Investeren in kweekvlees

Vlees zonder dode dieren. Wetenschappers en de industrie zijn keihard aan het werk om kweekvlees mogelijk te maken. Het kweken van vlees zonder gebruik te maken van dieren ís al mogelijk, de eerste proeverij in Nederland is al geweest, maar nog niet op grote schaal. Dat laatste is wel de bedoeling. Kweekvlees is veelbelovend, maar lang niet iedereen is fan. Zo lichtte de idealistische Triodos Bank in juni j.l. op haar website toe waarom zij ertoe besloot om ondanks de voordelen niet in de ontwikkeling van kweekvlees te investeren. Met wisselende reacties van haar evenzo idealistische klanten tot gevolg. Kweekvlees in het kort Voorstanders van kweekvlees zien uit naar deze gekweekte variant op vlees waar (bijna) geen dieren voor nodig zijn en ook minder hulpbronnen zoals land- en watergebruik. Dat zijn behoorlijke voordelen ten opzichte van het dierenvlees dat we nu kennen. In het beste geval kunnen we toch zorgeloos 'vlees' blijven eten op een aarde die leefbaar blijft. Bij kweekvlees worden dierlijke cellen tot een stuk vlees opgekweekt in een lab. Het wordt 'echt' vlees genoemd omdat het echte dierlijke cellen zijn, maar deze hebben dus nooit deel uitgemaakt van een dier. Op de allereerste na natuurlijk. De cellen groeien in een laboratorium, of in een soort fabriek, uit tot de stukken vlees die in restaurants en winkels aangeboden zullen worden. Blijkbaar is het mogelijk om een halve gram spierweefsel uit een levend dier op te kweken tot tienduizenden kilo's kweekvlees, zo schrijft Triodos Bank (onder 'Wat is kweekvlees?'). Daarbij zijn natuurlijk ook andere 'ingrediënten' nodig, waaronder eiwitten en aminozuren (aldus Triodos), en faciliteiten waarin het proces kan plaatsvinden. Redenen om wel of niet te investeren in kweekvlees Dat klinkt allemaal mooi, maar waarom besluit Triodos dan om níet in kweekvlees te investeren? In het artikel worden naast de voordelen ook de nadelen van kweekvlees toegelicht. Energietransitie Eén van de grote twijfelpunten is de grote energievraag. Kweekvlees bevindt zich nu nog in een experimentele fase en de productie vergt erg veel energie. Zo veel energie dat als huidige productiemethoden opgeschaald zouden worden met de huidige energiemix, de totale milieu-impact van kweekvlees zelfs fors hoger kan uitvallen dan die van 'gewoon' vlees, blijkt uit een onderzoek van de Universiteit van Californië, volgens Triodos. Maar dat geldt voor de huidige productiemethoden. De hoop en verwachting is natuurlijk dat de energievraag fors lager zal zijn in een later stadium van het innovatietraject en dat dit dan geen bezwaar meer is. De bank vindt het een aandachtspunt: “We maken in allerlei sectoren de transitie naar hernieuwbare energie en lopen nu al tegen grenzen aan, bijvoorbeeld in de vorm van netcongestie. Het wordt dus sowieso al een enorme opgave om de energietransitie tot een goed einde te brengen. Is het dan wel slim om allerlei nieuwe energie-intensieve activiteiten te introduceren en de uitdaging op die manier nóg groter te maken? Als we kweekvlees op grote schaal gaan produceren, zal dat enorm veel duurzame energie vragen. Dat is energie die je dan niet meer kan inzetten voor de verduurzaming van andere sectoren.” Gezondheid Als belangrijkste reden wordt gegeven dat kweekvlees simpelweg niet nodig is. Er zijn namelijk ook andere alternatieven voor vlees die minder energie-intensief en milieubelastend zijn, zoals soja, kikkererwten en linzen. “En bijkomend voordeel: die zijn ook nog eens veel gezonder”, zegt Bakker. “Er zijn inmiddels legio onderzoeken die laten zien dat een dieet met veel (rood) vlees gepaard gaat met gezondheidsrisico’s voor de mens, zeker als het om verwerkt vlees gaat. Het is veel gezonder om vooral met plantaardige producten in je eiwitbehoefte te voorzien.” Triodos kijkt naar het grotere plaatje en zet zich in voor positieve verandering. Daarbij focust de bank op vijf transitiethema's waaronder de voedseltransitie en de energietransitie. In het geval van kweekvlees, redeneert de bank, zou het zomaar kunnen dat als we vlees op grote schaal gaan vervangen door kweekvlees, "we weliswaar winst [boeken] op het gebied van dierenwelzijn en [dan] verlagen we onze milieu-impact, maar houden we een vleesrijk dieet in stand. Met ongezondere eetgewoontes tot gevolg". Biodiversiteit Daarna volgt het aspect biodiversiteit. Als we meer plantaardig eten en minder vlees, dan kan de (in omvang geslonken) veehouderij die overblijft geëxtensiveerd worden zodat het landschap meer biodiversiteit kan herbergen. Daar kunnen we naartoe werken. "En dan kan je je afvragen: hebben we kweekvlees dan nog wel nodig?" Dus ook al kan kweekvlees een goed idee zijn en is de bank niet tegen de ontwikkeling, Triodos Bank investeert er niet in. “We geloven bovenal dat onze vleesconsumptie in Europa (in welke vorm dan ook) fors moet dalen. Dat is het beste voor het klimaat, het milieu én onze gezondheid. Daar maken we ons dan ook liever hard voor.” Dat klinkt als een mooi verhaal waar je het goed mee eens kunt zijn. Maar de beloften van kweekvlees klinken voor velen óók als een mooi verhaal, ook voor mensen die het op veel vlakken zeker met Triodos eens zijn, maar in kweekvlees tóch een grote kans zien. Een gemiste kans van Triodos? Wat vinden de klanten van Triodos Bank Het was interessant om de zienswijze van de bank te lezen. Maar interessanter nog waren de vele reacties onder het artikel. Ik licht de verschillende varianten uit. Ik heb geprobeerd het kort te houden, maar het is zo'n veelzijdig en interessant onderwerp dat het lastig kiezen en groeperen is. Dus het zijn er wat meer geworden dan gepland. Credits voor de teksten gaan naar de schrijvers van de reacties op deze pagina [*]. Niet investeren, wel plantaardig en/of biologisch Dit kamp is voor mij het makkelijkst te begrijpen: geen fan van (kweek)vlees, wel van biologisch boeren en biodiversiteit. Het is inderdaad heel belangrijk en voor alles en iedereen veel beter om over te gaan naar een plantaardige voedingswijze. Heel goed dat jullie dat zo onder de aandacht brengen los van de energievraag die gepaard gaat met kweekvlees. Laat anderen maar investeren in kweekvlees. Investeer in boeren die willen omschakelen naar biologisch boeren. Goed artikel, genuanceerd! Inzetten op alle sporen lijkt mij zeer aan te raden. En boeren weer op een mooie en gezonde manier laten boeren; met biodiversiteit en dierenwelzijn (kalfje veel langer bij de koe!) en een goed landschapsbeheer van de boer. Kweekvlees en energie en gezondheid Hier wordt het al complexer. Is kweekvlees goed voor je gezondheid? Fijn te weten dat jullie niet meedoen. We weten niets van de lange-termijn-consumptie. Ik raak het niet aan. Wel goed artikel maar wat ik heel vaak mis zijn de gezondheidsrisico's. Wat zijn deze vergeleken met bijvoorbeeld goed biologisch vlees? De industrie ziet hier in een gouden kans maar als iemand die te maken had in zijn werk met voedselveiligheid ben ik heel sceptisch over dit onderwerp. (...) (...) Kweekvlees is een recente ontwikkeling en we hebben nog geen enkele lange termijn onderzoeken naar de effecten van het consumeren van fabrieksvlees. Daarnaast brengt ons dat steeds verder weg van de natuur, terwijl wij deel uitmaken van die natuur. Vlees eten is niet per definitie ongezond, in zijn extremen wellicht, maar dat geldt voor alles waar je de extremen opzoekt. (...) er worden aannames gedaan over de compatibiliteit met het menselijk lichaam. Er zijn helaas te veel voorbeelden waar onvoldoende onderzoek tot grote gezondheidsproblemen heeft geleid. (...) Kweekvlees staat te ver af van de natuur. De mens eet al eeuwenlang dieren. En persoonlijk gedijt mijn lichaam juist erg goed bij rood vlees! Uiteraard met respect voor de dieren die hun lichaam offeren voor mijn welzijn. En als mijn tijd op aarde voorbij is mag mijn lichaam weer voeding zijn voor de aarde. Kweekvlees is niet bezield en voedt ons dus ook niet werkelijk. Ik vind dit bovenmatig éénzijdig. Alsof er naast de fysieke mens misschien ook aandacht mag zijn voor de andere aspecten van de mens? Ik weet zeker van wel! Zoals bijv. de astrale mens, de mens die ook over een ziel beschikt en daarvoor aandacht mag hebben. Ik spreek de wens uit, dat Triodos, nadat het de weg van de sociale driegeleding verliet, blijft vasthouden aan bovenstaande. (...) Een gevaar van de beweging van kweekvlees is dat we verder af komen van wie we werkelijk zijn. Holistische goddelijke en scheppende wezens die deel uitmaken van het goddelijke grotere geheel. (...) voor mij wordt dit allemaal te artificieel en kunstmatig. Bezieldheid is een basisvoorwaarde van (echt) leven. Vlees en gezondheid Is vlees dan eigenlijk goed voor je gezondheid? Een aantal mensen vindt dat Triodos ten onrechte stelt dat dat niet zo zou zijn. Ik was het helemaal eens met dit artikel tot het opeens ging over dat vlees ongezond is. Ik geloof helemaal dat er gezondheidsrisico's zijn, maar je kan geen harde regel zetten van 'vlees is altijd ongezond voor iedereen' en verwachten dat mensenlichamen daar gewoon aan aanpassen. Het kan zijn dat dat zo is voor meeste mensen, maar er zijn altijd uitzonderingen die dan de pineut zijn. Beste Triodos, wat een raar verhaal weer. Dikgedrukt staat er dat vlees eten ongezond is, en dan blijkt uit wat er onder staat dat het gaat om véél vlees. En dan wordt er ineens aan vast geknoopt de melkproducten, wat een heel ander onderwerp is. Alles wat je te veel eet is ongezond, maar van veel dingen is te weinig ook niet goed. Van te veel of te weinig zuurstof of water of zout ga je al snel dood. Verder is alle voedsel dat in een fabriek gecreëerd minder of totaal ongezond. Het is vooral interessant voor de eigenaar van de fabriek. Stel dat iemand 100 gr vlees per keer zou eten, twee keer per week, dat is maar 100 kg. Dat is nog niet een heel varken per jaar. Waarbij je van de botten ook nog een zeer gezonde bouillon kunt trekken. En daarbij komt nog dat de meeste mensen dierlijke producten en/of vlees in hun dieet nodig hebben. Kijk maar naar de vegans die hartstikke ziek geworden zijn. (...) Er wordt in dit artikel echter de nadruk op rood vlees gelegd, terwijl bijvoorbeeld kippenvlees heel gezond is. Daarnaast is het ook mogelijk om visvlees te kweken. Vis past is een gezond mediterraans dieet. Kweekvlees is dus een goede oplossing om overbevissing (op de zeer lange termijn) tegen te gaan. (...) Wel investeren vanwege dierenleed en biodiversiteit Dit kamp de voordelen van kweekvlees zwaarder wegen dan de (huidige/mogelijke) nadelen. Goed uitgezocht! Ik vind wel dat kweekvlees bij Triodos Bank past. En dat de weinige bezwaren opwegen tegen dierenleed en transport over de hele wereld van dierenvoedsel en kappen van het regenwoud voor diervoedsel. (...) er zijn altijd vleeseters die niet willen overstappen naar plantaardig voedsel. Zij zullen met kweekvlees geen dierenleed meer veroorzaken. Zolang de meeste mensen vlees willen eten en helemaal niet van plan zijn om dat te veranderen blijven de genoemde problemen gewoon bestaan. Ongekend dierenleed, milieubelasting (12% van alle broeikasgasemissies!), gebruik en verarming van veel grond en water. Het is een illusie dat de massa in korte tijd voor een plantaardig dieet kiest met af en toe vlees. Voor de dieren en het milieu gaat het veel te traag! Zet nu in op kweekvlees en los het probleem van de hoge energievraag op met nieuwe technologie zoals hernieuwbare energie. Laat het gegeven dat vlees ongezond is en kweekvlees dus ook geen reden zijn om hier niet in te investeren. Denk aan de dieren, zij hebben het nodig dat er snel een vlees-alternatief op de markt komt. Denk aan de miljoenen, miljarden dieren die we niet meer nodig hebben voor vleeseters! Teleurstellend. Het immense leed van miljarden dieren zou veel zwaarder moeten wegen. (...) Ik hoop echt dat kweekvlees binnenkort uitkomt! Ik hou juist van de natuur en ik vindt het niet leuk als er allemaal dieren geslacht moeten worden. Schandelijk! (...) Het artikel geeft overtuigende argumenten om kweekvlees te gebruiken in de mix voor een duurzame toekomst en het komt rigide over om dan toch vast te houden aan puur plantaardig voedsel (als investeerder). Persoonlijke overtuigingen overschaduwen zo het grotere maatschappelijk belang. Ik begrijp het helaas niet goed. De kanttekeningen die gemaakt worden duiden toch juist aan dat er investeringen nodig zijn? En dat de gemiddelde (Westerse) mens te veel vlees eet is voor mij geen reden dat we niet moeten investeren om dat vlees duurzaam en vrij van dierenleed te maken. Dat te veel vlees ongezond is wil niet zeggen dat een beetje vlees niet gezond kan zijn. En erg lekker, op zijn tijd. Daar mag best in geïnvesteerd worden. (...) Het stuk over energie gaat ervan uit dat "huidige productiemethoden opgeschaald zouden worden (en met de huidige energiemix)." Maar investeringen zijn juist nodig omdat de productiemethoden niet schaalbaar zijn! Bovendien zal de energiemix niet hetzelfde blijven - hernieuwbare energiebronnen groeien snel (deels dankzij investeringen van banken zoals Triodos). (...) Jammer. Zoals gezegd heeft elk voordeel ook een nadeel maar dit schreeuwt om financiering. (...) Ik ben het er niet mee eens. (...) Laten we eerst het klimaat helpen en daarna pas de gezondheid van de vleeseters. (...) Macht Wie wordt eigenlijk de grote winnaar van kweekvlees? Vlees wordt geproduceerd door vele veehouders wereldwijd (en hun vee natuurlijk), maar hoe zal dat met kweekvlees gaan? Er is ook de kwestie van macht. Macht wordt geconcentreerd in de handen van steeds minder mensen. De productie en distributie van kweekvlees kan (en zal) heel makkelijk door weinig gedomineerd worden. Dan is de opkomst van kweekvlees niets anders dan nog een enclosure of the commons. Ook wordt meermaals gerefereerd naar de vermeende agenda van het WEF om mensen te beheersen, ontmenselijken en/of de wereldbevolking te reduceren. Overig Naast de hierboven gegroepeerde commentaren, worden nog meer (goede) punten aangestipt. Is het dierenleed wel voorbij als we de overstap van vlees naar kweekvlees maken? Ronduit verschrikkelijk! En totaal illusoir om te denken dat er minder dierenleed is door het kweken van vlees d.m.v. het oogsten van stamcellen bij moederdieren. En al helemaal als je het materialistische standpunt overstijgt en je je afvraagt wat dit voor het wezen van de koe of varken betekent. Dus als concreet bestaande geestelijke entiteit. Een marteling. Wat is er allemaal nodig voor de productie van kweekvlees en waar komen die 'ingrediënten' eigenlijk vandaan? Wat ontbreekt is interessant: waar komen de aminozuren en eiwitten vandaan waarmee kweekvlees wordt gevoed? Deze lezer wil geen nepvlees, alleen echt vlees van het natuur: Ik hoop dat Triodos nooit overstapt om in kweekvlees (wat allemaal troep en chemicaliën is) te investeren. Ik zal het nooit aanraken en hoop dat het geen succes is. Er is niets beter dan 'the real thing', echte vlees dus. Ik ben al het fake en valse voedsel zat! Straks willen ze dat we allemaal insecten vreten. Wees voorzichtig met wat je steunt en wenst. Er is NIETS beter dan wat we van het natuur krijgen. Ik wil geen man-made gekweekte troep uit een fabriek! Deze lezer hecht geen waarde aan of gelooft niet in dierenleed: Er zijn her en der allerlei maatregelen getroffen om dieren niet verschrikkelijk te laten lijden. En daarbij wil ik aantekenen, dat het gefokt vlees dat wij eten z'n eigen kortstondige logica kent van recht op leven en vervolgens is het dan klaar en lig je in een slachthuis, al dood te wezen. Ik moet de eerste kip, haan, koe, varken in het universum nog tegen komen die daadwerkelijk antroposofische wrok koestert, alsof dat de nieuwe drijfveer word van ons holistisch leven. Deze persoon heeft de oplossing: Dit lijkt mij het enige echte goed antwoord voor al die verschillende denkende lezers van dit artikel. Betaalbare biologisch verantwoorde producten en ieder mag zelf kiezen daaruit. Gelukkig gaan we met heel kleine stapjes die richting uit. Hoe verder? Ik ben er zelf nog niet uit. Het is nog onduidelijk hoe de kweekvleesproductie zich zal ontwikkelen en of kweekvlees gezonder voor de mens zal zijn dan dierenvlees. Wellicht kunnen de knappen koppen voor de gezondheidswinst zorgen als ze voldoende financiering krijgen? Ook is nog onduidelijk of en hoe we aan voldoende duurzaam opgewerkte energie gaan komen om ontwikkelingen zoals kweekvleesproductie mogelijk te maken. Maar wat is het alternatief? Is het vlees of zijn het planten? Ik kies zelf voor planten. Ik neig ernaar te denken dat wel investeren in kweekvlees de betere optie is voor dieren, milieu en klimaat. Maar ik snap de neiging van Triodos om te willen investeren in iets waar ze méér achter staan, zoals de transities die ze benoemen, in plaats van iets wat ze eigenlijk onnodig achten. Ik vraag me ook af: wordt er niet al genoeg in geïnvesteerd door andere partijen? En hoe lopen de geldstromen nu en hoe gaan ze lopen in de toekomst? Dat lijken me ook belangrijke overwegingen. Triodos Bank houdt een slag onder de arm. De titel van het artikel luidt: 'wij financieren nog geen kweekvlees'. Je vraagt je af wanneer Triodos dan wel zou gaan investeren. Ik ben benieuwd naar het volgende artikel en naar de vele opinies van hun klanten tegen die tijd. [*] Minimale tekstuele correcties t.b.v. leesbaarheid zijn door mij aangebracht. Een deel van de reacties is ook ingekort t.b.v. leesbaarheid. In sommige gevallen is een deel van de boodschap van de schrijver daardoor weggevallen, maar deze boodschappen komen veelal elders in dit stuk terug.

Door: Foto: GraceDias, via Pixabay.
Foto: daisy.images (cc)

Soepelere bijstand brengt meer gezondheid, participatie en vertrouwen

ONDERZOEK - Het strenge bijstandsregime leidt niet tot meer uitstroom naar werk. Soepelere regels doen dat evenmin, maar zorgen wel voor meer gezondheid, participatie en politiek vertrouwen, blijkt uit promotieonderzoek van János Betkó. Vooral voor de meest kwetsbaren.

Tussen 2017 en 2020 werd in Nijmegen een bijstandsexperiment gehouden. Ik verdedigde er recent mijn proefschrift over. In dit gerandomiseerde experiment werden bijstandsgerechtigden gevolgd in zowel het reguliere regime van de Participatiewet als in twee alternatieve, wat ruimhartigere regimes. Deze alternatieven waren meer onvoorwaardelijk van aard en gaven deelnemers meer ruimte, door het verregaand versoepelen van de re-integratieregels en de mogelijkheid meer bij te verdienen naast de uitkering.

Dergelijke experimenten vonden ook plaats in vijf andere gemeenten.[1] De resultaten ervan zijn in meerdere rapporten en artikelen beschreven, onder andere op Sociale Vraagstukken. Belangrijke conclusie uit alle experimenten was dat er qua uitstroom uit de uitkering naar werk weinig verschil is tussen de reguliere en de experimentele aanpakken.

De huidige aanpak, met alle dwang, verplichtingen en boetes, blijkt het in dat opzicht dus niet beter te doen dan een meer onvoorwaardelijke aanpak, gebaseerd op meer vertrouwen in en autonomie voor mensen in de bijstand.

Alternatieve regimes voor subgroepen beter

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: ND-Photo.nl (cc)

Autofabrikanten vertragen aanpak luchtverontreiniging

De Europese Commissie heeft een half jaar geleden nieuwe voorstellen ingediend voor de bestrijding van luchtverontreiniging door auto’s. Maar nu dreigt uitstel van de nieuwe standaarden . De wetgeving kan honderdduizenden doden per jaar kan voorkomen, volgens de European Public Health Alliance. Maar het is niet zeker dat voorgestelde regels er door komen. De auto-industrie beweert, via de stem van de grote autolanden, dat de normen niet nodig zijn, aangezien de EU er al mee heeft ingestemd om de verkoop van nieuwe auto’s met verbrandingsmotor tegen 2035 te beëindigen. Als de fabrikanten voor die tijd nog aanpassingen moeten doen om de uitstoot van giftige dampen te verminderen zou ze dat te veel kosten. Volgens de Commissie zijn de nieuwe regels ondanks de overstap op electrisch rijden nodig omdat ook in 2050 naar verwachting ‘meer dan 20% van de auto’s en bestelwagens en meer dan de helft van de zwaardere voertuigen in onze straten vervuilende stoffen blijven uitstoten via de uitlaat.’

Uit het laatste luchtkwaliteitsrapport van het Europees Milieuagentschap EEA blijkt dat 97 procent van de stedelijke bevolking van de EU wordt blootgesteld aan hogere niveaus van fijnstofverontreiniging dan is toegestaan volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het rapport stelt dat 238.000 voortijdige sterfgevallen te wijten zijn aan die vervuiling. Dat is weliswaar minder dan aan het begin van deze eeuw, maar nog wel reden genoeg voor extra maatregelen. Luchtverontreiniging is volgens het EEA nog steeds een groot gezondheidsrisico in Europa en een belangrijke oorzaak van voortijdige sterfte en ziekte. Dat komt ook door de zeer diverse effecten van luchtverontreiniging op het functioneren van het menselijk lichaam. Het rapport stelt dat kinderen en adolescenten bijzonder kwetsbaar zijn omdat hun lichaam, organen en immuunsysteem nog in ontwikkeling zijn. Luchtverontreiniging schaadt de gezondheid tijdens de kindertijd en verhoogt het risico op ziekten later in het leven. Fijnstof is de belangrijkste oorzaak van gezondheidsproblemen en voortijdige sterfte. Duits onderzoek heeft aangetoond dat mensen die dicht bij drukke wegen wonen 50 procent meer kans hebben op een ernstige opeenhoping van aderverkalking in hun hartvaten – coronaire atherosclerose genaamd – dan mensen die verder weg wonen. Korte perioden van blootstelling aan luchtverontreiniging kunnen ook hartaanvallen veroorzaken.

Foto: Myfuture.com (cc)

Vergeten

COLUMN - Soms vergeet ik hoeveel mensen ik geholpen heb. Preventie is vrij onhandig: de resultaten zijn niet zichtbaar in het dagelijks leven. Zeker wel in wetenschappelijk onderzoek, maar dat zijn niet de patiënten die je voor je ziet. Die statine die ik geef aan die patiënt met diabetes? Ik zal zeker heel wat hart- en vaatziekten voorkomen hebben, maar het is voor mij niet te zien welke mensen ik precies gered heb van een ritje ziekenhuis en op latere leeftijd hartfalen met een dood die te vroeg kwam.

Of die ene mevrouw, die ik heb geholpen met stoppen met roken. Enorm gemotiveerd was ze, en kwam met een duidelijk plan aan. Roken is een van de meest lastige verslavingen, haast te vergelijken met een verslaving aan cocaïne of heroïne. Mensen schrikken soms als ik dat tegen ze zeg. We hadden na het eerste gesprek een hulpmiddel uitgekozen wat bij haar paste, en gingen zo verder. Regelmatig zagen we elkaar, de begeleiding bij stoppen met roken kan er soms best intensief uit zien. Mensen komen wekelijks of tweewekelijks bij mij langs voor gesprekken, naast het hulpmiddel dat ze gebruiken. Die combinatie lijkt de kans van slagen hoger te leggen dat mensen blijvend stoppen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: cc Emma Simpson via Unsplash.

Neoliberaal getinte ‘roze’ positieve gezondheidsbril verblindt

COLUMN - Rob Arnoldus en Mark de Koning

Welzijns-en gezondheidsinstanties omarmen schijnbaar gedachteloos het concept van positieve gezondheid. Met veerkracht, eigen regie en coping komt de zieke in beeld als een gezond mens. Het concept doet geen recht aan het lijden van ernstig zieke patiënten, aan de positie van groepen die over onvoldoende gezondheidsvaardigheden beschikken, en ook niet aan het recht op gezondheid.

In 2011 verschijnt een artikel van Machteld Huber en collega’s in het British Medical Journal waarin afscheid wordt genomen van het alledaagse denken over gezondheid en impliciet ook van het recht op (volledige) gezondheid – als tegenpool van ziekte. De auteurs nemen afscheid van definitie van de World Health Organization (WHO) waarin gezondheid wordt gezien als een toestand van compleet lichamelijk, psychisch en sociaal welbevinden – en niet alleen de afwezigheid van ziekte en gebrek. Volgens hen zou de WHO-definitie medicalisering in de hand werken, te veel de nadruk leggen op wat niet kan en daarmee (oudere) chronisch, zieke mensen definitief ziek kunnen verklaren.

In hun nieuwe positieve omschrijving wordt gezondheid benoemd als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren in het licht van lichamelijke en sociale uitdagingen van het leven. Op de voorgrond staat het adaptievermogen: het vermogen van een individu om zich aan te passen aan een gewijzigde situatie. Sleutelbegrippen zijn veerkracht, eigen regie en coping.

Foto: Bas Bogers (cc)

Denkwereld

COLUMN - Iedereen heeft ze. Voorkeuren, vooroordelen, hoe je ze wilt noemen. Je ontkomt er niet aan, en vaak zijn ze diepgeworteld. Het zelfinzicht wat betreft die vooroordelen is een ander verhaal; daar heb je zelf invloed op.

Toen ik de opleiding tot verpleegkundige deed en we in de les ‘ethiek’ zaten, bespraken de dood, de rituelen die er zijn en hoe die verschillen per cultuur. Een klasgenootje van me, christelijk, kwam naar aanleiding daarvan met het volgende voorbeeld.

“Er is een patiënt op onze afdeling en die is erg ziek. Hij is een drugsgebruiker, en heeft daardoor heel wat gezondheidsproblemen. Waarschijnlijk zal hij binnen niet al te lange tijd komen te overlijden. Ik vind het lastig om voor hem te zorgen, omdat ik weet dat hij naar de hel gaat.”

Ik weet niet meer precies welke discussie eruit ontstond, maar ik weet wel dat ik ontzag had voor hoe de docent ermee omging. Zelf probeerde ik mijn mond te houden, terwijl ik met mijn oren klapperde.

Ik zal de laatste zijn om te stellen dat ik zelf vrij ben van vooroordelen, en ik betrap mezelf er ook nog op tijdens spreekuren. Mijn insteek is wel altijd met een zo open mogelijke blik een consult in te gaan, ook al ken ik de patiënt al een tijd, dan nog is het niet aan mij om te oordelen. Ik ben er als neutraal persoon om hulp te verlenen aan de patiënt, hoe diegene dat ook wenst. Het is een van de kernwaarden waarnaar ik probeer te werken. Het belangrijkste voor mij is dat de patiënt zich gehoord voelt en serieus genomen voelt in de problemen of hulpvragen die aangegeven worden.

Na die les ethiek weet ik nog wel dat ik mezelf afvroeg hoe je denkt een goede verpleegkundige te zijn, als je iemand veroordeelt om zijn leefwijze of keuzes, vanuit je eigen levensovertuiging. Zelf vind ik dat te ver gaan, aangezien ook wij bij onze diplomering een eed of gelofte afleggen waarin we beloven ons beroep op verantwoorde en betrouwbare wijze te zullen uitvoeren.

Eigenlijk gaat het ook voorbij aan nog een belangrijke waarde; je patiënt als mens zien, of als ervaringsdeskundige. Je diskwalificeert de patiënt al bij voorbaat, zonder zijn verhaal te hebben gehoord of begrepen. Uiteindelijk zijn wij allemaal mensen, met een gezondheid die al dan niet aangedaan is. Uiteindelijk zullen we, als we maar lang genoeg leven, er allemaal aan moeten geloven, en merken dat ons lijf ons in de steek zal laten, en we hulp nodig hebben van anderen, van medicatie en/of behandelingen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Département des Yvelines (cc)

Terug naar wiens normaal?

COLUMN - In het Verenigd Koninkrijk werd deze maand bekend dat 60 procent van de coronadoden in dat land mensen met een handicap waren, terwijl zij iets meer dan 17 procent van onderzochte populatie uitmaakten. Laat het eens tot u doordringen: Bijna tweederde van alle cornadoden vielen in een groep die nog geen vijfde deel van de bevolking beslaat.

De cijfers komen van het Office for National Statistics, het Britse CBS. Dat koppelde gegevens van de meest recente volkstelling – die van 2011 – aan die van de officiële coronadoden. Mensen die zichzelf bij de volkstelling als ‘redelijk gehandicapt’ hadden omschreven, bleken ruim drie keer zo vaak aan corona te zijn overleden als gezonde mensen (bij vrouwen was dat zelfs 3,5 keer zo vaak); onder de mensen die zichzelf indertijd hadden getypeerd als ‘enigszins gehandicapt’, was de kans op overlijden twee keer zo groot.

Het ONS heeft gepuzzeld tot het erbij neerviel, maar ook gecorrigeerd naar bekende factoren als opleiding, sociaaleconomische status, demografische factoren en geografie bleef een keihard verschil over: deze groep ging 1,7 keer vaker dood aan corona.

Terecht dat zoveel mensen met makke zich al een jaar afzonderen en nog amper op straat durven: corona kunnen ze er écht niet bij hebben.

Foto: iProzac (cc)

Gruis en watjes

COLUMN - Al drie weken krijg ik leugenachtige berichten doorgestuurd. Het is een snood netwerk dat dit fake news uur na uur rondpompt: mijn eigen lichaam is de afzender. Eerst zei het nieuws dat mijn kruis en zitvlak dood waren – geen wonder, dacht ik nog: ik zit te veel, en sinds ik thuis werk is dat alleen maar erger geworden – maar na een paar dagen schoot die gevoelloosheid in een paar uur tijd achterlangs van mijn bovenbeen via mijn kuit naar mijn voet. Toen was mijn rechterbeen achter van bil tot hak dood.

Ineens realiseerde ik me dat ik al een paar dagen geregeld dacht dat er een steentje in mijn sok zat. Na inspectie bleek mijn sok dan schoon, ook in mijn schoen zat niks. Toen de kou in mijn been zich uitbreidde, liep ik ineens op een combinatie van gruis en piepschuim: zachte kussentjes gelardeerd met scherpe puntjes, terwijl mijn wreef brandde.

Hou me ten goede: alles werkte opperbest, of nou ja: als vanouds, maar het voelde alsof er geen hout van klopte. En juist die discrepantie maakte dat ik ineens nergens een touw aan kon vastknopen. Ik heb eerst een dag in bed gelegen, aldoor op mijn zij of op mijn buik, om te achterhalen of het een fysiek ding was: een beknelde zenuw of zoiets. Dat maakte geen verschil: mijn rechterbeen bleef achter dood. De dag erna heb ik steeds gelopen en gestaan – alweer geen verschil.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: caroline_says (cc)

Hoe we een tweede ‘silent spring’ kunnen voorkomen

Bijna 60 jaar na het verschijnen van Silent Spring luiden experts nog steeds de noodklok over het afnemen van de biodiversiteit en uitsterven van soorten. Terwijl de oplossing er al lang ligt.

Er heerste een verontrustende, doodse stilte. De vogels, waar waren ze gebleven? De voedertafels in de tuinen bleven onbezocht. De weinige vogels die nog gezien werden, waren stervende, trilden en konden niet vliegen. Het was een lente zonder lentestemmen.

In haar befaamde boek Silent Spring schetst biologe Rachel Carson een stadje in de toekomst, waar alle vogels zijn verdwenen door het grootschalige gebruik van chemische middelen. Het boek komt uit in 1962 en slaat in als een bom. Als één van de eersten toont ze aan hoe een enkele chemische stof een heel ecosysteem kan verwoesten, met dodelijke gevolgen voor planten en dieren. Milieukundige dr. Jerry van Dijk (UU): “Ik kon het boek niet in één keer doorlezen. Als ecoloog houd ik me bezig met biodiversiteit en de invloed van dit soort stoffen daarop. En als je dit boek leest met de kennis van nu… ik kreeg er buikpijn van.” In zijn lezing ‘Silent Spring‘ laat hij zien waarom Carsons boek iconisch was, en dat we desalniettemin weinig lijken te hebben geleerd. “De oplossingen zijn er wel, maar we gebruiken ze niet.”

Foto: Gerard Stolk (cc)

De minister van corona doet zijn werk niet

COLUMN - Eind vorige week was het op nog slechts 14 van de 100 GGD-testlocaties mogelijk een afspraak te maken: de laboratoria die het afgenomen materiaal door de machines moeten halen, hadden nog nauwelijks capaciteit over. Gisteren stortte het systeem compleet in: Nieuwsuur constateerde dat er nergens nog een GGD-locatie viel te bekennen waar je terecht kon. Tegelijkertijd meldde het RIVM dat er diezelfde dag liefst 1300 testen positief bleken.

De besmettingen stijgen, terwijl de testcapaciteit voortdurend tekortschiet. En minister De Jonge blijft steevast beloven dat het ‘binnenkort’ heus allemaal goed komt. Zodat we nu in de akelige situatie komen dat iemand moet gaan bepalen wiens beroep ‘vitaal’ genoeg is om voorrang te mogen krijgen. Leraren en zorgpersoneel kunnen voortaan sneller terecht voor een test, beloofde minister De Jonge vrijdag, terwijl zijn partijgenoot Hubert Bruls, de voorzitter van het Veiligheidsberaad, daar juist fel tegen was: volgens Bruls hebben mogelijk andere groepen voorrang nodig, zoals politiemensen en vuilnismannen.

Zijn we nu werkelijk in de situatie gekomen dat we onderling moeten vechten wie zich een wattenstaafje in neus en strot mag laten duwen, terwijl ‘testen, testen en nog eens testen’ al maandenlang het credo is? En terwijl veelvuldig testen de enige manier is om de bewegingen van het virus in kaart te brengen, en verdere verspreiding ervan tegen te gaan?

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende