‘Illusies voor gevorderden. Of waarom waarheid altijd beter is’ van Maarten Boudry
RECENSIE - door Hans van Eyghen (PhD, Vrije Universiteit Amsterdam)
Waarheid is altijd beter. Deze boude claim vormt de kern van wat Maarten Boudry in zijn boek Illusies voor gevorderden. Of waarom waarheid altijd beter is (Uitgeverij Polis) betoogt. Wie het boek leest, merkt dat Boudry deze claim niet echt beargumenteert. Hij argumenteert hoogstens dat waarheid meestal beter is en laat enkele illusies met beperkte impact toe. Boudry gebruikt de term ‘illusie’ min of meer als synoniem voor ‘onwaarheid’. In een wereld waar waarheid (meestal) beter is, is geen plaats voor illusies. Boudry geeft drie argumenten: de catch 22 van illusies, de meeste illusies hebben geen nut, en illusies die nut lijken te hebben, hebben dat in feite niet. In wat volgt bespreek ik deze drie argumenten. Ik eindig met enkele algemene opmerkingen over het boek.
De catch 22 van illusies
Boudry’s belangrijkste argument tegen onwaarheid noemt hij de catch 22 van illusies.[1] Boudry merkt op dat het onmogelijk is onwaarheden voor waar aan te nemen. Zelfs als er nuttige illusies zouden zijn (wat Boudry ontkent in zijn tweede argument), is het onmogelijk deze voor waar aan te nemen wanneer men weet dat ze illusies zijn en nuttige illusies kunnen hun nut niet uitoefenen als ze niet voor waar worden aangenomen. Als we Boudry’s argument reconstrueren lijkt hij te stellen dat een nuttige illusie de mens voor twee keuzes stelt, of zij verwerpt de illusie of zij neemt hem aan. In het eerste geval heeft ze vanzelfsprekend geen baat van de illusie. In het tweede geval ook niet omdat ze weet dat de illusie niet waar is (het is nu eenmaal een illusie).