Als het ook leuk kan zijn

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Wat moet Wouter Bos doen, nu JanPeter Balkenende blijft stijgen in de peilingen en blaakt van het zelfvertrouwen? Tot zichzelf komen door meteen de methode-Bolkestein in te voeren. Bij de verkiezingen van 1998 onttrok de VVD-leider zich aan het campagnegewoel. Hij ging elke ochtend tennissen en af en toe het land in voor een redevoering.

Bos moet het canvassen in rood windjack aan de Kamerleden overlaten en vaker thuis blijven; zijn kinderen kunnen hem nu het beste adviseren. Afwassen, naar Broek in Waterland fietsen, mobiele telefoon uit, uren muziek draaien, tussen de middag een lichte pasta maken, een hazenslaapje doen en rond theetijd afspreken met René Cuperus.

Van de kleine groep adviseurs rondom Bos is Cuperus de origineelste denker. Hij werkt al jaren bij de WBS, het wetenschappelijke bureau van de PvdA, en hij durft onaangename standpunten in te nemen. Hij pleitte al voor het vertrek van Ad Melkert, voor een moreel getinte politieke agenda en een subtiele populistische koers van de PvdA. Cuperus kan Bos de komende weken precies het zetje geven dat nodig is.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Plotseling blijken talloze politici en betweters experts te zijn als het gaat om de massamoord op de Armeniërs in 1915. Een gejaagde radiopresentator eiste op een vroege ochtend commentaar van mij op deze zaak. Ik weigerde, omdat ik er nauwelijks iets van af wist. “Maar u bent oud-voorzitter van de PvdA, dan hoor je dit soort kwesties toch tot in de finesses te beheersen?”
Dit alles speelde zich af in de week waarin de partijvoorzitters van het CDA en de PvdA radeloos te werk gingen bij het overhoren van Turkse kandidaat-Kamerleden over de moord op de Armeniërs. Door de tijdnood werd de ene na de andere fout gemaakt.
Eerst gunde CDA-voorzitter Marja Bijsterveld de kandidaat-Kamerleden het recht op een eigen opvatting, maar toen eenmaal bleek dat de PvdA de Turkse kandidaat Erdinc Sacan van de lijst had geschrapt, kon het CDA niet achterblijven en werden de dissidenten alsnog onder druk gezet om terug te treden.

Dit soort paniek is onvermijdelijk in verkiezingstijd. Logisch denken wordt nauwelijks meer toegestaan, omdat de angst voor publicitaire schade domineert.
Ik vrees dat ik onder die druk net zo geblunderd zou hebben als de huidige bedrijfsleider van de PvdA, Michiel van Hulten. Want er is dan geen tijd meer om een nauwgezette analyse te maken. Om historici te raadplegen en overleg te voeren met ter zake kundige vertegenwoordigers van de Turkse groeperingen in Nederland. Alles wordt aan de versimpeling ondergeschikt gemaakt.
En dus werd per sms een multiple choice-toets aan de Turkse kandidaat-Kamerleden voorgelegd: genocide, ja of nee. Toen het antwoord onbevredigend was, volgde verbanning van de lijst, met de idiote toevoeging dat Sacan wel statenlid voor de PvdA kon blijven.
Pas gisteren werden voor het eerst wijze woorden aan de kwestie gewijd, door Haci Karacaer, voormalig voorman van Milli Görüs, de Turkse moskeeënorganisatie in Nederland. In een interview in de Volkskrant beschreef hij hoe in Turkije de opvatting over de massamoord op de Armeniërs aan het veranderen is: van een nationale hymne dat het een leugen is, tot erkenning in brede kring dat de Turken op grote schaal Armeniërs vermoord hebben.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Drie weken geleden brak een muiterij uit in de Engelse Labour-partij. Samenspannende parlementariërs en staatssecretarissen werden nerveus van de opiniepeilingen, die een grote nederlaag in het vooruitzicht stelden. Tony Blair kwam onder grote druk te staan, de muiters vonden dat hij bekend moest maken wanneer hij met politiek pensioen zou gaan. Plotseling verscheen een oude rot op het toneel: Denis Healey, 89 jaar en een legendarische Labour-minister uit de jaren zeventig. Healey is een fenomeen, door zijn absurde humor en zijn talent voor hilarische imitaties van andere politici. Met verdraaide stem staat hij aan de telefoon zeurende journalisten te woord. Toen ik hoorde dat Healey op de BBC-radio werd geïnterviewd, wilde ik daar geen woord van missen. Maar deze keer kon Healey geen grap meer maken, hij had maar één boodschap: hoe sneller Blair verdwijnt, hoe beter. Nog geen dag later verklaarde Blair, na afloop van een werkbezoek aan een middelbare school, dat hij nog voor de zomer van 2007 de politiek zal verlaten. Het moet de opmerking vanHealey zijn geweest die Blair aan het wankelen heeft gebracht, want juist Healey heeft hem in 1994 gelanceerd als de ideale nieuwe Labour-leider.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Nederland geldt nog steeds als een van de veiligste landen van Europa. Daarom schrikken we ook als na een ramp blijkt dat de oorzaak onnodig menselijk falen was. Als in rapportages glashelder wordt geanalyseerd hoe krakkemikkig de betrokken organisaties eigenlijk functioneren. Niet alleen omdat regels worden genegeerd, maar vooral omdat de samenwerking tussen de instanties die met elkaar de verantwoordelijkheid dragen voor veiligheid en toezicht, ronduit knullig is. De grote vraag is: wordt het ooit beter? Neem de affaire met het gifschip Probo Koala. Dat had begin juli schadelijke olieresten aan boord, waar niemand raad mee wist. Ambtenaren van de Amsterdamse dienst Milieu en Bouwtoezicht belden met het ministerie van Vrom. Maar daar zei men dat het geen Vrom-verantwoordelijkheid was: “Scheepsafval valt niet onder ons.”

Toen was er geen beletsel meer en mocht het schip de haven verlaten. Een paar weken later werd vijf ton verontreinigd afval gedumpt in Ivoorkust. Dit had zeven doden tot gevolg en 15.000 zieken: een grote ramp , die in Nederland niet meer dan een rimpeling veroorzaakte. Wat ik graag wil weten, is of één van de ambtenaren van de Amsterdamse dienst écht heeft geprobeerd alarm te slaan. Dat is namelijk niet simpel. Het begint met collega’s die tegenstribbelen en een diensthoofd dat er geen tijd voor heeft. Een doorzetter zoekt dan een gelijkgezinde bij Vrom, die na een paar minuten bladeren in dossiers weer aan de telefoon komt en meldt: “Wij gaan daar niet over.” Op zo’n moment, aan het eind van een zomerse dag, lokt het terras en geeft een potententieel klokkenluidertje de moed op.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Het eerste opvallende stemadvies kwam deze zomer van Louis van Gaal. Nou ja, het was de AZ-trainer nadrukkelijk gevraagd door Steffie Kouters van de Volkskrant: op wie stemt u? Van Gaal zal 22 november op Jan Peter Balken-ende stemmen. Want de premier acteert niet, zegt hij: “Die weet wat-ie inhoudelijk wil.”
Wouter Bos speelt volgens Van Gaal wél een rol. De trainer verwees naar een foto waarop Bos zijn stropdas afdoet nadat hij op audiëntie is geweest bij Beatrix.
Dit speelde in de laatste week van augustus. Ik plakte het knipsel met de uitspraken van Van Gaal in een groen schoolschrift. Sinds juni maak ik daarin elke laatste zondag van de maand een verkiezingsprognose. Ik dichtte Bos op 27 augustus nog een overwinning toe: vier zetels verschil met Balkenende. Maar nu, drie weken later, denk ik dat mijn intuïtie toen begon te haperen. Ik ben er niet meer zeker van dat Bos kan winnen.
Ik ben het niet eens met Van Gaals waarneming dat Bos meer acteert dan Balkenende, maar bij Bos valt het meer op, Balkenende doet het slimmer.

Bij de strijd om het premierschap zijn de uitkomsten van focusgroeponderzoek bepalend. Zowel het CDA als de PvdA maakt er intensief gebruik van. Representatieve groepen kiezers worden geregeld ondervraagd over hun opvattingen. In deze groepsgesprekken analyseren ze ook talkshowoptredens van de lijsttrekkers, waarbij ze tot in detail beschrijven wat ze opvalt. Achter onzichtbaar glas kijken de adviseurs van lijsttrekkers toe en trekken hun conclusies.
Balkenende reist daarom nu door de regio. Hij speelt zijn rol meesterlijk : helpt mee in de keukens van verpleeghuizen en laat zich rondleiden in de supermarkt van de werkvoorziening voor verstandelijk gehandicapten. De CDA-strategen hebben hem aanbevolen dat hij als premier nu vooral onder de mensen moet komen. Zoek ze op in dorpen en ziekenhuizen. Stel ze gerust, zeg dat het goed gaat met Nederland, als we maar ons best blijven doen.
De polls van Maurice de Hond bevestigen dat het werkt. Balken-ende is negen weken voor de verkiezingen Bos voorbijgestreefd.
Bij de PvdA worden ze knap zenuwachtig. Extra focusgroeponderzoek wordt ingelast. Bos wordt aangeraden minder diplomatiek te reageren en in debatten met Mark Rutte feller uit te halen.
Wat een flauwekul allemaal. Als Bos verstandig is, keert hij al dat onderzoek de rug toe. Vanaf nu telt alleen zijn eigen intuïtie. Nog nooit is de strijd om het premierschap zo expliciet uitgevochten. Meer dan de laatste jaren zal de scheidslijn tussen links en rechts, tussen wat doorgaat voor progressief en conservatief, doorslaggevend zijn.
Bos moet zijn voorzichtigheid laten varen. In verbaal opzicht is hij veel sterker dan Balkenende. Over zijn politiek-tactische kwaliteiten bestaat minder twijfel dan bij de premier. Die maakte een belabberde indruk in het nachtelijke debat over het paspoort van Ayaan Hirschi Ali. Een verspreking van hem was de opmaat voor de val van het kabinet.
Bos heeft één opdracht: hij moet de campagne op scherp zetten. De verschillen benoemen: in moreel, ideologisch en praktisch opzicht. Dat zal hem kwalijk genomen worden, omdat hij moet polariseren. Maar bij verkiezingen gaat het om het duidelijk maken van de verschillen. Daarvoor hoef je helemaal geen rol te spelen, maar moet je het aandurven risico’s te nemen.