In Wisconsin hangt de democratie aan een zijden draadje

“Als ik word verkozen als gouverneur”, belooft Tim Michels, “verliest de Republikeinse partij nooit meer een verkiezing in Wisconsin.” Michels, de Republikeinse gouverneurskandidaat in Wisconsin, steekt zijn plannen niet onder stoelen of banken: met de Republikeinen aan het roer gaat de democratie op de schop.

Door: Foto: Foto door Wisconsin Center for Investigative Journalism (CC)
Foto: Bron: Livius.org

Plato (2): Plato’s politieke indeling

, door

ACHTERGROND - [Dit is de tweede aflevering van een reeks over de Atheense filosoof Plato, die veel mensen vooral kennen om zijn zogenoemde ideeënleer, om de Platonische liefde en om zijn ideale filosofenstaat. Dat is echter wat misleidend. Plato’s filosofie is breder en gaat dieper.] 

Geboren in 427 v.Chr. werd Plato volwassen tijdens de door Athene verloren Dekeleïsche Oorlog. De Atheense politiek ging door een crisis en oogde instabiel. Dat gold ook voor Griekenland in het algemeen, waar de ene oorlog volgde op de andere. De afzonderlijke stadstaten hadden onderling sterk verschillende politieke systemen, waarin de macht op uiteenlopende manieren werd verdeeld. Het had zijn weerslag op het denken van Plato. Hij houdt zich in zijn oeuvre weliswaar niet bezig met de alledaagse politieke zaken, maar des te meer met de filosofie van het politieke.

In China hadden denkers al eerder over politiek gefilosofeerd, maar in het Westen is Plato de eerste die er echt fundamentele theorieën over opstelt. Hij stelt daarbij de vraag die misschien wel het meest kernachtig samenvat waar politiek om draait: hoe moet een samenleving het best ingericht worden?

Typologie

Plato sluit aan bij een in zijn tijd gangbare indeling van de bestaande politieke systemen. Het criterium daarbij is welke groep de macht heeft. Hoewel hij daarbij niet rechtstreeks verwijst naar de bestaande stadstaten in zijn tijd, herkennen we ze wel terug in de typologie van staten die hij maakte:

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour

Quote du Jour | Democratie werkt zo lang men erin gelooft

, door

Daan Heerma van Voss schrijft in de NRC over zijn afnemend vertrouwen in de politiek. Dat begon volgens hem bij de bruiloft van Grapperhaus  die zich bij die gelegenheid niet aan de coronaregels hield. Daarop volgde een Kamerdebat.

Was Grapperhaus nog geloofwaardig, was de vraag. Premier Rutte zei van wel. Rutte vond dat zijn collega nog geloofwaardig was, en dus was hij het ook. De premier deed daarmee een poging eigenhandig de regels van het sociale contract [tussen burgers en volksvertegenwoordigers] te herschrijven. Want waar politici de macht hebben om wetten te bedenken en beleid te voeren, hebben ze níet de macht om te bepalen of ze geloofwaardig zijn. Dat oordeel is aan de burger.

Foto: Jerome Bon (cc)

Franse regering passeert het parlement

, door

Is Frankrijk nog een democratie? De Franse regering heeft vorige week het parlement verhinderd om de begroting voor 2023 vast te stellen. Premier Elisabeth Borne gebruikte daarvoor artikel 49.3 van de grondwet dat bedoeld is om in uitzonderlijke omstandigheden een wet door te voeren zonder stemming in het parlement. Borne gaf de schuld aan de oppositie die op geen enkele wijze wilde samenwerken. Zowel de linkse als de rechtse oppositie had al aangekondigd sowieso tegen de begroting te stemmen. Met verschillende motieven. Links vindt de regering te zuinig en niet actief genoeg in de strijd tegen de klimaatopwarming. Het extreem-rechtse Rassemblement National is tegen het hele regeringsbeleid. Sinds de verkiezingen van juni is de regering van president Emmanuel Macron afhankelijk van parlementaire compromissen nadat zijn partij de absolute meerderheid kwijtraakte. Premier Borne zei eerder dat de oppositie duizenden amendementen had ingediend, waardoor de behandeling van de begroting te lang zou duren. Na het opmerkelijke eenzijdige besluit van de regering dienden de oppositiepartijen twee moties van wantrouwen in, die het echter niet haalden.

Macron werd gered door de 62 zetels van Les Républicains, traditioneel rechts. Hij richtte zich woensdag dan ook vooral op deze partij toen hij aankondigde door te gaan met het pièce de resistance van zijn regering: de pensioenhervorming. De pensioenleeftijd moet omhoog van 62 naar 65, vindt Macron al veel langer. Massale demonstraties in 2019 blokkeerden de doorvoering van dit plan. De Covid pandemie leidde tot uitstel. Nu hij voor een tweede termijn is gekozen wil Macron de hervorming doorzetten, maar nu mist hij de comfortabele meerderheid van zijn eigen partij in het parlement. Het is daarom niet onmogelijk dat hij ook in dit geval artikel 49.3 gaat inzetten om zijn plannen te realiseren. Als deze veranderingen niet worden doorgevoerd, zou de regering de pensioenen moeten verlagen, zei Macron. In Frankrijk krijgen alle werknemers een staatspensioen.

