Een tent bij het Catshuis

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

De regeringskamer in het Elysée, het paleis van de Franse president Nicolas Sarkozy, doet denken aan de Trêveszaal op het Binnenhof. Het plafond is veel hoger, er blinkt meer goud en de stilte is sereen.
De ministers staan op als de president binnenkomt. François Mitterrand schroomde niet de tred van de Lodewijk XIV te imiteren, Chirac kwam luid pratend met zijn in jacquet gestoken kamerheren binnenwaggelen, hij nam de poespas niet serieus.
Sarkozy daarentegen marcheert met dezelfde drift als Napoléon Bonaparte. De president leidt de vergadering, zijn premier zit rechts van hem, nederig als een assistentje, met daartegenover de belangrijkste ministers, Hervé Morin van Defensie en, zeer verrassend, op Buitenlandse Zaken de socialist Bernard Kouchner, lieveling van linkse kiezers.
Omringd door zijn vijftien ministers heeft Sarkozy gisteren tijdens zijn eerste vergadering met zijn regering ongetwijfeld gedacht aan de arrogante observaties van Mitterrand over de vrijdagochtendsessies met het kabinet.
Mitterrand vond dat een ‘crime’. Hij bleef nooit langer dan een uurtje. Hij omschreef zichzelf als een notaris die toezicht hield op veel te ijverige, kleine mannetjes. Als de internationale politiek was afgehandeld, wenkte Mitterrand de bode, gebaarde naar de ministers dat ze moesten blijven zitten en schreed naar een van zijn vijf studeersalons om een meloensalade te nuttigen en de memoires van André Gide door zijn handen te laten glijden.
Sarkozy holt nu door de gangen van het Elysée zijn zonen achterna, die zich verstoppen in één van de 307 kamers waar de staf van de president werkt (de privévertrekken bevinden zich in een aparte vleugel).
Dat Sarkozy gekozen is, verbaasde mij niet. Ik volg hem sinds 1993. Toen verraadde hij zijn leermeester Chirac en liep over naar de concurrent, de pompeuze technocraat Édouard Balladur.
Sarkozy bleek bewust vadermoord gepleegd te hebben, het past geheel bij zijn aard om het conflict te zoeken, verwarring te scheppen en zo de strijd om de macht te winnen.

Tijdens de verkiezingscampagne keek ik graag naar Arte, vooral naar de vele malen herhaalde documentaire over de opkomst van het politieke wonderkind Sarkozy, die net als Hans Wiegel en de Tory-politicus William Hague op jeugdige leeftijd partijcongressen naar zijn hand wist te zetten.
Sarkozy is een overmeesteraar, hij brengt politieke tegenstanders tot razernij. De socialisten heeft hij na hun verkiezingsnederlaag nog een keer vernederd door, heel slim, de libertaire internationalist Kouchner, prominent PS-lid, uit te nodigen tot zijn regering toe te treden op de prestigieuze post Buitenlandse Zaken. De hoogste partijbons belde Kouchner na de acceptatie van de voordracht om hem dood te wensen – en bevestigde dat nog eens per e-mail.
De elite van de socialisten stikt bijna in zijn eigen verwaandheid – ik zou in Frankrijk niet op de PS stemmen. Ze zijn even corrupt en cliëntelistisch als hun rechtse tegenstrevers en hebben geen humor. Dat vonden de kiezers ook.
Sarkozy is driftig en onberekenbaar, zijn start is veelbelovend, maar zoals iedere Franse president zal hij binnen twee jaar vastlopen in de netten van het Franse machtssysteem.
Wordt vervolgd!

