Lawrence in Jordanië (3)

De Arabische inname van Akaba, waarover ik gisteren schreef, zal de Turken niet echt hebben verrast. Ze wisten dat de stad bedreigd was en hadden geprobeerd haar te versterken. De Britten, die de haven zelf hadden willen overnemen, hadden gemengde gevoelens over de Arabische verovering, maar begrepen dat het in hun belang was te verhinderen dat de stad weer in Ottomaanse handen viel. Enkele uren nadat kapitein Lawrence was komen melden dat de Arabieren de haven in handen hadden, was een bevoorradingsschip naar Akaba op weg. Voorlopig waren de Britten ook degenen die er het meeste baat van hadden. De legers van de opstandelingen trokken nu van het Arabische Schiereiland naar het noorden en dekten de flank van het Britse leger, dat vanuit Gaza Palestina wilde veroveren. Dat generaal Allenby kort voor kerstmis 1917 Jeruzalem kon innemen, was voor een deel te danken aan de parallelle bewegingen van de Arabische legers, die via Akaba werden bevoorraad.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 29-09-2022
Foto: copyright ok. Gecheckt 10-03-2022

Lawrence in Jordanië (2)

COLUMN - Dit stukje is een vervolg op Lawrence in Jordanië (1).

De Arabische aanval op Akaba in de film Lawrence of Arabia is een van de spectaculairste scènes die ooit is gefilmd. Ik zou zo gauw geen tweede film kunnen noemen waarin een charge met dromedarissen wordt getoond. Graag had ik in dit stukje een videoclipje van de Youtube opgenomen, maar de rechthebbenden lijken de scène voor Nederland te hebben geblokkeerd.

Misschien maar beter ook, want het is bepaald geen realistische weergave. Sterker nog, de bestorming van Akaba is eigenlijk geen historische gebeurtenis.

Wat wel klopt is dat kapitein Lawrence en enkele soldaten van Hussein van Mekka zich voegden bij Audeh abu Tayeh in zuidelijk Jordanië en hem ervan overtuigden zijn Ottomaanse alliantie op te geven ten gunste van het Arabische nationalisme. Wat ook klopt is dat Lawrence in feite meer de Arabische dan de Britse belangen diende, aangezien zijn landgenoten Akaba graag zelf hadden willen innemen. Wat weer niet klopt, is dat Lawrence het commando van de aanval had: dat was in handen van Sharif Nasir.

De aanval kwam ook niet onverwacht. Natuurlijk wisten de commandanten van het Ottomaanse leger dat Audeh was gedeserteerd en dat hun flank onbeschermd was. Sinds de Britten in maart 1917 Gaza innamen, hielden de Turken rekening met een aanval op Akaba, aangezien de Britten nooit vanuit Gaza naar het noorden konden trekken zolang hun rechterflank vanuit Akaba kon worden aangevallen. Constantinopel stuurde versterkingen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Waarom hebben ze Jaurès vermoord?

ACHTERGROND - Op de laatste plaat van Jacques Brel uit 1977 staat een mooi liedje, Pourquoi ont-ils tués Jaures?.

Over het hondenleven dat gewone mensen aan het begin van de twintigste eeuw leidden: wie per ongeluk de mijnen overleefde mocht sterven in de loopgraaf. Het refrein is gewijd aan Jean Jaurès, de in 1859 geboren voorman van de Franse socialisten die op 31 juli 1914 in Parijs vermoord werd door een verwarde nationalist.

De moordenaar meende dat de immens populaire vredesactivist Jaurès Frankrijk aan de Duitsers zou overleveren. Jean Jaurès had immers, samen met onder andere Lenin, in 1912 de arbeiders van heel Europa opgeroepen zich met alle middelen tegen de in de lucht hangende oorlog te verzetten. Hij werd sindsdien door de conservatieve publieke opinie verketterd als een landverrader en het was wachten tot het moment dat iemand de trekker zou overhalen. Jaurès, die de gruwelen van de eerste wereldoorlog tamelijk concreet voorspelde, is lange tijd een groot voorbeeld voor socialisten wereldwijd geweest, ook voor bijvoorbeeld prominente vooroorlogse Nederlandse sociaaldemocraten als Herman Wiardi Beckman en Willem Banning. En sinds zijn gewelddadige dood in 1914 hangt er een pacifistisch geurtje om de socialistenleider, maar dat is niet terecht.

Jaurès wilde dolgraag dat Frankrijk een leger had en ook dat Frankrijk zich teweer zou stellen tegen de Duitsers. Alleen moest het niet een beroepsleger zijn waarmee dat zou gebeuren, maar een volksleger. Alle mannen zouden korte tijd moeten dienen, en slechts een klein deel van de officieren zou in het ideale model van Jaurès levenslang zijn brood verdienen onder de wapenen. Zodat het leger zou veranderen, van het oerconservatieve bolwerk dat Alfred Dreyfuss valselijk gevangen had gezet, tot de voorhoede van een socialistische staat. Zelf was Jaurès ook niet zo’n pacifist. De linkse volksheld vocht tot twee keer toe een duel op het pistool uit, omdat hij meende dat zijn eer geschonden was. Hij reisde zelfs naar Spanje teneinde tegen een opponent in het krijt te treden – om daar aangekomen te constateren dat de Spaanse politie duelleren op het pistool verbood, en ook niet oogluikend toestond. Waarna de kemphanen beide de grens naar Frankrijk overstaken, elkaar onder vuur namen als waren ze 19e eeuwse adelborsten, natuurlijk beide hun doel misten en weer naar hun respectievelijke huizen vertrokken.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Lawrence in Jordanië (1)

COLUMN - Gistermorgen heb ik in alle vroegte minutenlang gekeken naar het stille spektakel van de zon die van achter de bergen oprees over de Wadi Rum, een woestijngebied in het zuiden van Jordanië. Het was niet heel anders dan in de film Lawrence of Arabia en dat is ook niet zo vreemd, want die film is hier opgenomen.

De Britse officier T.E. Lawrence valt in het Midden-Oosten niet te vermijden. Als jonge geleerde schreef hij een boek over Kruisvaarderskastelen en later was hij betrokken bij de opgravingen van Karchemish. Foto’s die hij maakte in Beiroet documenteren hoe die stad er een eeuw geleden uitzag. Hij dankt zijn bijnaam aan zijn rol in de Arabische Opstand: de campagne uit de Eerste Wereldoorlog waarin de Arabieren hun onafhankelijkheid afdwongen. Daarover schreef hij een prachtig boek, Seven Pillars of Wisdom, waarmee hij zijn eigen legende schiep en bereikte dat hij in het Midden-Oosten onvermijdelijk steeds weer opduikt.

De oorlog was al zo’n twee jaar oud toen de Britten erin slaagden de emir van Mekka, Hussein, ervan te overtuigen in opstand te komen tegen de Ottomaanse sultan. Ondanks enige aarzelingen stemde Hussein in en zond zijn zonen Faysal en Ali ten strijde. De Ottomanen trachtten de orde te herstellen maar slaagden er niet in Jambu te heroveren, de havenstad waarlangs de Britten de Arabieren bevoorraadden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Historische accuratesse

COLUMN - Dit stukje zou in mijn reeks ‘museumstukken‘ kunnen, maar ik plaats het daarin niet, want het is te weerzinwekkend.

nebo_la_storia_07_john_the_baptist

De foto hiernaast toont de executie van Johannes de Doper: u herkent, van rechts naar links, koning Herodes Antipas, de profeet, de Romeinse beul en achteraan Salome, die het hoofd van Johannes had gevraagd als beloning nadat ze voor de gasten van de koning had gedanst.

Ik maakte de foto in een museumpje dat ‘La Storia’ heet en zich bevindt op de berg Nebo, waarvandaan Mozes het Beloofde Land zag liggen. Al sinds Late Oudheid, toen hier een kerk werd gebouwd met mooie mozaïeken, trekt deze plaats christelijke pelgrims. Aan het einde van de vierde eeuw bezocht de pelgrim Egeria deze plek terwijl aan het bezoek van paus Johannes Paulus II, vijftien eeuwen later, een monument herinnert met een inscriptie in potjeslatijn.

