Een avond vol mededogen | Zomergasten met Sana Valiulina

‘Deze avond is een klein beetje afscheid van Rusland’, zei Sana Valiulina aan het einde van de tweede aflevering van Zomergasten. Het was geen eenvoudig afscheid. Het deed duidelijk pijn. Hier en daar waren de herinneringen bitterzoet. En gloorden er sprankjes hoop. Maar over het geheel genomen zweefde de avond op een wolk van sublieme melancholie en een diep doorleefd mededogen met al die mensen die daar ‘zwijgend fatalistisch zitten te wezen’ in het land waarvan ze afscheid nam.  Anders dan Peter van Ingen vorige week was zomergastheer Jelle Brandt Corstius de rust zelve en gaf hij zijn gast alle ruimte om haar verhaal te doen. Toen hij Valiulina vroeg naar het verhaal van haar moeder, waarschuwde ze dat het wel even kon duren. ‘Dat hou ik wel in de gaten’, zei hij. Om haar vervolgens het hele verhaal te laten vertellen. Existentiële wind Gelukkig maar, want dat verhaal verdiende ook alle ruimte. Net als het verhaal van haar vader. Haar moeder zwierf als zestienjarige oorlogswees door een Sovjet-Unie in oorlog en kwam, met dank aan de Duitse honger naar worst en schnapps, uiteindelijk in Estland terecht. Haar vader werd krijgsgevangen genomen door de Duitsers. Liep over naar de Amerikanen. Werd na de oorlog door Churchill uitgeleverd aan Stalin die z’n ‘verdwaalde schaapjes’ terug wilde. En kwam zo in een Russisch strafkamp terecht, want krijgsgevangenen waren verraders. Jaren later ging de dochter terug naar de plek waar haar vader gevangen had gezeten. JBC laat haar een stukje voorlezen over deze plek waar nu miljoenen berken groeien. Er blies 'een existentiële wind die alle zelfbewustzijn wegwaait.’

Door:
Foto: VPRO-Zomergasten 2024 VPRO Sana Valiulina, Beeld Reinier-van-Brummelen

Zomergasten 2024 met Sana Valiulina

, door

Let op: dit is niet de recensie. Sargasso’s recensie vindt u hier.

De mens in een bezeten wereld, als een slinger schommelend tussen goed en kwaad

Dat wordt de rode draad van VPRO’s Zomergasten van vanavond met Sana Valiulina. Bekend van haar boeken ‘Het kruis’ (2001 –  over het leven en de seksuele vrijheid in een Moskouse studentenflat), ‘Kinderen van Brezjnev’ (2014 – over liefde en verraad tegen de achtergrond van het economische en geestelijke verval van de Sovjet-Unie) en ‘Winterse buien of Ben ik wel geïntegreerd genoeg?’ (2016 – een bespiegeling van Nederland na hier 25 jaar gewoond  en gewerkt te hebben).

De mens, schommelend tussen goed en kwaad, fascineert haar. Op haar Zomergastenavond wil ze het woord geven “aan mensen die met mij deze fascinatie delen en die daar een artistieke vorm aan geven, ieder op zijn manier. Want ik ben ervan overtuigd dat we alleen door de kunst onszelf en elkaar echt kunnen zien en begrijpen.”

Sana Valiulina, geboren in Estland, woont en werkt  nu 35 jaar in Nederland.  In haar werk komt het Estlandse verleden aan bod in de vragen over het leven van haar ouders en over haar studententijd in Rusland. Ik ben benieuwd welke kunst ze laat zien waardoor we “onszelf en elkaar echt kunnen zien en begrijpen”. Kunst uit Estland? Russische kunst?

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: savenije (cc)

Een zaak met enkel verliezers

, door

OPINIE - Jelle Brandt Corstius wordt vervolgd wegens smaad. Het OM eist een voorwaardelijke taakstraf van zestig uur. Een grof schandaal, vinden critici. Het OM maakt verkrachtingsslachtoffers zo monddood. Toch is die vervolging terecht. Je kunt niet zonder steekhoudend verhaal andermans reputatie onderuit halen, ook al ben je nog zo oprecht.

Hoe zat het ook alweer? In 2017 beschuldigde Brandt Corstius een oud-collega van verkrachting. De populaire Ruslandcorrespondent en programmamaker zou zo’n vijftien jaar eerder als stagiair zijn gedrogeerd en misbruikt. Aanvankelijk liet Brandt Corstius na de vermeende dader te noemen, maar in het kleine wereldje dat Hilversum heet, werd deze alsnog gauw gevonden. Ook omdat Brandt Corstius nieuwsgierige journalisten genoeg hints gaf om uit te vogelen wie het betrof.

Fall-out

Deze Gijs van Dam liet dat niet op zich zitten en deed meermaals aangifte van smaad en laster. Ook publiekelijk ontkende hij. Er was, aldus Van Dam, helemaal geen sprake geweest van dwang of drogering. Ze hadden, Jelle en hij, na een opname in het Kurhaus van het praatprogramma Barend & Van Dorp samen aan de bar gedronken. Er ontstond een flirterige sfeer, en die eindigde in bed op Van Dams hotelkamer in het Kurhaus. Seks in een dronken bui. Van Dam was zich geen kwaad bewust.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Robo Sapiens

, door

COLUMN - Hij zag er slecht uit, Jelle Brandt Corstius. Grijze huid, zwarte randen rond de ogen. Maar waarschijnlijk ziet hij er altijd slecht uit. Ik keek naar Robo Sapiens, het programma waarin hij onderzoekt wat de robotisering van de samenleving betekent voor de mensheid. Ik zag z’n hoofd ook een paar keer van opzij. Dat had ik niet vaak gezien, de zijkant van het hoofd van Jelle Brandt Corstius. Hij begint op z’n vader te lijken, viel me op.

Normaal kijk ik nooit zo goed naar iemands fysiek. Maar nu wel. Ik wist namelijk dingen. Dingen die ervoor zorgden dat ik anders naar Jelle Brandt Corstius keek. 

Jelle Brandt Corstius beschrijft zichzelf in Robo Sapiens als iemand die loopt alsof hij nog steeds moet wennen aan zijn ledematen. En inderdaad, daar loopt een sterk vermagerde gorilla over straat. In slow motion, lijkt wel. De opnames van Robo Sapiens vonden plaats in een tijd dat Jelle Brandt Corstius nog geen idee had van alle ellende die hij zich op de hals zou halen. Toch kan ik hem alleen nog maar zien in het licht van de laatste weken.

Jelle Brandt Corstius heeft een vrij ingewikkelde constructie gekozen om zijn verhaal te vertellen: deels vertelt hij het verhaal zelf, deels vanuit het oogpunt van zijn 85-jarige dochter die in het jaar 2100 terugkijkt op het begin van het robottijdperk. Volgens mij verschillen de zienswijzen van JBC en zijn 85-jarige dochter niet heel veel van elkaar. Van iemand die in het jaar 2100 leeft in een jaartje of 85 heeft gehad om terug te kijken op het robottijdperk, had ik iets meer afstand verwacht.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

#Dezeweek | Alternatieve Oscarnominaties

, door

COLUMN - De grote winnaar van de Oscars staat elk jaar zo’n beetje vast. Jammer, maar misschien kan daar met alternatieve nominaties verandering in gebracht worden.

Zondagnacht worden voor de 85e keer de Oscars uitgereikt. En voor de 85e keer (denk ik hoor, was er niet altijd bij), staat de grote winnaar eigenlijk al vast. Vorig jaar was het The Artist, dit jaar zal het, niet volledig zonder de hulp van flapuit Paul Verhoeven, Michael Haneke’s bejaardendrama Amour worden. Ik vind het jammer dat het al zo goed als vaststaat en misschien ben ik een beetje laat, maar ik zou daarom graag nog wat nominaties aan de lijst toevoegen.

Jelle Brandt Corstius voor beste mannelijke hoofdrol. Deze op het eerste gezicht wellicht brave knaap laat zien wel degelijk een wild side te hebben en veroverde daarmee de afgelopen tijd mijn hart. Als verlegen Ruslandkennertje zaagt hij plots brutaal aan de stoelpoten van de Richard Leeuwenharts van deze tijd. Hij toonde me dat het eigenlijk heel maf is om als directeur een bonus van twee miljoen te krijgen, voor een daad die het faillissement van zijn bedrijf betekent. Ik heb bijvoorbeeld nog nooit een tien gekregen als ik enkel een piemel op mijn tentamenblad tekende.

Foto: savenije (cc)

Jelle Brandt Corstius startte slechts moderne briefkaartenactie

, door

OPINIE - Ik word steeds chagrijniger van de discussie rond de opgestapte topman van de SNS-bank Sjoerd van Keulen en de vermeende hetze opgezet door Jelle Brandt Corstius, zegt reageerder Bas Schuiling.

Het is goed om de zaak rustig te bekijken. Wat is er aan de hand? Een bankdirecteur die een fatale inschatting heeft gemaakt en daarbij de derde bank onder staatstoezicht brengt, maar toch een grote bonus krijgt voor prestaties. Tegenover een journalist die niet als schreeuwlelijk bekend staat, maar juist een moreel beroep deed op de beste man om van die bonus af te zien. Het duurde niet lang voordat de term ‘hetze’ werd gebezigd door ‘experts’ en de rest van het leger nationale beeld-opvulling.

Opvallend is dat de meeste commentatoren van de leeftijd ‘mijn ouders’ zijn. Niets tegen deze generatie, maar zij zijn niet opgegroeid met het fenomeen mondiale communicatie met een lage drempel. Vroeger tikte je een boze brief, plakte een postzegel en stuurde die naar de krant en met wat geluk kwam je korte commentaar in de inzonden postrubriek.
Die tijden zijn niet meer. Elke hele en halve zool kan nu zijn mening op internet plempen. En iedereen kan daar snel bij. Twitter lijkt op een openbaar plein waar je zelf bepaalt naar wie je luistert. Wat niet wil zeggen dat je dan maar iemand met de dood moet bedreigen – dan wordt je door de politie afgevoerd.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Marokkanen

, door

Waarin Max Molovich naar Buitenhof kijkt en Jelle Brandt Corstius zijn progressieve veren ziet afschudden, wat hij de avond ervoor ook bij Theo Maassen zag gebeuren.

Jelle Brandt Corstius is in z’n gezicht gespuugd door een Marokkaan die achterop een spookrijdende scooter zat. Tenminste, hij vermoedt dat ie Marokkaans was. Hij heeft het hem niet kunnen vragen. Zoals Jelle Brandt Corstius het zelf ongeveer zei: “Het zou ook een Algerijn geweest kunnen zijn. Als ze er Nederlands uit hadden gezien, dan had ik het Nederlanders genoemd, terwijl het Finnen hadden kunnen zijn.”

Dat klonk wat hypocriet. De kans dat je in Nederland in je gezicht wordt gespuugd door een jongen die er als een Nederlander uitziet, maar een Fin blijkt te zijn, leek mij aanzienlijk kleiner dan in je gezicht gespuugd te worden door een jongen die er als een Marokkaan uitziet, maar een Algerijn blijkt te zijn.

Ik houd het er maar op dat JBC de situatie wilde schetsen. Ik ben zelf ook wel eens het slachtoffer geweest van een dergelijk, tamelijk vernederend straatritueeltje. Uw nederige dienaar van het geschreven woord werd, terwijl hij midden in de nacht in zwaar beschonken toestand van de Melkweg naar huis liep, door twee leden van een vijftal jongens van Algerijnse of Marokkaanse komaf, gevraagd om een sigaret. Die ik gaf. Terwijl ik even later een van hen van vuur voorzag, voelde ik wat warms tegen mijn been. Stond de ander tegen me aan te pissen. Een verontwaardigd ‘nou ja’ was alles wat ik kon uitbrengen. Zijn vriend begon vrolijk mee te doen. De rest stond met plaatsvervangende schaamte toe te kijken, maar greep niet in. Ik liet het maar begaan. Pas de volgende dag toen ik mijn natte broek op mijn stoel zag liggen, besefte ik ten volle wat mij was overkomen en was ik eerlijk gezegd blij dat ik dusdanig bezopen was dat het mij allemaal niet zo heel veel interesseerde.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Jelle Brandt Corstius in India

, door

COLUMN - Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je elke werkdag om 15.30 uur weer wakker met hun scherpe pennetjes. Vandaag: Max Molovich kijkt naar Van Bihar tot Bangalore. Waarin Jelle Brandt Corstius India probeert te begrijpen.

Lang geleden speelde ik in een bandje. Elke woensdagavond reden we naar de oefenruimte. ‘KIEZEN DOE JE ZELF’ had iemand heel groot op een van de pakhuizen op de Oosterdokskade gekalkt. Kiezen doe je zelf m’n reet, dacht ik altijd als ik dat las. Soms kom je op een tweesprong. Dan lijkt het of je kunt kiezen. Maar in feite heb je er verdomd weinig over te zeggen. Ik voelde mij in die dagen een speelbal van het lot.

Ik las eens over een wetenschapper die bij alle belangrijke beslissingen die hij in zijn leven maakte een muntje opgooide. Verstandige man.

Jelle Brandt Corstius gelooft vol overtuiging in de vrije wil. Zo vertelde hij in de eerste aflevering van Van Bihar tot Bangalore. Volgens de hindoes is het lichaam slechts een jas, het individu niet meer dan een toeschouwer in een schouwspel dat van A tot Z staat uitgeschreven in een boek dat niet van deze wereld is. Jelle vertelde in de voice-over dat hij wel eens jaloers was op de hindoes. Ze hoefden zich immers nergens zorgen over te maken, zo zonder vrije wil. Geen zorgen over de dood, geen twijfel of je wel de juiste keuze had gemaakt.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Nabeschouwing: Verschraald Nederland

, door

Weer een bijdrage van Max Molovich, overgenomen van Nurks Magazine.

Eindelijk zat er iemand tegenover Jelle Brandt Corstius die hij begreep. Step Vaessen. Ze hadden dan ook het een en ander gemeen. Met als belangrijkste overeenkomst dat beiden verliefd zijn geworden op een gigantisch land dat hemelsbreed verschilt van Nederland. Jelle Brandt Corstius op Rusland, Step Vaessen op Indonesië. Beiden vinden in Nederland maar bekrompen in vergelijking met hun liefdes. Verschraald was het woord. In Indonesië en Rusland begrijpen ze het leven, ondanks dat niet alles altijd van een leien dakje gaat. Hier in Nederland beseft men niet wat men heeft.

Jelle Brandt Corstius had die middag in Amsterdam een man in een elektrisch karretje gezien en was bijna in gelukstranen uitgebarsten, zo mooi vond hij het dat dit zo vanzelfsprekend was in Nederland. Vermoedelijk, zo bedacht ik me, was de man in het elektrische karretje een gefrustreerde WAO’er van een jaar of zestig die zijn dagen, als hij niet in zijn karretje rijdt, slijt aan de keukentafel, zware shaggies rokend tot z’n van artrose stramme vingers geel zien, kankerend op de buitenlanders die z’n wijk hebben overgenomen en de baan van zijn zoon hebben afgepakt, kankerend op de hoge heren in Den Haag die ernstig fronsend toekeken maar niks deden toen alles naar de verdoemenis ging, kankerend op God die zich heeft teruggetrokken, kankerend op z’n elektrische karretje dat niet harder gaat, kankerend op die rare, kalende jongeman die hem die middag stond aan te grijnzen als een EO-jongere op een EO-jongerendag.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Volgende