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Gek genoeg bestaat er nog geen top tien van de beste progressieve regeringsleiders. Dat is echt aan de orde nu Tony Blair, de belangrijkste socialistische premier sinds de Tweede Wereldoorlog in Europa, zijn aftreden heeft aangekondigd.
Het zou toch aardig zijn als alle radicale, groene, libertaire, socialistische en sociaaldemocratische Europarlementariërs eenmaal per vijf jaar, op de dag voor de Europese Verkiezingen, zo’n top tien vaststellen.
Willem Drees zou in het voetspoor van de naoorlogse Labourpremier Clement Attlee – de man die in 1945 onverwacht Winston Churchill versloeg – nog redelijk ver komen. Drees dacht als een gematigde marxist en was een zeer kundige strateeg achter de invoering van het recht op bijstand, de invalideitswetgeving en de aow, die later als de kern van de verzorgingsstaat werden beschouwd. Zelf sprak Drees liever van waarborgstaat, en hij pleitte voor streng toezicht op gebruik van al die voorzieningen. Hij voorzag misbruik en vreesde bij slonzig regeringsoptreden een riskant stijging van overheidsuitgaven.
Willy Brandt is door zijn legendarische Kniefall von Warschau met stip de beste regeringsleider. Hij doorbrak de impasse met het Oostblok en legde zo de basis voor de ontspanning, de détente, negentien jaar voor de val van de Muur.
Toen zijn trouwste adviseur ontmaskerd werd als topspion van de Stasi, de Oost-Duitse inlichtingendienst, twijfelde Brandt geen seconde: hij trad meteen af. Maar ook zonder staatsfunctie bleef zijn morele invloed groot op het denken over milieu en ontwapening.
Mijn kandidaat voor de tweede plaats is Tony Blair. Als vertegenwoordiger van de generatie van de babyboomers heeft hij een meesterlijke prestatie geleverd, ook als zijn blunders inzake de oorlog in Irak worden meegewogen.
Sinds 1991 volg ik Blair op de voet. Met John Jansen van Galen zag ik hem debuteren tijdens een debat in de marge van een Labourcongres in hotel The Old Ship in Brighton. Na afloop sprintte hij naar zijn hotelkamer om een spijkerbroek aan te trekken en zijn haar te föhnen. Hij representeerde toen al een nieuwe generatie politici: mooie jongens, die de presentatie even belangrijk vinden als de inhoudelijke analyse.

Blair heeft een huzarenstukje geleverd. Hij prikte de belegen opvatting door dat je zonder bestuurlijke ervaring gedoemd bent te mislukken als staatsman. Toen hij in 1997 aantrad als premier, had hij nog nooit een ministerspost of staatssecretariaat vervuld. Dat bleek juist zijn kracht: hij is tot het einde toe een radicale bestuurder gebleven, die maling heeft aan de staatsbureaucraten.
Blair nam Labour in een permanente houdgreep, schakelde de partijbureaucraten uit en zette in zijn eerste regeringsperiode met grote vaart sociale hervormingen door die Engeland blijvend van karakter hebben veranderd. Wie dat ontkent, zoals Bart Tromp, wordt gehinderd door een selectief geheugen.
Dat Blair uiteindelijk de rekening zou moeten betalen voor zijn leninistische manier van regeren stond vast, daarover zijn Tromp en ik het eens. Wie de tegenspraak niet uitlokt, verdwaalt in de keuken van de macht. Dat gebeurde met Irak. Blairs enige tegenspreker was zijn vriend Bill Clinton, maar die snapte altijd al weinig van het Midden-Oosten en fluisterde hem in Bush beslist te steunen.
Maar hoevelen dachten er in 2003 niet precies zo over? Ik twijfelde ook. Maar Blair was geen afwachter, zoals Wim Kok, Gerhard Schröder en Jan Peter Balkenende: hij durfde tegen de stroom in te gaan.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

DE PRUILMONDJES van Jacques Tichelaar en Wouter Bos maskeerden hun ongemak. Maarten van Haaff maakte er voor NRC Handelsblad een prachtige prent van, die donderdag pontificaal op de voorpagina werd afgedrukt. Wat verbergt Bos? Hij kan niet hardop zeggen: Van Hulten was vanaf dag één niet wat ik verwachtte. Te jong, onervaren, wel een talent, maar niet als strateeg of crisismanager in de machinekamer van dit gekkenhuis. Hij liep me vaak voor de voeten, met idiote interviews. Hij verkwanselde ook snel zijn gezag en mobiliseerde daarmee alle intriganten die in een politieke partij rondlopen. Daarbij was zijn kennis van de hoofdpijndossiers te mager. Bij de AOW-discussie maakte hij Marcel van Dam nóg bozer, toen de Armeense kwestie ons ontregelde, compliceerde hij die nog meer. Hij kostte ons tijd in plaats van dat hij leverde. We moesten echt van hem af, zo simpel is dat. Maar dat kan Bos allemaal niet hardop zeggen. Vandaar de pruillip, daarmee zet je je mond op slot. Dertig jaar geleden, in de gloriedagen van Joop den Uyl, was Ien van den Heuvel PvdA-voorzitter. Ze was een aardige vrouw, die moedig vooraan liep bij de politieke strijd voor het recht op vrije abortus. Maar als partijvoorzitter was ze niet gemeen genoeg en miste ze snelheid.

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Er is een kans dat het samenvalt: op een zonnige vrijdag dit najaar sluit ABN Amro zijn hoofdkantoor op de Zuidas, terwijl een paar kilometer verderop, in de Vijzelstraat, het Gemeentearchief zijn deuren opent in het fantastische gebouw De Bazel, waar ABN Amro tot 1999 zijn hoofdzetel had.
Het gebouw is vernoemd naar architect Karel Petrus Cornelis de Bazel, die in 1916 de opdracht kreeg het te ontwerpen voor de Nederlandsche Handel-Maatschappij, één van de rechtsvoorgangers van ABN Amro.
Ook toen al waren bankiers kien. De Bazel voerde namens de gemeente de stedenbouwkundige supervisie over de zogenoemde Vijzelstraattraverse, waarvoor hij de smalle Vijzelstraat met liefst 22 meter wist te laten verbreden!
De bankiers dachten: die man moeten wij voor ons laten werken, hij is niet alleen een veelgeprezen architect, in zijn dubbelrol kan hij allerlei gemeentelijke beperkingen omzeilen.
Rijkman Groenink, de geplaagde bestuursvoorzitter van ABN Amro, is een liefhebber van kunst en architectuur. Onlangs werd een nieuw landhuis voor hem en zijn vrouw opgeleverd, pal aan de Vecht, ontworpen door de architecten van MVRVD, de bouwmeesters van het Nederlandse paviljoen op de wereldtentoonstelling in Hamburg en de controversiële VPRO-villa in het Mediapark in Hilversum.

Voor zijn huis op het landgoed bij de Vecht kreeg Groenink bij zijn eigen bank een hypotheek van 4,8 miljoen euro. Dat is één van de aantrekkelijke kanten van werken bij een bank: je krijgt een forse korting op het rentepercentage en je betaalt geen afsluitprovisie.
Per jaar betaalt Groenink circa 200.000 euro rente aan de bank, maar door die prettige Nederlandse hypotheekrenteaftrek krijgt hij daarvan de helft van de fiscus terug. Met andere woorden: burgers in Nederland, de belasting-betalers, betalen 100.000 euro per jaar mee aan de hypotheekkosten van Groenink, die daardoor op een koopje leent.
Dit is een verlate suggestie voor Wouter Bos, die vorige week in alle eerlijkheid liet blijken dat er weinig instrumenten zijn om het grote graaien aan banden te leggen. Maar deze maatregel is simpel: breng een plafond aan in de aftrek van hypotheekrente, stel de grens bijvoorbeeld bij 400.000 euro. Maar de kans daarop heeft de PvdA voor een appel en een ei weggeven tijdens de kabinetsformatie, toen Jan Peter Balkenende families zoals de Groeninks niet in de problemen wilde brengen.