Michiel de Rover

En hup, daar draait de historische mallemolen weer: dit keer dankzij de actiegroep “Michiel de Rover”, die protesteert tegen de speelfilm over Michiel de Ruyter, waarin een “koloniale zeeschurk” zou worden verheerlijkt. Het probleem is natuurlijk dat de admiraal bij vriend én vijand – voor één keer is het cliché terecht – bekendstond als een nette kerel. “The good enemy”, zoals de Engelsen hem noemden. En zij konden het weten. Een zeeschurk was hij niet. Koloniaal dan? De Ruyter heeft niet uitzonderlijk veel met slavenhandel van doen gehad. Eigenlijk vooral indirect, zoals iedereen in het zeventiende-eeuwse Holland. De actiegroep vindt echter dat daaraan aandacht had moeten worden besteed. “Onze geschiedenis wordt daar niet in verteld, over slavernij wordt niet gepraat,” zo klaagt een van de actievoerders.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Hardloper Huizenga

RECENSIE - Toen ik nog maar net geschiedenis studeerde, adviseerde een docent me om niet teveel te kijken naar de grote lijnen maar me ook te verdiepen in de details. Als voorbeeld noemde hij de herkomst van de koperen spijkers die werden gebruikt bij de bouw van VOC-schepen. Dertig jaar later weet ik nog steeds niet of het een verstandige raad was – of beter: ik heb ontdekt dat er veel te weinig syntheses zijn en veel te veel detailstudies. Je wordt echt niet vrolijk van een studie over akkerbouw in Romeins Portugal of een artikel over het bioscoopbezoek in Alkmaar (1912-1939).

Hardloper Huizenga

Dat neemt niet weg dat ik kan genieten van boeken over betrekkelijk “kleine” onderwerpen, zoals Job van Schaiks biografie van de Groningse hardloper Louwe Huizenga. Eigenlijk moet ik zeggen dat het een Drentse slager was, want ’s mans atletische successen duurden maar kort – van de zomer van 1915 tot het najaar van 1918 – en het grootste deel van zijn leven werkte hij in Ruinerwold, bij Meppel, waar hij een slagerswinkel had.

Het lijkt geen toeval dat Huizenga naar Drenthe verhuisde, want zijn carrière in Groningen was in feite mislukt. Niet door gebrek aan succes. Hij liep de sterren van de hemel en gaf bij elke gelegenheid de bekendste atleten van zijn tijd het nakijken. Niet zelden vernederde hij ze door bijvoorbeeld tijdens de wedstrijd te pauzeren om zijn schoenen te strikken, zich te laten inhalen, de achtervolging in te zetten en als eerste te eindigen. Regelmatig nodigde hij de muzikanten in het stadion uit een liedje te spelen, waarop hij op de maat van de muziek een deel van de race liep – en won. Een showman.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Ottomanen en Europeanen

RECENSIE - De kloosterbibliotheken van middeleeuws Europa telden hooguit enkele honderden boeken. De overgrote meerderheid kwam niet boven de duizend. Tegelijkertijd lagen er in de bibliotheken van Cordoba, Cairo, Bagdad en Nishapur tienduizenden boeken.

Lewis

Het is een bekende vergelijking, al is ze niet helemaal eerlijk, want hoe machtig sommige abdijen ook waren, geen ervan had de middelen van een compleet kalifaat. Ik zou ook niet goed weten hoe Rome en Constantinopel, waar vele kleine en middelgrote bibliotheken samen één grote verzameling bezaten, passen in de vergelijking. De conclusie is echter wel eerlijk: zo rond het jaar 1000 lagen de grootste intellectuele centra van de mensheid in de islamitische wereld.

Niemand stelt de intellectuele voorsprong van de toenmalige moslims ter discussie. Ze hadden toegang tot oude Indische, Perzische, oosters-christelijke, Grieks-Romeinse en Arabische tradities; ze haalden er het beste uit naar voren; ze combineerden het; ze breidden het uit. De bloei was niet alleen cultureel, maar ook politiek. Zeker, westerse barbaren waren aan het einde van de elfde eeuw de keizer in Constantinopel te hulp geschoten en hadden in de Levant eigen staatjes gesticht, maar deze kruisvaarders waren binnen een eeuw uit Jeruzalem verdreven. De Mongoolse invallen waren schadelijker geweest, maar ook deze barbaren waren uiteindelijk geassimileerd. In de Late Middeleeuwen breidden de legers van de islam het gebied weer uit: de Ottomanen maakten van de Zwarte Zee een islamitische binnenzee en rukten op tot Wenen.

Het eerste millennium van de islam was een bloeiperiode, maar onmiddellijk daarna werd duidelijk dat de zaken niet goed zouden blijven gaan. De Ottomaanse troepen konden in 1683 Wenen niet nemen. Drie jaar later viel Boedapest. Een confederatie van christelijke mogendheden zette de tegenaanval in. In 1696 nam Peter de Grote Azov en in de winter van 1698/1699 tekenden de Ottomanen in Karlowitz een vredesverdrag met de westerse mogendheden: voor het eerst had een sultan een akkoord gesloten op voet van gelijkwaardigheid.

Foto: Patricia Piolon (cc)

Een vlucht door de tunnel

COLUMN - Die Berlijnse Muur is een lesje voor iedereen die ‘Grenzen dicht!’ blijft roepen, want al was het lint om West-Berlijn heen bedoeld om mensen binnen te houden en niet buiten, helemaal dicht was de grens nooit. Zelfs een gewelddadige dictatuur kreeg het niet voor elkaar om met gewapende militairen, wachttorens, beton, prikkeldraad en tankversperringen een klein stukje van de staatsgrens – slechts 160km – af te sluiten.

In 1987 was ik zelf in de stad. Enkele West-metrolijnen reden onder Oost-Berlijn door, onder andere naar de Oost-Berlijnse Alexanderplatz waar een grensovergang was. De tussenliggende stations waren in 1961 bij de bouw van de Muur dichtgemetseld en in het halfduister kon je vanuit de metro Oost-Duitse politieagenten zien patrouilleren. Het was een indrukwekkend en beklemmend gezicht.

Ondanks dat werd er ook vanuit de metrotunnels duchtig gevlucht – vaak door grensbewakers en onderhoudspersoneel van het Oost-Berlijnse openbare vervoer die de juiste kennis en de gelegenheid hadden om weg te kunnen komen. Soms was er slechts een sprong voor nodig om aan de andere kant van de ondergrondse grensmarkering – een eenvoudige witte lijn – te komen, waar de West-Berlijnse politie eveneens patrouilleerde en vluchtelingen in bescherming nam, maar seinpostleider Dieter Wendt van de Oostduitse metro bracht in 1980 via een uitgekiende methode zijn gezin en dat van zijn neef richting de vrijheid.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Who controls the past controls the future

Amerikaanse conservatieven omhelzen de principes van Ingsoc:

Tensions have run high in Jefferson County [CO] schools since three conservative candidates were elected to the school board. These new board members have suggested an extensive rewrite of the way history is taught to the area’s students to a model they believe is more patriotic.

The right-leaning board-members said they believe history teachers should teach nationalism, respect for authority and reverence for free markets. They should avoid teaching any historical events or acts that promote “civil disorder, social strife or disregard of the law.”

[…] Retired New Jersey history teacher Larry S. Krieger told Newsweek, ““As I read through the document, I saw a consistently negative view of American history that highlights oppressors and exploiters.”

Krieger is one of the conservative activists leading the charge to change textbooks across the country to reflect a more traditional view of U.S. history and American exceptionalism.

While the narrative may be “historically true,” he argues, “progressives are going to be the heroes in this narrative.”

Foto: Alain (cc)

Twee in één

ACHTERGROND - Waar de moderne westerse mens zich maar moeilijk voor kan stellen hoe christenen kunnen geloven in de goddelijkheid van Jezus, had het vroege christendom juist grote moeite zich voor te stellen dat de Zoon Gods ook een méns was. De keuze voor óf menselijk óf goddelijk bleek voor veel gelovigen de voorkeur te hebben boven die twee-in-één-oplossing. Toch was een vorm van combineren van die twee noodzakelijk, omdat anders het idee van de verlossing door een mensgeworden God niet meer vol te houden was. Voor dat probleem zijn in de loop van de geschiedenis allerlei formuleringen gevonden.

Volgelingen van Arius meenden dat ‘de zoon’ – één van de drie goddelijke personen – een schepsel was en niet van eeuwigheid af had bestaan. Alleen de Vader was God, de zoon was goddelijk. Daarmee werd afgestapt van het al even onnavolgbare idee van de Drie-eenheid. Adoptianisten gingen nog verder: de historische persoon Jezus was een gewoon mens, die door God was aangenomen als Zijn zoon. Docetisten namen juist het omgekeerde aan: Jezus was in werkelijkheid de Zoon zelf en in zijn historische voorkomen slechts in schijn een mens. Alles wat hij deed als mens, vooral het hoofdprobleem: zijn lijden, was slechts een voorspiegeling. In werkelijkheid was hij zuiver God, onaangetast door al wat menselijk was.

Foto: Pedro Ribeiro Simões (cc)

Miskoop

COLUMN - Omdat ik momenteel een cursus aan het voorbereiden ben over islamitisch Spanje, kocht ik een tijd geleden in mijn favoriete antiquariaat een boek dat daarover leek te gaan: The Mezuza in the Madonna’s Foot van Trudi Alexy. Oral histories exploring 500 years in the paradoxical relationship of Spain and the Jews, zegt de ondertitel. Ik verwachtte iets aan te treffen over de geschiedenis van joden in Spanje na 1492, toen de katholieke majesteiten Ferdinand en Isabella besloten alle joden Spanje uit te jagen.

Mijn nieuwe aanwinst bleek een miskoop, maar en wel hele gelukkige. Over Spaanse joden die ervoor kozen in Spanje te blijven, hetzij als converso, het zij als marrano (jood in het geheim) trof ik wel wat aan, maar bedroevend weinig. Het boek gaat voornamlijk over Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog via het Spanje van Franco een veilig heenkomen zochten en daar in groten getale ook in zijn geslaagd. De auteur was er – als kind – één van.

Zij schetst in haar boek een beeld van de vluchtroute via Spanje door middel van interviews met gevluchte Joden, met mensensmokkelaars en hulpverleners. En passant probeert ze een antwoord te geven op de vraag hoe het mogelijk was dat de bevolking van een land met zo’n enorm vijandige houding tegenover Joden hen toch hielp toen dat nodig was en daarvoor zelfs druk weerstond van bondgenoot Nazi Duitsland om zich anders op te stellen. Dat antwoord komt niet heel goed uit de verf, maar de verhalen zijn een genot om te lezen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Het Midden-Oosten

COLUMN - Sommige wetenschapsjournalisten benutten ook Facebook om iets over de wetenschap te vertellen. Eén van hen is Huub Eggen, die elke dag commentaar geeft op een satellietfoto of een foto van de wolken of op een ander voorbeeld van de natuurkunde van het vrije veld. Van hem komt bovenstaande NASA-foto van het Midden-Oosten (je kijkt naar het oosten; klik = groot).

Huub geeft altijd natuurkundig commentaar – laat ik zijn geste eens beantwoorden met wat historisch commentaar. Het is misschien wat pedant als je dingen gaat aanwijzen waar je bent geweest, maar ik heb de afgelopen tien jaar een aanzienlijk deel van dit gebied mogen bereizen. Hier is een foto waar ik wat aantekeningen bij heb gemaakt:

middenoosten_s

Linksonder staat CP: dat is de Cilicische Poort, een ooit smalle pas door het Taurusgebergte waar mijn reisgenoot en ik in 2003 eindeloos naar op zoek zijn geweest – tot we ons realiseerden dat de poort vanzelfsprekend niet meer smal was maar met dynamiet was verbreed. Meer foto’s hier.

Iets rechtsboven staat Issus: de plaats waar Alexander de Grote in november 333 v.Chr. slag leverde met Darius III Codomannus. Ik houd er niet zo van te spreken over het wereldhistorische belang van deze of gene veldslag, omdat het doorgaans kwakgeschiedenis wordt, maar dit keer kun je achteraf zeggen dat de afloop gevolgen had van enige betekenis. Door toenemende handel en steeds grotere politieke eenheden werd het oostelijk Middellandse Zee-gebied in die tijd cultureel steeds homogener. Door bij Issus het Perzische leger te verslaan, besliste Alexander niet alleen zijn oorlog met de Perzen, maar werd ook duidelijk dat de groeiende culturele eenheid – de vakterm is koinè – een Grieks gezicht zou hebben. Hier is het slagveld van Issus.

Foto: copyright ok. Gecheckt 01-03-2022

Leidens Ontzet

ACHTERGROND - P.C. Hooft is geen schrijver die nog veel lezers trekt. We kennen hem zoals we Vondel kennen: er is een straat of een park naar zo iemand genoemd, en dat is het dan. Zo gaan die dingen nou eenmaal en dat is niet erg.

Dat laat onverlet dat die auteurs wel wisten hoe ze een verhaal moesten vertellen en mooi Nederlands schreven. Hieronder volgt een stukje uit Hoofts Nederlandse Historiën (1642) dat ik tijdens een slapeloze nacht heb overgetypt. Gegeven de datum – dit gaat online op 3 oktober – kunt u het onderwerp wel raden: het ontzet van Leiden.

De situatie: de dijken zijn doorgestoken, de vloot van Lodewijk van Boisot nadert de belegerde stad en hoeft alleen de Lammenschans nog in te nemen, maar de postduif waarmee dit de Leidenaren wordt aangekondigd, valt in Spaanse handen. De belegeraars besluiten echter geen soldaten nodeloos op te offeren en trekken zich geordend terug. Het geschut, dat ze niet kunnen meenemen door het geïnundeerde gebied, wordt onklaar gemaakt door de stukken in het water te werpen.

Let op de mooie manier waarop Hooft het verhaal opbouwt en naar een climax werkt. Eerst vertelt hij dat de stad van niets weet, dat een jongen ontdekt dat de Spanjaarden zijn vertrokken maar dat de Leidse commandant sceptisch is. Daarna begint het crescendo: Hooft laat de vloot de stad binnenvaren, waarbij de vreugde almaar verder aanzwelt tot uiteindelijk de admiraal de overwinning kan opdragen aan God, waarop de Leidse bestuurderen het besluit nemen dat Leidens Ontzet gevierd zal blijven worden.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Vorige Volgende