van Alexander Beunder, economisch onderzoeker en journalist
Zou zoiets ook in Nederland kunnen gebeuren? De vraag zingt rond, na de Capitoolbestorming op woensdag 6 januari in Washington. Het wordt inmiddels door diverse Amerikaanse media beschouwd als een mislukte poging tot een staatsgreep, door president Donald Trump en zijn meest militante aanhang.
On-Nederlands wellicht, dat soort radicale sentimenten, in een land waar het woord “democratie” is opgenomen in de naam van menig politieke partij. Wel wordt er af en toe in kleine kring over gefilosofeerd, binnen marginale genootschappen of Whatsappgroepjes. En dan wordt - zo is het gevoel onder de beklaagden - vaak van een mug een olifant gemaakt.
Nederland tijdelijk onder militair bewind
Zo vond ook de 59-jarige ingenieur en ondernemer Eduard D. C. van Drenthem Soesman, toen hij in 1975 in opspraak kwam als voorzitter van het Noenmaalgezelschap - een conservatief herenlunchclubje van dertig tot veertig oud-militairen, juristen en ambtenaren, verbonden aan Sociëteit de Witte in Den Haag. De ingenieur maakte zich zorgen over de linkse wind die er waaide onder premier Den Uyl. Maar het enige dat hij in het clubblad Het Gezag had geschreven - waar zoveel ophef over ontstond in de media en bij de Binnenlandse Veiligheidsdienst - was dat het beter zou zijn als Nederland tijdelijk onder een militair bewind kwam te staan. Tijdelijk slechts, in een ‘overgangstijd’ van ‘hoogstens 3 jaren’ waarin de regering even ‘zonder parlement werkt’.
De pers sprong er bovenop, de BVD begon het Noenmaalgezelschap te monitoren. Volkomen onterecht, vond Van Drenthem Soesman. ‘Enkele kranten hebben mij verkeerd uitgelegd’, zei de ingenieur tegen Het Parool. ‘Van militaire staatsgrepen moet ik niets hebben, daar word ik kotsmisselijk van.’
Met rieken naar de Tweede Kamer
Ook Willem Engel, de voorman van anti-lockdown protestgroep Viruswaarheid, wordt naar eigen zeggen verkeerd begrepen. Het enige dat Engel zei, tegen zijn interviewer Tom Zwitser aan tafel bij Blue Tiger Studios, een christelijk-conservatief YouTube-kanaal met 36,4 duizend abonnees: ‘Er komt steeds meer een punt waarop we een volksopstand zien waar iedereen met z’n rieken het Tweede Kamergebouw bestormt en we een herhaling van de gebroeders de Witt krijgen. Dat is onvermijdelijk op dit moment.’ In Het Parool reageerde Engel op de ophef: ‘Ik snap dat sommige uitspraken stevig overkomen. Maar ze zijn niet radicaal. Ze worden wel radicaal geïnterpreteerd en geëxtrapoleerd’.
Nadenken over staatsgreep
Tom Zwitser zelf, de bestuurder van Blue Tiger Studios schreef in 2007 het artikel ‘Wie redt Europa?’ in zijn eigen tijdschrift Bitter Lemon. Een bespreking van de vraag hoe de ‘parasitaire elite’ die ‘het volk’ heeft onderworpen aan ‘de staat’ kan worden verslagen. ‘Zolang het nadenken over een staatsgreep niet verboden is, moet dat gebeuren en wanneer dat wel verboden wordt, moet deze plaatsvinden om daarna diezelfde staat af te schaffen.’ Zwitser was dus enkel aan het nadenken over een staatsgreep en wilde hem alleen uitvoeren als dat verboden zou worden. Bovendien was hij nog iets jonger: ‘Als je 20 bent dan zit je gewoon vol passie’, zei Zwitser over zijn oude artikels uit Bitter Lemon tegenDe Volkskrant.
Klaar voor een coup
Bedrijfsmanager Rutger van den Noort was tot voor kort binnen Forum voor Democratie een vertrouweling van Thierry Baudet. Toen hij in 2016 voor Opiniez een artikel schreef getiteld ‘Is Nederland klaar voor een coup?’ kreeg ook hij kritiek, op twitter bijvoorbeeld. Je zou het inderdaad kunnen lezen als een soort gedetailleerde handleiding met alle benodigde ingrediënten voor een succesvolle staatsgreep. ‘De elite-eenheid binnen de landmacht, het Korps Commandotroepen, geniet veel aanzien. Om de krijgsmacht te neutraliseren en zelfs als supporter te krijgen voor de staatsgreep, dient dus eerst te worden geïnfiltreerd bij de commando’s. Deze dienst heeft tevens de juiste expertise voor het oppakken van politici.’ Let wel, nergens zegt Van den Noort dat hij een voorstander is van een staatsgreep. Het is een ‘interessante vraag’, omdat er ‘signalen’ zijn dat het ook in Nederland zou kunnen gebeuren, schrijft Van den Noort. Een filosofische oefening, meer niet, lijkt Van den Noort te zeggen.
Met filosoof Sid Lukkassen besprak Van den Noort het thema ‘staatsgreep’ vervolgens uitgebreid in het YouTube-kanaal Café Weltschmerz, in een video die bijna twaalfduizend keer bekeken is. Van den Noort verheldert in dit gesprek nogmaals dat hij ‘absoluut geen staatsgreep aanmoedigt’. Wel is het, vindt hij, ‘belangrijk dat we niet onderwerpen in mensen hun hoofden laten zitten, zonder daar transparant over te kunnen praten’.
Lukkassen zelf - voorheen betrokken bij de scholingsprojecten van de FvD (wie weet nog wie er na de laatste reorganisatie wel en niet bij FvD zit?) - schreef in uitgelekte Whatsappberichten in 2019 dat ‘er mensen letterlijk moeten worden uitgeschakeld zodat hun posten vrijkomen en dan zo systematisch dat hun opvolgers niet uit dezelfde bubbel kunnen worden gerekruteerd’. Ook dat was echter in het kader van een ‘filosofische discussie’, zo reageerde Lukkassen, toen zijn berichten een jaar later uitlekten.
Dankbaar voor Trump
Robert Jensen, voormalig televisieman en momenteel onafhankelijk presentator van Jensen.nl, gaf een van zijn laatste online shows de titel ‘Zo dankbaar voor Trump’ - geproduceerd na de Capitoolbestorming. ‘Dit zijn de gedachten, dit zijn de gevoelens bij mij’, zo leidt Jensen zijn reactie in. Een van die gedachten: ‘Wat goed dat Amerikanen nou eens een keertje voor dit opkomen’, nadat ‘een verkiezing van de Amerikaanse president zo frauduleus is geweest, en daadwerkelijk de verkiezing gestolen is.’ Later in de show: ‘En we krijgen zometeen de Tweede Kamerverkiezingen, en ik kan je nu al voorspellen: dat wordt ook een deceptie!’ Gedachten, gevoelens, een man met zijn hart op de tong. Meer niet.
Voormalig NRC-journalist Karel van Wolferen - vaste gast bij Café Weltschmerz en de oprichter van het blad Gezond Verstand dat tegenwoordig bij de Bruna te koop is - heeft ook oog voor de vermeende verkiezingsdiefstal door Biden. In een recente Weltschmerz-show zegt hij: ‘Hij [Trump] heeft gewonnen’. Van Wolferen is niet gek geworden, verzekert hij: ‘Lieve mensen, de bewijzen van fraude zijn dusdanig, zo ongelooflijk, zo overwhelming, zo volslagen overtuigend, als je naar de details gaat kijken.’ Waarna Van Wolferen verwijst naar de vermeende plotselinge verdachte inhaalslagen van Biden tijdens de verkiezingen - verhalen die inmiddels zijn ontkracht
Gezonde filosofie?
Degenen die dit soort uitspraken interpreteren als anti-democratische sentimenten, maken zich waarschijnlijk ook zorgen over de groei van de YouTube-kanalen, magazines, of politieke partijen waar deze opiniemakers zich in begeven. Zijzelf verzekeren ons: het zijn slechts gepassioneerde, maatschappelijk betrokken filosofen. Met een liefde voor gedachte-experimenten, een verlangen naar de waarheden die we niet mogen weten.
Toekomstige filosofiestudenten lezen wellicht, naast Spinoza en Erasmus, ook Zwitser en Lukkassen. Met boven de poort van hun faculteit, in steen gebeiteld: ‘Gezond Verstand’.
Staatsgreep Mali | Rebellen veroveren presidentieel paleis en tv-station (en zenden vervolgens urenlang muziekvideo’s uit)