Sicilië zucht onder droogte en hitte

Terwijl wappies en ontkenners de Nederlandse trappen van de macht bestijgen, teistert een hittegolf Zuid-Europa en Noord-Afrika. Op Sicilië is het gebrek aan water zo erg dat de oogsten verdorren en men het vee maar gaat slachten. Toeristen worden weggestuurd. In het Middellandse zeegebied is het op dit moment veertig graden. In Griekenland was het zo heet dat men het Parthenon sloot voor bezoekers. Op het eiland Sicilië is tachtig procent van de graanoogst rond Caltanisetta and Enna mislukt en kan men nauwelijks meer hooi aanleggen om het vee te voederen. Geen regen Een woordvoerder voor de Italiaanse boerenlobby Coldiretti luidt de noodklok, zo meldt The Times. Zonder hooi of water om hun dieren in stand te houden gaan veehouders er uit pure noodzaak maar toe over hun dieren te slachten. Zelfs gewassen als olijven, amandelen en woestijnvijgen, die niet veel water nodig hebben, zijn noodlijdend. Het probleem is dat het al maanden niet geregend heeft. Sicilië ligt in een Europese brandhaard. Drie jaar terug rees het kwik zelfs tot 48,8°C. Leidingwater staat op dit moment op rantsoen en wordt nog slechts twee tot drie maal per week geleverd. In de kustplaats Agrigento, waar zich een tempelcomplex van Griekse oorsprong bevindt, worden toeristen geweigerd in de lokale Bed & Breakfasts, omdat men hen niet van water kan voorzien. Hitte neemt nog toe De leidinggevende weersvoorspeller van Il Meteo geeft te kennen dat de warmte op Sicilië in de loop van de zomer nog zal toenemen, bericht The Times. Ook zal die zich volgens Antonio Sanò noordwaards verspreiden met de komst van een Afrikaanse anticycloon, die ook nog eens zanddeeltjes uit de Sahara meeneemt. In Rome plaatst het stadsbestuur inmiddels palmbomen in grote potten bij bushaltes om reizigers nog enige schaduw te gunnen. De burgemeester van Agrigento grijpt naar drastischer middelen. Hij wil een stil staande zeewaterzuiveringsinstallatie in de buurt van de stad weer in gebruik laten nemen. “We zullen die hard nodig hebben naarmate de zomers heter worden.”    

Door: Foto: dom fellowes (cc)
Foto: Feed My Starving Children (FMSC) (cc)

Klimaatverandering hoofdoorzaak van droogte in Hoorn van Afrika

, door

Temperatuurverloop in Mogadishu, Somalië. Bron: Ed Hawkins showyourstripes.info.

Sinds het najaar van 2020 heeft de Hoorn van Afrika te kampen met ernstige droogte. Dat leidt tot onder meer misoogsten en veesterfte, ondervoeding, vluchtelingenstromen en oplopende conflicten. De regio is een van de armste ter wereld en bijzonder kwetsbaar voor extreem weer en klimaatverandering, onder meer omdat een aanzienlijk deel van de bevolking leeft als kleinschalige boer of als nomadische veehouder. Eind april publiceerde World Weather Attribution (WWA) een attributie-onderzoek naar de droogte. Negentien onderzoekers uit zeven landen werkten mee aan dit onderzoek. Vanuit Nederland waren er bijdragen van het KNMI, de universiteiten van Utrecht en Twente en het Rode Kruis Klimaatcentrum in Den Haag. WWA is in 2014 opgericht met als doel om relatief snel uitspraken te kunnen doen over een eventuele menselijke invloed op klimaatgerelateerde rampen. Er is een vaste procedure ontwikkeld om dit soort onderzoek uit te voeren.

Het resultaat van de studie is schokkend: de extreme droogte is grotendeels toe te schrijven aan de opwarming van het klimaat. De kans op een droogte van deze omvang is door de opwarming zeker honderd keer zo groot geworden. Met daarbij wel de kanttekening dat dit de conclusie is van het klimatologische deel van het verhaal. Want het rapport gaat ook uitgebreid in op de context waarin de droogte zich afspeelt. Die context heeft veel invloed op de kwetsbaarheid van de bevolking en de economie en dus op de uiteindelijke gevolgen.

Foto: Alabama Extension (cc)

Hitte en droogte in landen rond de Middellandse Zee

, door

In Girona, een stad in het noordoosten van Spanje, heeft de rivier de Onya dermate lage waterstanden bereikt dat besloten is de vissen er uit te halen. Ze zijn met kleine elektrische schokken verdoofd voordat ze in plastic zakken werden overgebracht naar de rivier de Ter, 10 km verderop. Elders worden vissen gedood ter voorkoming van besmetting van het drinkwater. Spanje heeft 36 opeenvolgende maanden te weinig regen gehad. Reservoirs zijn gemiddeld op 50% van hun capaciteit, maar in de noordoostelijke regio van Catalonië en de zuidelijke regio van Andalusië is het niveau gedaald tot ongeveer 25%.

Spanje wapent zich voor een nieuwe zomer met een verzengende hitte nu de temperaturen al in april tegen de 40 graden lopen. Spaanse meteorologen zien een zeer warme en droge luchtmassa uit Afrika het land binnenkomen. Daarbij komt een stabiele atmosfeer, wat neerkomt op onveranderlijk weer, en een sterke zonnenschijn. Men spreekt van ‘een thermische bergkam – of golf van hoge temperaturen – die zich uitstrekt van Afrika tot het Iberisch schiereiland.‘  De gemiddelde temperatuur in Spanje is sinds de pre-industriële tijd (1850 tot 1900) met 1,7 graden Celsius (ºC) gestegen, waarvan 1,3ºC in de afgelopen 60 jaar, zo werd al in 2021 gemeld in een klimaatrapport. In het slechtste geval kan de gemiddelde temperatuur volgens dat rapport in Spanje aan het einde van de eeuw met 5ºC stijgen.

Foto: Photo by Sander Weeteling on Unsplash

“Voor mij zijn technologische oplossingen een last resort”

, door

INTERVIEW - door Laura Mol

Al eeuwenlang proberen we het land met dijken, molens en deltawerken te beschermen tegen het water. Maar er loert ook een ander gevaar. Het grondwaterpeil is te laag en natuurwater is vervuild. Hoe voorkomen we een watercrisis?

Het lijkt misschien een beetje gek om na een natte herfst stil te staan bij de waterproblemen die we in Nederland hebben. Toch is het volgens experts twee voor twaalf. We hebben steeds meer last van lange droge periodes waardoor er een tekort aan regenwater dreigt. Bovendien is het Nederlandse water sterk vervuild. Volgens hydroloog dr. Niko Wanders (UU) moeten we aan droogte werken als het nat is. We spreken hem in aanloop naar het Science Café over water op 24 mei én omdat hij recent een grote beurs ontving voor zijn onderzoek naar meerjarige droogte.

Niko, gefeliciteerd met het binnenhalen van je beurs. Waarom is dit project zo belangrijk?
“Sinds 2018 hebben we, met uitzondering van 2021, bijzonder droge zomers gehad. Dat is natuurlijk zorgwekkend. Wij willen uitzoeken wat de impact is van meerdere droge jaren achter elkaar, wat dat doet met de natuur en het grondwater. Daarnaast willen we in kaart brengen hoe ons eigen watergebruik daar invloed op heeft.”

Experts spreken van meerdere watercrises. Er is droogte, maar we hebben ook te maken met sterk vervuild water, door het gebruik van pesticiden bijvoorbeeld. Is er een verband tussen droogte en waterkwaliteit?
“Tot op zekere hoogte wel. Als het in een bepaald gebied te droog is, wordt de concentratie slechte stoffen hoger en dus nog schadelijker voor de natuur. Er is tegenwoordig ook veel discussie over het grondwaterpeil. Dat hebben we historisch gezien altijd laag gehouden, omdat we droge grond beschikbaar willen houden voor de landbouw. Maar het zorgt er ook voor dat regenwater in natuurgebieden snel wegstroomt, omdat het grondwater in het gebied eromheen laag is. Water stroomt nu eenmaal van hoog naar laag. En dus worden natuurgebieden droger.”

Droogte wordt ook wel een onzichtbaar probleem genoemd. Waarom?
“Dat komt omdat het merendeel van ons water in de grond zit. En dát is het water dat we in ons dagelijks leven gebruiken. Om te drinken, om akkers mee te besproeien, of om van alles mee te produceren. Het zichtbare water in rivieren en sloten gebruiken we bijna niet. Wanneer de waterreserves opraken, het grondwater zakt of wanneer water verontreinigd is, dan zien we dat niet. Droogte komt heel langzaam, als je het eenmaal doorhebt, dan is het al veel te laat.”

Voelen beleidsmakers en politici dat er iets moet gebeuren?
“Het besef begint te komen. Het kost veel tijd om maatregelen te implementeren, maar het moet veel sneller. Ik moet wel zeggen dat er in 2022 minder problemen waren dan in 2018, terwijl het neerslagtekort even groot was. Dus de maatregelen die toen genomen zijn, hebben enig effect. Maar de veranderingen moeten structureel zijn. Het grondwaterpeil moet omhoog. Dat betekent vernatting van veen- en weidegebied. Vroeger dachten we dat alles maakbaar was, nu moeten we meebewegen met de natuur. Dat betekent soms natuurgebied of landbouwgrond opgeven en sloten dempen. We moeten minder gericht zijn op het afvoeren van water, en er alles aan doen om het vast te houden.”

Zijn er technologische oplossingen die een uitweg kunnen bieden, bijvoorbeeld het ontzilten van zeewater dat we als drinkwater kunnen gebruiken?
“Voor mij zijn technologische oplossingen een last resort. Dat doe je alleen als je alle andere oplossingen al hebt geprobeerd. Het ontzilten van zeewater is bovendien helemaal niet duurzaam. Het kost heel veel energie, stoot CO2 uit, en is hartstikke duur.”

Wat kunnen wij zelf betekenen in de watercrisis?
“We moeten met z’n allen minder water gaan gebruiken. Alleen dan kunnen we voorkomen dat er drastische maatregelen moeten worden genomen. Maar dat gaat niet vanzelf. Ik zou ervoor willen pleiten om een prijskaartje te hangen aan overmatig watergebruik. Begrijp me niet verkeerd, schoon drinkwater is noodzakelijk voor ieder huishouden en het is ook belangrijk dat het betaalbaar blijft. Volgens de WHO is er per huishouden 50 tot 100 liter water nodig. Nou, laten we in Nederland een maximum van 120 liter aanhouden. We zouden ervoor kunnen kiezen dat je voor iedere liter meer een hoger tarief betaalt. Er zou ook wetgeving kunnen komen die ons verplicht om regenwater van het dak op te vangen. Zo’n wet hebben ze in België. Schoon water is schaars en daar mogen we met z’n allen best weleens wat vaker bij stilstaan.”

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Waan van de dag

‘1 miljoen huizen in Nederland dreigen te verzakken’

, door

Als gevolg van het extreem lage grondwater door de droge zomer van 2018 is het funderingsprobleem in Nederland fors toegenomen: bij het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) komen elke dag nieuwe meldingen binnen. Het zijn de huizen van voor 1970 die een risico lopen: één op de vier dreigt te verzakken. Tegen het KRO-NCRV programma De Monitor stelt het KCAF dat 1 miljoen woningen dreigen te verzakken. De huizen die nu al verzakt zijn, staan in minstens 83 verschillende gemeenten. Toch zijn er slechts tien gemeenten die actief bezig zijn met funderingsproblematiek, aldus het KCAF tegen De Monitor.

Foto: Jeremy Brooks (cc)

Kunst op Zondag | Water naar de zee

, door

Hoe nietig een mens wel is, valt af te meten aan de hoeveelheid water die een mens naar zee kan dragen.

Het zou in een flesje kunnen.

U zag Wim T. Schippers op 6 december 1963 een flesje Green Spot limonade leeggieten in de Noordzee bij Petten. Een ‘waarachtig oninteressant feit’, speciaal voor de pers ‘herhaalde daad die eerder plaatsvond op 29 oktober 1961’.

Dat kon toen nog: een Amerikaans product in zee flikkeren.

De Amerikanen hielpen niet alleen ons land te bevrijden van de Duitse bezetters, maar overspoelden ons land ook met een tsunami aan Amerikaanse waar.
Inmiddels weten we dat je niet zomaar alles in zee kan storten zonder onze habitat in gevaar te brengen. Kunnen we dan nog wel water naar de zee dragen? Jawel….

Geïnspireerd door het werk van Richard Long (‘art made by walking in landscapes’) schonk kunstenaar Bruno van den Elshout zich in het Kröller-Müller Museum een glas water in, liep nog even langs de aldaar tentoongestelde werken van Richard Long (From the River, Wood Line en Stone Line), verliet het museum en liep, met het glas water, in vijf dagen naar het Haagse Zuiderstrand om daar het glas leeg te drinken.

Foto: Erik de Haan (cc)

Het water zakt!

, door

Onze rivieren zijn gekanaliseerd, meren uitgegraven en polders drooggelegd. In Nederland hebben we enorme infrastructuren rondom onze waterwegen gerealiseerd. Maar blijven we meester over het water nu we vaker te maken krijgen met periodes van aanhoudende droogte? En de zeespiegel stijgt? Volgens hydroloog Nico Wanders staan we voor een lastige keuze.

“Help, het water zakt!” zal je niet zo snel horen. In tegenstelling tot een stijgende zeespiegel is droogte een sluipende natuurramp. Droogte is een heel langzaam proces dat tegelijkertijd langdurige en soms onomkeerbare gevolgen heeft. De gortdroge zomer van 2018 kun jij je bijvoorbeeld misschien niet meer herinneren, maar de natuur is daar pas net van bijgekomen. Volgens hydroloog Nico Wanders (UU) moeten we ons in Nederland dan ook niet alleen zorgen maken over een stijgende zeespiegel, maar des te meer over watertekorten.

Ook natte gebieden hebben last van droogte

Bij droogte moet je waarschijnlijk eerder denken aan warme oorden en uitgestrekte zoutvlakten dan aan ons eigen kikkerlandje. Maar “een woestijn is geen droogte”, legt Wanders uit, “dat is een natuurverschijnsel”. Je spreekt van droogte op het moment dat er voor een langere periode minder water is dan normaal het geval is binnen een groot gebied.

Waan van de dag

Duizenden in Californië zonder stromend water

, door

Californië is zo droog dat men in sommige county’s al overgaat tot het verven van het gazon omdat het water op rantsoen is gesteld.

Maar in Central Valley komt er bij duizenden inwoners überhaupt geen water meer uit de kraan.

While a handful of communities across the state are dealing with municipal water contamination and shortages, the area that’s hardest hit—and routinely referred to as the “ground zero of the drought”—is Tulare County, a rural, agriculture-heavy region in the Central Valley that’s roughly the size of Connecticut. As of this week, 5,433 people in the county don’t have running water, according to Lockman. Most of those individuals live in East Porterville, a small farming community in the Sierra Foothills. East Porterville is one of the poorest communities in California: over a third of the population lives below the federal poverty line, and 56 percent of adults didn’t make it through high school. About three quarters of residents are Latino, and about a third say they don’t speak English “very well.”

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: bertknot (cc)

Kier blijft dicht

, door

NIEUWS - Begin september zouden de Haringvlietsluizen een miniem stukje opengezet worden en afgelopen donderdag, 15 november, zou minister Van Nieuwenhuizen (I en W) de kier officieel openen.

Bij opkomend tij zitten de Haringvlietsluizen dicht en bij eb gaan ze alleen open om overtollig rivierwater in zee te spuien. In 2013 nam de regering het zgn. Kierbesluit: het minimaal openen van de sluizen heeft tot doel de migratie van anadrome trekvissen te bevorderen en in het westelijk deel van het Haringvliet meer biodiversiteit te creëren.

Belangrijke voorwaarde is dat er ruim voldoende rivierwater wordt aangevoerd, anders stroomt er teveel zoutwater binnen. En officiële opening of niet, de sluisdeuren blijven voorlopig dicht, want door de aanhoudend droogte is er eerder te weinig dan teveel rivierwater.

Het is één van de huidige “watermaatregelen” voortvloeiend (sic) uit de al maanden aanhoudende droogte. Het waterschap Vallei-Veluwe verlengt een sproeiverbod tot 15 januari 2019 en houdt met noodpompen enkele beken op peil.

Ook het waterschap Aa en Maas handhaaft voorlopig een beregeningsverbod en heeft 1000 stuwen dichtgezet in de hoop dat het water in de droge bodem kan zakken. Een uitzonderrijke maatregel volgens de dijkgraaf in het Brabants Dagblad.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende