aspecten van de ontwikkelingen rond deze organisatie op een rij gezet. De vraag of het goed is wat zij doet heb ik niet echt beantwoord. In het commentaar stelt collega blogger Martijn terecht dat we kritisch moeten zijn over WikiLeaks. Dus daarom nogmaals de vraag: Is het goed wat Wikileaks doet of niet? Ik denk dat we het er wel over eens zijn dat WikiLeaks zoals het nu is georganiseerd niet ideaal is. Met name als het gaat om de review procedure: wat wordt wel en wat wordt niet gepubliceerd. Wat we wel kunnen constateren is dat de manier waarop WikiLeaks te werk gaat evolueert. Oorspronkelijk bedoeld als plaats om informatie te dumpen, door iedereen - vandaar 'wiki' - begint het steeds meer te lijken op een journalistieke organisatie. Ze zijn te klein om zelf de review te doen, maar laten het over aan de traditionele media (van de 250.000 cables zijn er nu iets meer dan 1000 gepubliceerd, op het moment dat ik dit schrijf exact 1311 stuks). De beschuldiging dat het om een dump van 250.000 documenten gaat is dus propaganda. Wat opvalt is dat deze kritiek ook vaak van journalisten komt. Zouden zij zich bedreigd voelen? Veel (Amerikaanse) journalisten hebben in periode tussen 9/11 en de inval in Irak mee gewerkt aan oorlogspropaganda of hun mond gehouden – zijn dit de 'waakhonden' van de macht?

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Xeroxing the war

In 1969, de Vietnam oorlog was in volle gang, maakte een hooggeplaatste analist van het Amerikaanse ministerie van Defensie stiekem een set kopieën van een geheim rapport over de oorlog. In het rapport werd de voortgang van de Vietnam oorlog in uitputtend detail op meer dan 7000 pagina’s beschreven. Het was zijn bedoeling de zeer geheime informatie te delen met invloedrijke politici en wetenschappers in de hoop dat dit een einde aan de oorlog zou bespoedigen.

De analist was Daniel Ellsberg, een voormalige officier van het korps mariniers die werkte voor RAND, de denktank van het Pentagon. Door zijn ervaringen in Vietnam en ontmoetingen met dienstweigeraars in de VS raakte hij overtuigd dat de oorlog verkeerd was. Door zijn kennis als insider wist hij ook al dat de oorlog militair onwinbaar was en een stuk minder goed liep dan de Amerikaanse regering haar bevolking wilden doen geloven. De oorlog in Vietnam kostte elke dag ongeveer achthonderd Vietnamezen, waarvan meer dan twee derde burgers, en twintig Amerikaanse soldaten het leven. Een veelvoud hiervan raakte ernstig verwond of verminkt voor het leven.

Op 13 juni 1971 wilde de New York Times een aantal citaten uit de documenten publiceren maar werd door de Nixon regering tegengehouden met een waaier aan juridische en politieke drukmiddelen. Om een doorbraak te forceren las Senator Mike Gravel een flink deel van het document voor in de Senaat. Het voorlezen van 4100 pagina’s duurt een tijdje maar de regels van de Senaat staan niet toe dat een Senator die aan het woord is onderbroken wordt (de zogenaamde ‘filibuster‘). Alles wat de Senator zegt wordt automatisch onderdeel van de handelingen van de Senaat en die zijn openbaar. Het publiek worden van deze informatie was het begin van het einde van de Vietnam oorlog en begin het proces van het terugtrekken van Amerikaanse troepen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

PowNews: een onfris fenomeen

Onze zuiderburen – onder aanvoering van NRC Hoofdredacteur Peter Vandermeersch – zijn verbaasd over de ‘journalistieke’ mores van PowNews en in het bijzonder over de onbegrensde onbeschoftheid en ‘het complete gebrek aan talent’ van Ruger Castricum. Helaas niet embedbaar. Bekijk het fragment hier.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Journalisten en democratie

photographersIs Assange een journalist? Wie ja zegt, zal zorg hebben over zijn arrestatie. Is Rutger Castricum een journalist? Wie ja zegt, maakt slecht onderscheid tussen nieuwsgierigheid en botte provocatie. Is geheimhouding nuttig en nodig? Is goede smaak en fatsoen nuttig en nodig? Mogen politici en journalisten elkaar gunsten verlenen? Wat moeten we vinden van lekken?

Het zijn de vragen, die worden opgeroepen door Wikileaks, door het onfatsoen van Pownews, door de hypes die door de interactie van politiek en journalistiek worden veroorzaakt. Sommigen vinden het gemakkelijke vragen, maar ik heb er moeite mee. Als dat zich voor doet, pak ik meestal een oude leermeester uit de boekenkast.

Robert Dahl, Amerikaans politicoloog, geeft vijf criteria voor democratie:

1.       Effectieve participatie (en participatie die geen effect sorteert?)

2.       Gelijkheid bij stemmen (doen we; maar Gore-Bush? Of stemmen in R’dam?)

3.       Verwerven van verlicht begrip

4.       Finale beheersing van de agenda

5.       Insluiten van volwassenen.

De sleutel zit de verwerving van verlicht begrip: politieke gelijkheid kan alleen wanneer de leden van een politiek systeem gekwalificeerd zijn om deel te nemen aan de besluitvorming. Voor die kwalificatie moeten zij voldoende in de gelegenheid zijn om te leren over de onderwerpen waarover wordt beraadslaagd en besloten. Dahl roept Pericles op als getuige, die de gewone burgers, bezig met hun dagelijkse besognes, toch goede beoordelaars vindt van de publieke zaken. (On democracy, p.38/39)

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

El Universal, ‘kwaliteitskrant’?

Tot nu toe ben ik altijd vrij positief geweest over El Universal, Mexico’s grootste kwaliteitskrant. In tegenstelling tot concurrenten als La Jornada en Milenio weet het dagblad redelijk neutraal en in het midden van het politieke spectrum te blijven. Vandaag is dat beeld voorgoed veranderd, door dit artikel, een profiel van Gustavo Madero, de nieuwe voorzitter van regeringspartij PAN. Onder het artikel (van de internetsite) trof ik het volgende aan:

Laatste deel van het artikel in El Universal (Foto: Jan-Albert Hootsen)

Con información de Wikipedia = Met informatie van Wikipedia. Met andere woorden: de grootste en belangrijkste kwaliteitskrant van Mexico gebruikt Wikipedia, waarvan zelfs de minst competente eerstejaars student journalistiek nog weet dat je het NOOIT als bron voor een artikel mag gebruiken, als bron om een profiel van een van de belangrijkste politici van het land te schrijven?? En zet het er nog onder ook??? Man, man, man…

[jan-albert]

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wie lekt over WikiLeaks?

Vandaag een gastbijdrage van Thijsbro.

Het niews werd afgelopen week gedomineerd door Wikileaks. Daarbij ging het hoofdzakelijk over de onthullingen die de klokkenluiderssite deed en het wel en wee van haar voorman. Kijken we echter even voorbij de waan van de dag, dan roept het fenomeen Wikileaks zelf een aantal interessante vragen op. Zoals: wie controleert Wikileaks? Wat zijn de risico’s van deze vorm van journalistiek?

Wat je ook van Wikileaks vindt, de werkwijze ervan is tekenend voor deze tijden. Nooit eerder was het zó makkelijk om zoveel informatie met anderen te delen. Om op zúlke schaal experts uit diverse landen de gegevens te laten beoordelen. Het was daarom slechts een kwestie van tijd voordat er een stateloos medium zou ontstaan, volledig losgezongen van welk land dan ook. Ziehier het resultaat.

Media die wél gebonden zijn aan een staat, controleren vaak niet alleen het doen en laten van die staat, maar worden op hun beurt ook gecontroleerd. Een rechter kan uitingen verbieden of auteurs op de vingers tikken. De Tweede Kamer kan wetten in het leven roepen die de ruimte van de media uitbreiden danwel inperken. Terecht worden de media soms aangeduid als de ‘vierde macht’; het sluit in die zin prima aan op de andere drie machten die elkaar continu in balans houden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wat wil Wikileaks?

Deel van logo Wikileaks

Berlusconi is ijdel, inefficiënt en incompetent, Medvedev is Robin, Putin is Batman, er zijn misschien banden tussen de georganiseerde misdaad en de Russische regering, de broer van de Afghaanse president is een drugsbaron en in Nederland liggen kernwapens.

Joh.

Laten we eerlijk zijn. Tot nog toe is er bij ‘cablegate’ van Wikileaks niets schokkends naar buiten gekomen dat we niet al wisten of sterk vermoedden. Bij het doornemen van al deze boodschappen bekruipt mij het gevoel “moeten wij dit wel zo nodig weten?” Niet omdat het levens in gevaar zou brengen, dat doet de Amerikaanse overheid op dagelijkse basis vaker en erger dan het de site verwijt, maar omdat het totaal niets toevoegt. Wat is de toegevoegde waarde van dat we nu weten hoe Amerikaanse diplomaten denken over andere staatshoofden? Als een eenmalige gimmick is het misschien leuk, maar moeten we het erg vinden dat zij ook gewoon mensen blijken, en dat interne memo’s en rapportages niet politiek correct genoeg zijn en moeten we het erg vinden dat we niet alles weten?

De vraag is wat Wikileaks wil bereiken. Het is compleet logisch dat de VS deze informatie niet graag op straat ziet liggen en de reden waarom is legitiem. De VS wordt nu totaal onnodig in verlegenheid gebracht door documenten die waarschijnlijk in elk land wel ergens op te graven zijn. Het laatste lek heeft daarom meer weg van landje pesten, en niets van het beschikbaar maken van internationaal belangwekkend materiaal, wat de vorige openbaarmakingen nog wel hadden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Originaliteit bestaat niet

Maffia problemen per provincie in Mexico (klik voor grotere versie)

De Mexicaanse auteur Carlos Fuentes schreef het ooit al: originaliteit bestaat niet. Alle verhalen zijn al geschreven, je kunt hoogstens een interessante variant op een bestaand verhaal schrijven. Waar is dat duidelijker dan in Mexico, waar de nieuwsstroom wordt gedomineerd door verhalen over de drugsoorlog en migratie? Tuurlijk, drugsbendes komen en gaan, soms duiken er slachtoffers op in steden waar het tot nu toe rustig is geweest of keert de rust terug op een plek waar drie weken geleden de onthoofde lijken nog aan bruggen werden gehangen. Maar het patroon is altijd hetzelfde: schietpartijen, onthoofdingen, executies, onschuldige slachtoffers, drugsvangsten, verdachten die trots door de politie met wapens en drugs voor de camera worden gezet.

De drugsoorlog is het meest verslagen thema in Mexico en ook voor mij is het, sinds ik ruim een jaar geleden in Mexico arriveerde als stringer, de belangrijkste bron van inkomsten. Toch wordt het steeds moeilijker om er over te schrijven, want bijna alle invalshoeken hebben we al gehad. Vijftien doden in een wasstraat in Tepic? Been there. Broer van een openbaar aanklager verdwenen in Chihuahua? Done that.

Wij correspondenten moeten nochtans over het onderwerp blijven schrijven. Het domineert Mexico, het bepaalt in grote mate de toekomst van het land. En het spreekt nog steeds tot de verbeelding van de Nederlandse lezer, zelfs na tien verhalen over de uit de hand gelopen situatie in Ciudad Juárez en Tijuana. Maar hoe kun je als correspondent het gevoel van urgentie over de drugsoorlog blijven doorgeven zonder steeds weer hetzelfde verhaal op te schrijven?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Weekendquote | Hoer

Als ik nu een journalist trots met een geheime notitie zie zwaaien denk ik niet meer: wow, wat knap, maar: wat is daar voor onderhandeling aan vooraf gegaan? Zo iemand is voor mij niet meer de grootste held, maar de grootste hoer.

Joris Luyendijk, zelf ook journalist, bracht een maand door op het Binnenhof en bestudeerde de rituele dans tussen politiek en media. In een interview met de VPRO gids was bovenstaande quote een aardige samenvatting van zijn constateringen aldaar. Ze zijn vastgelegd in het boek “Je hebt het niet van mij, maar…“.

De quote slaat overigens op het feit dat journalisten voor het zogenaamde “lekken” altijd een tegenprestatie (gunstig artikel) moeten betalen.

Overigens trapt Luyendijk voor de lezers van Sargasso wel wat open deuren in. Zijn constatering “…Maar de meeste Kamervragen verwijzen naar berichten in de media…” is natuurlijk oud nieuws.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende