“De financiële sector is het probleem, niet de oplossing”

Investeren in een duurzamere wereld? Als het aan de aandeelhouders ligt, liever niet. In de serie lezingen ´Met het doel voor ogen´ legt onderzoeker Myriam Vander Stichele uit hoe de gouden greep van winstmaximalisatie het aanpakken van grote mondiale problemen, zoals ongelijkheid, armoede en milieuschade tegenhoudt. De 17 duurzame doelen (SDG’s) van de Verenigde Naties vormen een ambitieus plan. Maar er is geld voor nodig, heel veel geld. Geld dat bovendien niet alleen door overheden opgehoest kan worden. Zonder een aanzienlijke bijdrage van de private sector, volgens schattingen zo’n 80% van het benodigde bedrag, zijn de plannen gedoemd te mislukken. Wat mogen we van het ‘grote private geld’ verwachten? Myriam Vander Stichele (SOMO) onderzoekt al jaren de maatschappelijke en economische impact van multinationals en de financiële sector. Onder invloed van de globalisering is hun aandeel in de wereldeconomie de afgelopen decennia enorm toegenomen. En daarmee ook hun macht. Het is inmiddels duidelijk dat duurzaamheid niet op hun prioriteitenlijst staat. Sterker nog: het huidige financiële systeem, waar de wet van de hoogste winst geldt, werkt duurzame ontwikkeling tegen. Vander Stichele: “Op dit moment zijn ze het probleem, niet de oplossing.”

Foto: Milieudefensie (cc)

Het tijdperk van de monsterbedrijven

COLUMN - In deze gastbijdrage reflecteert Karin van der Stoop op het huidige tijdsgewricht. Hoe kijken mensen in de toekomst terug op ons tijdperk? Wij noemen het meestal het informatietijdperk, maar ik kan me voorstellen dat zij er hele andere benamingen voor zullen bedenken. Bijvoorbeeld: Het tijdperk van de monsterbedrijven

Grote multinationals staan al een tijdje in een slecht daglicht bij de meeste mensen. Tabaksproducenten waren misschien wel de eerste die hevige verontwaardiging opwekten, omdat ze welbewust zeer schadelijke producten verkopen en ook nog eens onder de pet hielden hoe schadelijk die eigenlijk zijn. Inmiddels weten we dat zo ongeveer elke industrie op een of andere manier schuldig is aan manipulatie van onderzoek, misleiding van het publiek en maar al te vaak schadelijk voor mens en planeet handelt. Olie, pharma, voedsel, tech; ze naaien je waar je bij staat. Ik leerde ooit dat bedrijven amoreel zijn. Ammehoela. Multinationals zijn entiteiten die voornamelijk immoreel handelen. Monsterbedrijven.

Inlijven die handel

Een van de problemen is dat ze alsmaar kleinere bedrijven inlijven voordat die serieuze concurrentie kunnen vormen. Soms zelfs om een nieuwe uitvinding de kop in te drukken. Het idee dat globalisering de concurrentie ten goede komt kan daarmee wel de prullenbak in. Monopolisten maken de dienst uit.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Economie van Overmorgen 4: Hoeveel globalisering verdraagt de mens?

Een lang, maar lezenswaardig stuk van Robert Went en Hella Hueck over globalisering voor op een druilerige zondag. Onderwerp:

Het is fijn om voor een habbekrats de wereld over te kunnen vliegen en overal de vertrouwde H&M binnen te kunnen lopen. Maar wat hebben we straks zelf nog te zeggen over de kwaliteit en productie van de spullen die we kopen als het voorgenomen vrijhandelsverdrag (TTIP) tussen de VS en de Europese Unie er komt? De euro en democratie lijken in toenemende mate met elkaar op gespannen voet te staan, en eurokritische partijen krijgen steeds meer aanhang. Wat gaat er mis? En hoe kan het beter? Daarover gaat deel 4 van de reeks De economie van overmorgen, waarin Hella Hueck (RTL Z) en econoom Robert Went van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) de kennis van vandaag proberen te vertalen naar de samenleving van de toekomst.
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

‘Een beetje bescheidenheid zou het westen sieren’

De Amerikaanse econoom James Galbraith (zoon van J.K.) blikt terug op de pogingen van het westen om na de ontmanteling van de Sovjet-Unie de wereld te veroveren.

The big idea of the 1990s was that a unified open liberal world order dominated by banks could bring democracy and prosperity to the East. (…)The promise of prosperity faded in an orgy of privatization, asset-stripping and wage and pension theft and demographic disaster. By the late 1990s, the hoax had been openly exposed, corrective measures had to begin, and the Russian flirtation with “Western” democracy was over.

Over het tijdperk Bush/Cheney:

Globalization became a synonym for accepting that one country, working in its own interest and heeding no-one else, would set the terms by which the world was governed, throwing its military force into the balance even long after it became obvious to any detached observer by how much benefits fell short of costs.

Galbraith’ conclusie:

For the West, all this poses a deep and difficult question. Having squandered your reputation for superior values, having debased democracy before finance, having shown disregard for the postwar structures of international law and, at the same time, having demonstrated that Mao was not far off when he coined the accolade “paper tiger” – how, having done all of this, do you restore your reputation and your position in the world?

A bit of humility, of recognition that the delusion of “globalization” as it was conceived twenty years ago by very foolish people, cannot be sustained, and a program of national and regional reconstruction focused on the most urgent social, resource and climate challenges – that might be the right way to start.

Foto: Friends of the Earth Europe (cc)

Verplichte vrijhandel

COLUMN - ‘Hoe vrijhandel een vies woord werd,’ kopte de Volkskrant vorige week. In het artikel kregen de critici van CETA, TTIP en TTP onderuit de zak: ‘Velen stellen zich niet meer open voor de wereld maar sluiten zich ervoor af. Zij zien haar niet als bron van welvaart maar als bedreiging. Vrijhandel en globalisering zijn scheldwoorden geworden. Grenzen dicht en luiken dicht.’

Oeps. Daar werd heel GroenLinks – een partij die niet vreselijk hecht aan nationale grenzen – zonder pardon in het kamp van de eng-nationalisten geparkeerd. Ook de VVD en D66 hanteren dit frame om het verzet tegen de aankomende internationale handelsverdragen te bagatelliseren.

De argumenten van veel tegenstanders zijn echter van een andere orde: zij vinden dat CETA en TTIP teveel ruimte geven aan multinationals. De verdragen scheppen voor multinationals een level playing field: ze kunnen zich grosso modo overal hetzelfde gedragen. Maar dat gaat evident ten koste van lokale producenten, die nu vaak al moeite hebben zich stand te houden, en van met moeite tot stand gekomen nationale milieu- en arbeidsregels.

Dat CETA een variant bevat van het alom verguisde ISDS, een internationale instantie die geschillen tussen multinationals en nationale overheden moet beslechten zonder tussenkomst van een rechter, in het geheim, zonder transparantie, en zonder mogelijkheid van beroep – is de ultieme steen des aanstoots. Ook het verzet van Wallonië concentreert zich daarop. ‘We weten totaal niet hoe het ISDS zal uitpakken,’ zei de Walloonse premier, ‘en we hébben toch al gerechtshoven?’ Echte gerechtshoven, waarin – anders dan bij het ISDS – de multinationals die in het geding zijn, zelf geen zitting hebben. Dat is toch een voorwaarde wanneer je onafhankelijke uitspraken wilt garanderen…

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: “Van het volk”. Gedenkplaat voor de Franse Revolutie, geplaatst in het zesde jaar van de revolutie, op een muur in Haut-de-Cagnes (Alpes-Maritimes, France) (Bron)

Links en rechts, deel 3: Politicologie van het volk

ACHTERGROND - Het indelen van de politiek in een links en rechts kamp is een gewoonte die ruim tweehonderd jaar oud is. Ik zal nu laten zien dat het nog steeds een springlevend onderscheid is dat hoort bij een levendige democratie. Zelfs critici die het te simpel vinden, maken er onwillekeurig gebruik van.

Het is een paradox. Enerzijds is het denken in termen van links en rechts heel algemeen, je komt het tegen in vrijwel elke politieke analyse, op academisch niveau èn in de volksmond, maar niemand weet wat het precies betekent.

Links over rechts en rechts over links zijn een onuitputtelijke bron van vermaak. Wat men van elkaar vindt is meestal niet zo best. Serieuze politieke analisten ergeren zich aan de stereotypen. Maar de uitlatingen mogen vulgair zijn, zij laten ook zien hoe de kampen over elkaar denken. Iedereen kent ze wel: links is elitair, rechts is plat. Links denkt met haar hoofd, rechts met zijn buik. Links is vrouwelijk, rechts is mannelijk. Links is overheid, rechts is markt. Links is wetenschap, rechts is dom, etc. Het is inhoudsloos en enkel bedoeld om de tegenstander te besmeuren.

Dat de links-rechts indeling veel gebruikt wordt door het volk wil nog niet zeggen dat professionals het onderscheid niet zouden maken. Er zijn boeken geschreven die het als uitgangspunt nemen, zoals Het verraad van links en Er is ruimte op rechts of men karakteriseert een periode als zijnde gedomineerd door ‘links’ of ‘rechts’. Ook internationaal zijn er boeken die expliciet hierover gaan, zoals bijvoorbeeld boeken met titels als Exit right en Off center.

Foto: Elvin (cc)

Aboutaleb: de bruggenbouwer die we nodig hebben

COLUMN - Vanmorgen hoorde ik op de Zwitserse radio een reportage over de zelfinparkerende auto. Deze auto zoekt een parkeerplaats, waarna je kunt uitstappen om hem vervolgens via je iPhone opdracht te geven in te parkeren. Voor veel mensen met parkeerfobie is dit een handige gadget, mede omdat auto’s steeds groter zijn geworden – kijk maar eens naar een kever of een lelijke eend – en parkeerplaatsen niet. Inparkeren is dus objectief lastiger geworden.

De auto parkeert keurig in, en automatisch inparkeren is niet eens riskant: met een druk op de knop kun je de manoeuvre stoppen. Maar, en nu komt het, voorlopig is deze technologie niet toegestaan in Zwitserland. Een politieman legt fijntjes uit waarom dit is: volgens de wet moet een auto een chauffeur hebben, en als deze er niet is, kan en mag de auto niet rijden. In de EU is men al bezig om de wetgeving aan te passen, de Zwitsers sloffen er als altijd achteraan.

Achter de feiten aanlopen

Dit probleem komt in de politiek veel voor: de ontwikkelingen gaan sneller dan de politiek, de politiek reageert, vaak te laat. De EU is een schoolvoorbeeld van deze strategie: er wordt pas gehandeld als het echt niet anders meer kan, dan moet er een compromis worden gevonden en wordt er tot in de vroege uurtjes dooronderhandeld. Hoeveel Griekenland- en eurotops zijn er de laatste jaren niet geweest? Onder druk wordt alles vloeibaar, zo lijkt het devies.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Hot Gossip Italia (cc)

Vlamingen zijn vreemder dan Miley Cyrus

COLUMN - “Ah, gedoogbeleid, dat is niets voor Nederlanders,” zei een Vlaamse collega onlangs enigszins smalend tegen mij. “Voor jullie is het altijd alles of niets, hè. Iedereen moet zich altijd aan de regels houden in Nederland. Het is niet zoals bij ons in België, waar officieel geen drugs mogen worden gebruikt, maar ondershands dingen wel worden toegestaan.”

Zo’n smalende toon maakt het moeilijk om tegen iemand in te gaan. Het lijkt dan net alsof je je eigen land wil verdedigen. Maar het is in dit geval echt onzin: zelfs Wikipedia zegt dat het gedoogbeleid juist in Nederland begonnen is.

Het is slechts een voorbeeld van de gebrekkige geïnformeerdheid die de meeste Vlamingen hebben geen benul van Nederland; deze collega had zelfs nog jaren in Utrecht gewoond. Het omgekeerde is net zo goed waar, of misschien in nog wel sterkere mate. Het soort clichés dat de gemiddelde Nederlander aanziet voor kennis over België is stuitend.

Het blijkt nu ook weer uit een nieuw rapport van de Taalunie over literatuur. Nederlanders en Vlamingen lezen elkaars boeken niet. Hun kranten schrijven al minder over boeken van over de grens, maar het zit vooral ook in de mensen zelf. Die kopen en lenen heel weinig boeken uit het andere land.

Foto: Paul D'Ambra (cc)

Elders

COLUMN - …en ineens ontdek je hardhandig dat het weinig uitmaakt dat het hier gelukkig geen oorlog is. Oorlogen en geweld hebben de akelige eigenschap zich te verspreiden, maar zelfs wanneer de fysieke afstand ertoe nog immens groot is, blijken ze je direct te kunnen raken. Al was het alleen maar omdat je toevallig – je wíst misschien niet eens dat je het deed – op tien kilometer hoogte over een gebied vloog waar het wel oorlog is.

Boem.

Honderden mensen dood, die stuk voor stuk op geen enkele manier partij waren in het conflict. Honderden mensen die er totaal buiten stonden, vermoord als pionnen in andermans schaakspel.

Wat hun dood zo mogelijk nog tragischer maakt, is dat er onder de slachtoffers veel mensen waren die het tot hun levenswerk hadden gemaakt om anderen te redden. De aidsbestrijding heeft een gevoelige klap gekregen. De dood van een keur aan aidsonderzoekers zal doorrimpelen in de levens van andere mensen in weer heel andere landen: mensen die hiv oplopen en aids krijgen, voor wie geen medicijnen of vaccins voorhanden zijn.

Vroeger brachten alleen de media een oorlog die elders werd gevoerd naar onze huiskamers. Tegenwoordig brengt de nieuw verworven mobiliteit van het menselijk ras ons, onbedoeld, niet alleen dichter bij elkaar, maar ook dichter bij elkaars problemen en oorlog. We vallen er soms pardoes middenin.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Euro Realist Newsletter (cc)

Wie zijn Henk en Ingrid eigenlijk?

ANALYSE - Het lijkt erop dat Henk en Ingrid, niet alleen in Nederland maar ook in andere West-Europese landen, de verliezers van het globaliseringsproces zijn, vindt Matthijs Rooduijn.

Er is de laatste maanden veel geschreven over de samenwerking tussen de PVV en radicaal rechtse zusterpartijen als het Front National in Frankrijk, de United Kingdom Independence Party (UKIP) in het Verenigd Koninkrijk en de Lega Nord in Italië. Onlangs heeft de PvdA de aanval op deze partijen ingezet. Met een speciale website, getiteld devriendenvanwilders.eu, probeert de partij kiezers over te halen niet op de PVV te stemmen.

Ook de ‘lijsttrekker’ van de fractie van de sociaaldemocratische partijen in het Europees Parlement, Martin Schulz, is niet zo blij met het succes van radicaal rechts. Hij zei dat deze partijen haat voorstaan en noemde het ondenkbaar dat er straks een nazipartij in het Europees Parlement zit die propaganda maakt voor Adolf Hitler. Of dit een goede strategie is valt te betwijfelen. Maar vooral laten deze acties en uitspraken van de sociaaldemocraten zien hoe het publieke debat over het succes van radicaal rechts een sterk veroordelende ondertoon heeft en bovendien puur en alleen gaat over de partijen zelf.

In plaats van radicaal rechts tot vervelens toe te veroordelen is het voor gevestigde partijen misschien een beter idee om eens te proberen te begrijpen waar het succes van Wilders en de zijnen eigenlijk vandaan komt. Een goed begin is dan wat langer stil te staan bij de vraag wie nu eigenlijk de mensen zijn die op radicaal rechts stemmen en waarom ze dat doen. Het zijn uiteindelijk immers de kiezers die bepalen hoe succesvol radicaal rechtse partijen zijn. Om het succes van deze partijen te begrijpen zullen we, in andere woorden, moeten uitzoeken wie Henk en Ingrid zijn.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Volgende