Ik belandde in La Storia omdat het museumcafé de beste koffie van Jordanië zou schenken. Het museum zelf bestaat uit een reeks tableaus van scènes uit de Bijbelse geschiedenis, de geschiedenis van het koninkrijk Jordanië en een reeks oude ambachten. Met die laatste afdelingen heb ik niet zo’n moeite en moeite heb ik ook niet met het bijbehorende atelier, waar mensen met een handicap mozaïeken maken. Die worden ook verkocht; de opbrengst gaat naar een school voor gehandicapten. Niets mis mee.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Erfzonde

COLUMN - Joden zijn rare mensen: één zevende deel van hun leven verdommen ze het stelselmatig om te werken en de rest van hun tijd spenderen ze het liefst afgezonderd van de wereld. Iemand zou die lieden eens mores moeten leren. Dat is vanzelfsprekend geen oproep tot geweld – zo lossen wij de dingen niet op in Alexandrië. Maar het vormt wel een maatschappelijk knelpunt als groepen mensen onvoldoende participeren in de samenleving. En dat probleem moet worden opgelost.

Het bovenstaande zou zomaar de mening van een weldenkend mens kunnen zijn geweest aan de vooravond van de oudst bekende pogrom, in het jaar Onzes Heren 38. Jodenhaat is dus geen christelijke uitvinding. Dat christendom importeerde reeds bestaande ideeën over Joden dankzij het besluit ook niet-Joden tot de eigen religieuze club toe te laten. Maar christenen konden lastig het bezwaar handhaven dat Joden een zevende deel van hun leven niets uitvoerden. Dat deden ze immers zelf ook. Gelukkig waren er andere argumenten voorhanden: ze hadden de Zoon Gods gekruisigd en daarvoor werd met enige regelmaat wraak genomen op de nazaten van de daders.

Wie de verslagen van die kruisiging echter goed doorleest, komt er al snel achter dat de daders Romeinen waren. In het begin van de dertiende eeuw speelt het verwijt van de godsmoordenaars dan ook lang zo’n grote rol niet meer. In plaats daarvan is de Talmoed gekomen: een boek dat bol stond van de beledigingen aan het adres van Christus, de Moeder Gods en christenen. Aan dergelijke moedwillige pogingen om het geloof van een bevolkingsgroep belachelijk te maken moest nodig wat gedaan worden. De Talmoedverbrandingen van 1242 in Frankrijk waren er een exponent van.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Raj (cc)

De dwaas van Gerasa

COLUMN - Als iemand me zou vragen wat het mooiste verhaal uit de oude wereld is, dan zou ik niet weten welk dat is, maar het verhaal van de dwaas van Gerasa uit Evangelie van Marcus scoort in elk geval hoog. Hier is het, in de Nieuwe Bijbelvertaling:

Ze kwamen aan de overkant van het meer, in het gebied van de Gerasenen. Toen Jezus uit de boot gestapt was, kwam hem meteen vanuit de grafspelonken een man tegemoet die door een onreine geest bezeten was en in de spelonken woonde. Zelfs als hij vastgebonden was met een ketting kon niemand hem in bedwang houden. Hij was al dikwijls aan handen en voeten geketend geweest, maar dan trok hij de kettingen los en sloeg hij de boeien stuk, en niemand was sterk genoeg om hem te bedwingen. En altijd, dag en nacht, liep hij schreeuwend tussen de rotsgraven en door de bergen en sloeg hij zichzelf met stenen.

Ik vind dit een aangrijpend portret en ik denk dat menigeen die werkzaam is in de geestelijke gezondheidszorg, weet dat zulke mensen echt bestaan. Het verhaal geeft ook een ontluisterend beeld van de wijze waarop men destijds in het Midden-Oosten omging met geesteszieken.

Ik zal zo meteen uitleggen dat het verhaal zich eigenlijk afspeelt in Gadara. Daar zijn de grafspelonken ook opgegraven. Ik schreef er al eens over.

Foto: Government Press Office (cc)

Victor Shem-Tov, oud-leider Mapam, 1915-2014

ACHTERGROND - Onlangs overleed Victor Shem-Tov, een links politicus die al in de jaren zestig voor een tweestatenoplossing pleitte.

Victor Shem-Tov, een vroegere leider van de Israëlische Mapam-partij en één van laatst overgebleven linkse voormannen uit de tijd dat links in Israël nog iets voorstelde, is vrijdag overleden op de leeftijd van 99 jaar. Shem-Tov was – met onderbrekingen – parlementslid van 1961 tot 1988. In de jaren zeventig was hij tweemaal minister. Onder Golda Meir was hij minister van Gezondheid en onder Yitzhak Rabin van Sociale Zaken.

Het bekendst was Shem-Tov, die in 1939 uit Bulgarije naar Palestina emigreerde, echter als leider en boegbeeld van de ‘Verenigde Arbeiderspartij’ Mapam, een partij die begin jaren negentig is opgegaan in de nu nog bestaande kleine linkse Meretz-partij. Als zodanig was hij een representant van een soort zionisme waarvan heden ten dage nog waar weinig van over is.

Wat nog maar weinig mensen lijken te weten, is dat Mapam, een van oorsprong marxistische partij, al voordat Israël in 1948 werd gesticht, voorstander was van een binationale staat van Palestijnen en Joden. Na de oorlog van 1948-49, was Mapam voor het laten terugkeren van de Palestijnse vluchtelingen en tegen het vernielen van Palestijnse dorpen. Bij de eerste Israëlische verkiezingen haalde Mapam negentien zetels en werd daarmee de tweede partij. Mapam werd echter buiten de regering gehouden door Ben Goerion, de eerste Israëlische premier, die de voorkeur gaf aan een coalitie met de religieuze partijen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Neville Chamberlain (foto Wikipedia)

De angst voor herhaling

ELDERS - Het verleden herleeft in Oost-Europa na de bezetting van De Krim door de Russen. Hedendaagse verhoudingen manen tot voorzichtigheid.

‘Vladimir Poetin is de nieuwe Hitler’, kopte een Pools sensatieblad. In Oost-Europa gaat de Wet van Godwin niet op. Daar beginnen ze een debat over Rusland zonder reserves meteen met een verwijzing naar nazi’s. De voormalige minister van Buitenlandse Zaken van de Tsjechische Republiek Schwarzenberg vindt het geen ongepaste vergelijking. Hij verwijst naar het Akkoord van München. In 1938 sloot Hitler Duitsland met de Britse premier Neville Chamberlain (foto) en zijn Franse collega Daladier een overeenkomst die inhield dat Duitsland het Tsjechische Sudetenland, waar veel Duitsers woonden mocht annexeren. De verdediging van Chamberlain dat hiermee de vrede in Europa werd afgekocht is later beschouwd als een toppunt van diplomatieke naïviteit. Het idee dat Europa opnieuw in de val zou kunnen trappen door een lankmoedige en afwachtende houding tegenover de acties van de Russen op de Krim jaagt nu vooral de Oost-Europeanen angst aan.

In Estland herinnerden pro-Oekraïnse demonstranten deze week aan een andere gebeurtenis uit de Tweede Wereldoorlog. Op 21 juni 1940 bezette de Sovjet-Unie Estland.  De Russen konden dit doen onder bescherming van het eind augustus 1939 gesloten  Molotov-Ribbentrop-pact, een niet-aanvalsverdrag tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie waarin  beider invloedssferen waren verdeeld. Toen een jaar later de Duitsers het verdrag eenzijdig verbraken en de Sovjet-Unie binnenvielen kwam Estland weer tijdelijk in handen van de Duitsers om in 1944 wederom door de Russen te worden bezet – of bevrijd. ’t Is maar hoe je de geschiedenis waardeert. De les die in Estland en de andere Baltische staten moeilijk uit het geheugen is te wissen luidt in elk geval: vertrouw grootmachten nooit. Bij de Russische ambassade riep zondag de Estse Europarlementariër Tunne Kelam (lid van de christendemocratische fractie EPP) op tot solidariteit met de Oekraïne. “It’s very clear that if we appease in Ukraine then we are at risk too, as a neighbor of Russia,” zei hij, wijzend naar het balkon waar in 1940 de Russische bezetter in de persoon van Stalin’s rechterhand Zhdanov zijn aanhangers toesprak.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende