COLUMN - Dit stukje is een vervolg op Lawrence in Jordanië (1).
De Arabische aanval op Akaba in de film Lawrence of Arabia is een van de spectaculairste scènes die ooit is gefilmd. Ik zou zo gauw geen tweede film kunnen noemen waarin een charge met dromedarissen wordt getoond. Graag had ik in dit stukje een videoclipje van de Youtube opgenomen, maar de rechthebbenden lijken de scène voor Nederland te hebben geblokkeerd.
Misschien maar beter ook, want het is bepaald geen realistische weergave. Sterker nog, de bestorming van Akaba is eigenlijk geen historische gebeurtenis.
Wat wel klopt is dat kapitein Lawrence en enkele soldaten van Hussein van Mekka zich voegden bij Audeh abu Tayeh in zuidelijk Jordanië en hem ervan overtuigden zijn Ottomaanse alliantie op te geven ten gunste van het Arabische nationalisme. Wat ook klopt is dat Lawrence in feite meer de Arabische dan de Britse belangen diende, aangezien zijn landgenoten Akaba graag zelf hadden willen innemen. Wat weer niet klopt, is dat Lawrence het commando van de aanval had: dat was in handen van Sharif Nasir.
De aanval kwam ook niet onverwacht. Natuurlijk wisten de commandanten van het Ottomaanse leger dat Audeh was gedeserteerd en dat hun flank onbeschermd was. Sinds de Britten in maart 1917 Gaza innamen, hielden de Turken rekening met een aanval op Akaba, aangezien de Britten nooit vanuit Gaza naar het noorden konden trekken zolang hun rechterflank vanuit Akaba kon worden aangevallen. Constantinopel stuurde versterkingen.
Lawrence en Audeh probeerden de Ottomanen zand in de ogen te strooien met een plundercampagne naar het noorden, maar de plaatselijke Turkse commandant doorzag het toen Nasir de Ottomaanse buitenpost Fuweila innam. Deze aanval diende geen enkel doel – tenzij het feitelijke doel Akaba was: in Fuweila begon (en begint) de weg naar Akaba.
Gealarmeerd stuurde de Ottomaanse commandant een pas aangekomen bataljon naar Fuweila, dat de buitenpost heroverde en meteen doormarcheerde naar de bronnen bij Abu al Lasan, om een tweede aanval vóór te zijn. Nasir, Audeh en Lawrence vielen het bataljon op 2 juli 1917 aan. Ze bezetten de heuvels in de omgeving en lieten sluipschutters de Turkse posities beschieten om zo de moreel te breken. Toen de zon onderging, meenden de Turken dat ze veilig waren maar de Arabieren, profiterend van de bijna volle maan, vielen aan. Een dromedaris-charge schijnt voldoende te zijn om het gedisciplineerdste leger de moed in de schoenen te doen zinken en de Turken raakten in paniek. In Seven Pillars of Wisdom schrijft Lawrence:
Nasir screamed at me, “Come on”, with his bloody mouth; and we plunged our camels madly over the hill, and down towards the head of the fleeing enemy. The slope was not too steep for a camel-gallop, but steep enough to make their pace terrific, and their course uncontrollable.
Driehonderd Turken kwamen om het leven en honderdzestig werden krijgsgevangen genomen. Twee Arabieren sneuvelden. Lawrence maakte de aanval echter niet af:
I had got among the first among them, and was shooting, with a pistol of course, for only an expert could use a rifle from such plunging beasts; when suddenly my camel tripped and went down emptily upon her face, as though pole-axed. I was torn completely from the saddle, sailed grandly through the air for a great distance, and landed with a crash which seemed to drive all the power and feeling out of me.
In het wilde weg schietend had Lawrence zijn eigen rijdier geraakt.
De Arabieren versterkten Abu al Lasan en rukten nu op naar Akaba. Een wachtpost kon in de nacht worden overmeesterd omdat er een maansverduistering was. De volgende hindernis was fort Khadra, zes kilometer voor Akaba. De onderhandelingen duurden een dag en een nacht en eindigden toen de garnizoenscommandant beloofde de volgende dag te capituleren. Bij dageraad begonnen Arabische troepen die de overeenkomst niet kenden te schieten, en de Turken beantwoordden het vuur, maar Nasir wist zijn mannen tot rede te brengen, waarna het fort kon worden overgedragen.
Then we raced through a driving sand-storm down to Akaba, four miles further, and splashed into the sea on July the sixth.
Het is allemaal nogal anders dan in de film, waarin de dromedaris-charge (eigenlijk bij Abu al Lasan) leidt tot de inname van een fort dat aan zee staat, en niet zes kilometer landinwaarts.
De ruïne van het fort van Akaba
Hoe invloedrijk de verfilming is, blijkt wel uit het feit dat het fort van Akaba zelf, waarom niet is gevochten omdat het weken eerder door een Brits vlootbombardement was verwoest, momenteel de plaats is waar het allemaal wordt herdacht, onder andere met een van ’s werelds grootste vlaggen. Het is een logische plek: goed zichtbaar vanuit het nabijgelegen, Israëlische Eilat.
[Wordt vervolgd]
Afbeelding: T.E. Lawrence door Augustus John (1919)/Wikipedia