Foto: Bron: Livius.org

De sofisten 4: Relativisme als basis voor democratie

, door

ACHTERGROND - Wat je wellicht opvalt aan het denken van Protagoras en Gorgias, is hoeveel ze verschillen van hun voorgangers. Herakleitos, Parmenides en Empedokles hielden zich vooral bezig met de natuur. Ze vroegen zich af hoe die in elkaar zou zitten. Protagoras en Gorgias wendden zich radicaal tot de mens en zijn meningen.

Daar hadden ze een filosofische onderbouwing voor. Filosofie die over iets gaat dat losstaat van de mens, leidt volgens de ware sofist nergens toe. Dat is allemaal maar speculatief gedoe en leidt enkel tot dwalingen.

De sofisten hadden dan ook geen al te hoge dunk van hun filosofische voorvaderen. Die kwamen volgens hen niet verder dan onderlinge tegenstrijdigheden. Dat gehakketak over de ‘werkelijke wereld’ los van de mens, dat vonden ze maar waardeloos. Vooral voor Parmenides konden ze maar weinig respect opbrengen: die had er werkelijk niets van begrepen.

Waarheid versus mening

Sofisten bestuderen dus niet ‘de waarheid’ maar de menselijke mening. Volgens Protagoras zijn meningsverschillen fundamenteel kenmerkend voor de mensheid. ‘Over elke zaak bestaan twee opvattingen, die recht tegenover elkaar staan’, zegt hij. In zijn theorie is er dus geen fundamentele overeenstemming: integendeel. De waarheid wordt continu geconstrueerd in een levendig debat tussen mensen.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Quote du Jour

Quote du Jour | Een zwak democratisch besef

, door

Herman Tjeenk Willink (79), voormalig raadsadviseur van de minister-president, regeringscommissaris, hoogleraar, voorzitter van de Eerste Kamer, en jarenlang vice-president van de Raad van State, wil het nog een keer zeggen in de heruitgave van zijn boek Kan de overheid crises aan?

Zijn antwoord op deze vraag is negatief en klinkt nogal bitter:

 ….omdat de politiek niet bij machte is om op eigen kracht te veranderen (…) De politiek komt steeds tot dezelfde conclusie over overheidsfalen, maar herinnert zich dat niet. En geeft daardoor geen richting aan hoe het wél moet.

Wat volgens Tjeenk Willink ontbreekt is een diep gevoeld besef dat democratie meer is dan alleen de vertegenwoordigende democratie van parlement en gemeenteraden: het zijn ook burgers die zelf initiatieven nemen, het algemeen belang willen dienen, de maatschappij vorm willen geven. Representatieve democratie kan niet zonder maatschappelijke democratie, waarschuwt hij al jaren: dan wordt de democratische rechtsorde uitgehold (…) Nederland heeft altijd een zwak democratisch besef gehad. We vertrouwen erop dat we het door redelijkheid wel opvangen, ondanks een aantal inherente zwaktes in de democratie

Foto: Mike Andrews (cc)

Manoeuvreren tussen pandemie en oorlog vereist democratische stuurmanskunst

, door

ANALYSE - We waren de coronacrisis nauwelijks te boven, of de Oekraïnecrisis verscheen. Om die megacrises, en ‘kleinere’ noodsituaties, de baas te kunnen, wil de overheid daadkrachtig kunnen optreden. Daarmee zet ze de democratie echter op het spel, waarschuwt bestuurskundige Joram Feitsma.

Opvallend vloeiend lijkt de Nederlandse samenleving van de ene megacrisis in de andere overgegaan: van pandemie naar oorlog, en daartussen ogenschijnlijk-net-iets-minder-acute crises rondom wonen, biodiversiteit en klimaatopwarming. Er lijkt geen ontkomen meer aan: ook Rutte-IV wordt een crisiskabinet.

Elke crisis is anders en heeft een eigen dynamiek. Zo was de coronacrisis primair een volksgezondheidskwestie die al gauw een economische ondertoon kreeg. In de strijd om Oekraïne staan bovenal nationale soevereiniteit en veiligheid op het spel, en inmiddels ook de energiezekerheid.

Omtrent corona zijn allerhande experts bezig met het identificeren van nieuwe virusvarianten en het anticiperen op nieuwe coronapieken. Nucleaire dreiging laat zich een stuk minder gemakkelijk wetenschappelijk modelleren. Hoewel het vrij logisch is dat een mondiale verspreiding van een virus anders doorwerkt in beleid en samenleving dan een escalatie van een internationaal militair conflict, is dit gegeven misschien toch gebaat bij nadere reflectie.

Technocratische insteek coronacrisis

Een elementair contrast is zichtbaar in de mate waarin de crises stuurbaar worden geacht. Opvallend was hoe snel de bestuurlijke aanpak van de coronacrisis haast als vanzelfsprekend een technocratische insteek kreeg. Ofwel, wetenschappelijke expertise werd leidend in het bepalen van de bestuurlijke koers.

Foto: Foto Engin Akyurt portrait of an angry man, via unsplash.

Twintig jaar onderzoek naar de boze burger

, door

ONDERZOEK - Na de moord op Pim Fortuyn, twintig jaar geleden, kregen we te maken met een nieuw fenomeen: de boze burgers. Jelle van der Meer en Marcel Ham plozen uit hoe de wetenschap al die jaren dacht over boze burgers.

De moord op Pim Fortuyn op 6 mei 2002 bracht het land in shock. Maar achteraf gezien, heeft het enorme electorale succes van Fortuyn en zijn partij LPF een veel grotere impact gehad op politiek en samenleving. Een slagveld was het, in zetels. Niet voor niks heette dit al snel ‘de opstand’ en ‘de revolte’; daaruit sprak schrik en angst. Het had grote indruk gemaakt dat op de avond van de moord een woedende menigte Fortuyn-aanhangers aan de poorten van het Binnenhof stond te rammelen.

Het beeld van ‘boze burgers’ was geboren. De analyses en onderzoeken kwamen onmiddellijk op gang en zijn sindsdien niet meer gestopt. Wie zijn zij, wat willen zij? Zijn ze wel boos? We zetten twintig jaar onderzoek op een rijtje. En beginnen bij het begin.

Acht jaar paarse coalitie

Een revolte lag rond de eeuwwisseling niet in het verschiet. Na acht jaar paarse coalitie (VVD, PvdA en D66) stonden de economische indicatoren op zonneschijn. Als die opstand er dan opeens toch is, staan columnisten en opiniemakers onmiddellijk met hun duidingen klaar.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Thangaraj Kumaravel (cc)

De PvdA heeft een nieuwe leider, hoe is het met de ideeën?

, door

COLUMN - Wat wil de PvdA? Iets met sociaal? Iets met zwakke mensen en gelijkheid? lets waarover ze soms zingen, iets met solidariteit? Dat zingen over solidariteit gaat bij de PvdA zoals kinderen Engelse liedjes zingen: de melodie klopt wel, maar de betekenis lijkt ze vaak te ontgaan.

Eerlijk gezegd staat niets uit het PvdA programma me voor ogen. Niets dat in het collectieve geheugen staat gegrift als punten waar die partij zich de laatste jaren hard voor heeft gemaakt. Bij de SP denk je, hoe eendimensionaal ook, toch vooral aan de zorg. Renske Leijten heeft dat iets verbreed met het toeslagenschandaal. De PvdA had meer te maken met het veroorzaken van het toeslagenschandaal. En het is te waarderen dat Asscher daarom wel is opgestapt, maar mosterd na de maaltijd levert inhoudelijk niet veel op.

Hoewel ik niet precies zou kunnen zeggen wat linkse politiek definieert krijg ik wel het idee dat in de wereld om ons heen linkse thema’s voor het oprapen liggen. En je hoeft om leider van de PvdA te zijn niet, zoals Ploumen blijkbaar veronderstelt, op alle onderwerpen ‘leidend en opinievormend’ te zijn. Voor een kleine partij als de PvdA is het goed genoeg om enkele onderwerpen eruit te kiezen. Het is de kunst die goed te kiezen. Enkele voorstellen.

Foto: Blink O'fanaye (cc)

Vier uur bij het Capitool

, door

DOCUMENTAIRE - Vandaag is het een jaar geleden: de bestorming van het Capitool, het gebouw waar de Amerikaanse volksvertegenwoordigers hun werk doen. Op 6 januari zou daar de verkiezingsuitslag bevestigd worden. Dat er jarenlang ophitsende speeches, verdachtmakingen van pers, wetenschap en de verkiezingen aan vooraf gingen, is ons wel bekend. Hoe het zover heeft kunnen komen is wat dat betreft wel duidelijk. Op die 6e ging Donald Trump, de verliezer van de verkiezingen, nog eens flink te keer en riep zijn volgelingen op om te vechten voor de democratie.

Vanavond zendt NPO2 de documentaire “Four hours at the Capitol” uit, met nog niet eerder vertoonde beelden van demonstranten, agenten en Senaatsleden. Je kunt het al bekijken op internet, het is een indrukwekkend relaas. Behalve beelden, is er ruimte voor de verhalen van Senaatsleden en ordetroepen, maar ook voor die van demonstranten. Eén ding is duidelijk, met zoveel geweld had het makkelijk allemaal heel anders kunnen aflopen.

Beeld uit de documentaire

Complotdenkers

Er zijn nog steeds heel veel Amerikanen die geloven dat de verkiezingen zijn “gestolen”. De jarenlange verdachtmakingen hebben effect gehad. In Nederland zie je hetzelfde gebeuren. Bij verkiezingen in 2018 en 2020 riep Forum voor Democratie op om stembureaus te “controleren” en een “civiel leger” te vormen om “het land terug te pakken”.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende