De ruimte voor kritiek op Israël wordt steeds kleiner

GroenLinks heeft het verzet tegen het gebruik van de IHRA-definitie van antisemitisme gestaakt. Op 1 december 2020 stemde de GroenLinks fractie voor een motie van de SGP-lid Bisschop waarin de Kamer de regering verzoekt te "bevorderen dat deze definitie voortvarend en herkenbaar in uitvoering komt in de opsporing en vervolging van antisemitisme." Het congres van GroenLinks in januari bevestigde het standpunt van de fractie door met tweederde meerderheid een motie te verwerpen die de IHRA-definitie als instrument bij de  bestrijding van antisemitisme afwees. In 2018 stemde GroenLinks nog tegen een overeenkomstige motie van de SGP. De PvdA was al eerder overstag gegaan. Alleen de SP, de PvdD en Denk hebben nog steeds bezwaren tegen het hanteren van de IHRA-definitie vanwege de risico's op vermenging van discriminerende uitingen tegen Joden met kritiek op Israël. In antwoord op de vraag van Bisschop, liet minister Grapperhaus weten dat de IHRA-definitie “met bijbehorende indicatoren gedeeld” is met politie en OM. Deze kunnen meegewogen worden bij het opnemen van een aangifte in het oordeel of sprake is van groepsbelediging, haatzaaien of een discriminatoir aspect, aldus de minister. Omstreden De IHRA-definitie is van begin af aan omstreden geweest. Zelfs de oorspronkelijke opsteller, de Amerikaan Kenneth Stern, waarschuwt voor de risico's van aantasting van de vrijheid van meningsuiting. "De internationale Israël-lobby probeert de definitie overal door overheden en instellingen te laten verankeren, maar daarvoor is die nooit bedoeld geweest," volgens Stern. Het heeft vele landen, partijen en politici er niet van weerhouden deze 'niet-bindende' tekst te aanvaarden in de strijd tegen antisemitisme. De definitie zelf is nogal vaag, maar de belangrijkste bezwaren richten zich tegen de 'voorbeelden', die minister Grapperhaus nu kennelijk heeft aanvaard als 'indicatoren' van antisemitisme voor politie en OM. In deze voorbeelden wordt de staat Israël diverse keren gebruikt. Bijvoorbeeld: als je Israël iets verwijt dat je andere landen niet verwijt wijst dat op een dubbele standaard die voortkomt uit antisemitisme. Krimpende ruimte Jaap Hamburger, voorzitter van Een Ander Joods Geluid (EAJG), geeft een uitvoerige kritiek op het misbruik van de IHRA-definitie onder de titel 'De krimpende ruimte voor het debat over Israël en Palestina'. Hij schrijft onder meer dat de voorbeelden die de IHRA toevoegde aan de eigenlijke definitie nooit bedoeld zijn als bewijs voor antisemitische uitingen. Hij verwijst naar Stern die de voorbeelden ziet als 'hulpmiddel ten behoeve van monitoring van en onderzoek naar antisemitisme.' Het is niet voor niets een 'werkdefinitie'. Hamburger: die werkdefinitie "is doelbewust gekaapt, met voorbeelden en al verabsoluteerd, gepolitiseerd en omgesmeed tot een wapen onder het mom van ‘de strijd tegen antisemitisme’." BDS In de afgelopen jaren hebben rechtse partijen zoals de SGP meerdere malen geprobeerd de strijd tegen antisemitisme om te vormen tot strijd tegen organisaties en acties die zich richten tegen de Israëlische bezettingspolitiek. In 2015 nam ook de PvdA, bij monde van Michiel Servaes, mede namens D66, GroenLinks, SP en Denk daar nog duidelijk afstand van. In antwoord op Kamervragen van de voormalige PVV-leden Bontes en Van Klaveren benadrukte het kabinet 'dat het van belang is om onderscheid te blijven maken tussen stellingname ten aan zien van Israël en antisemitisme.' In 2016 antwoordde toenmalig minister Koenders van Buitenlandse Zaken op vragen van GroenLinks dat oproepen tot boycot, divestment en sancties (BDS) tegen bedrijven die investeren in de kolonisatie van de West-Bank vallen onder de vrijheid van meningsuiting. Een tijdelijke nederlaag voor de Israël-lobby die BDS overal veroordeeld wilde hebben als vorm van antisemitisme. De lobby bleef echter aandringen, en met succes. In 2017 ging het Europees Parlement om en in 2018 de Nederlandse regering. Apartheid Hamburgers analyse van het misbruik van de IHRA-definitie is pijnlijk. "De definitie fungeert als de perfecte verdwijntruc voor elke kritische notie over Israël," schrijft hij. En voor elke kritische noot over organisaties of personen die zich volledig identificeren met de staat Israël. Kritiek op de bezettingspolitiek, het geweld van het Israëlische leger, van de kolonisten, het kan allemaal verdraaid worden als antisemitisme. Wat we nu in de afgelopen jaren in het politieke debat hebben gezien is dat dit werkt. Nooit eerder is er zo omzichtig omgesprongen met standpunten over Israël uit vrees voor de beschuldiging van antisemitisme. De IHRA-definitie draagt op deze manier bij aan het sanctioneren van een apartheidsstaat. Volgens de voorbeelden die bij de definitie worden gegeven is deze zinsnede nu niet langer een discutabele uitspraak maar een onaanvaardbare racistische uiting: ‘Denying the Jewish people their right to self-determination, e.g., by claiming that the existence of a State of Israel is a racist endeavor.’ Op deze manier, concludeert Hamburger, wordt "het begrip antisemitisme uitgehold en wordt de bestrijding van hardcore antisemitisme juist bemoeilijkt." Het is buitengewoon pijnlijk dat politieke partijen zoals GroenLinks en de PvdA die bestrijding van discriminatie hoog in het vaandel hebben staan hierin meegaan. [overgenomen van FreeFlow of Information]

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Provoceren zonder te brallen

COLUMN - Iedere week sturen neerlandici een boek aan Mark Rutte, met een begeleidende brief die uitlegt waarom hij dat boek moet lezen. Deze week een bijdrage van Marc van Oostendorp die het project eerder in deze brief toelichtte.

Geachte heer Rutte,

Dertig jaar geleden heb ik u nooit ontmoet, maar in onze oren galmt soms vast hetzelfde Leidse studentengebral nog na. Ik vermoed dat u niet hebt meegebrald, of in ieder geval niet zo vaak, u was geen lid van het corps, maar wel van de JOVD, en die twee overlapten elkaar. Ik had was geen van beiden lid, maar verzeilde telkens weer in kringen van corpsleden en JOVD’ers, omdat die indertijd nog gezellig waren.

Wanneer ze een paar biertjes op hadden, begonnen de provocaties.


Wim Kok was een communist. Een Brabantse huisgenoot, die ijverig meedronk, had een zachte g en dat verklaarde waarom hij gezakt was voor een tentamen. De broek die ik aanhad was fout, alles wat ik aanhad was trouwens fout, ik was een foute man, misschien wel een homo. De volgende dag stond zo’n jongen dan bij mij op de stoep omdat hij dichter wilde worden en hij wist dat ik gedichten las – of ik eens wilde kijken of het iets was? Of hij kookte een enorme pan erwtensoep voor het hele huis.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zijn neus, gelijk de regenboog, Is bont en krom en zelden droog

RECENSIE - © Walburg Pers Boekomslag Lachen om Levie van Ewoud Sanders

Ah, de negentiende eeuw: tijd waarin we
bij wijze van kinderfeestje nog onbekommerd konden lachen om joodjes met kromme neuzen. Want dat was toen onze cultuur – een cultuur van duizenden jaren. Toen men nog niet zo politiek correct was om zich wat aan te trekken van de medelanders die huiliehuilie deden omdat ze geen gevoel voor humor hadden!

De historicus en journalist Ewoud Sanders is sinds een aantal jaar met een interessant project bezig: de talloze populaire boeken en boekjes op te diepen uit het Nederlandse verleden waarin Joden een rol spelen. Door al die teksten systematisch te beschrijven en vergelijken krijg je een idee van hoe het beeld van dé buitenstaander bij uitstek in de Nederlandse cultuur zich ontwikkelde.

Hij schreef eerder een proefschrift over het zogeheten bekeringsverhalen en heeft op Neerlandistiek een langlopende serie over ‘jeugdverhalen over Joden‘. Deze week verschijnt van hem een nieuw boek, Lachen om Levie, over een klein subgenre in deze populaire literatuur, die van humoristisch bedoelde, in een (namaak-)Joods Nederlands geschreven, verhalen van een Joodse soldaat Levie Zadok in de Krim-oorlog.

Saillant is dat het eerste Zadok-verhaal geschreven is door Jan Schenkman, die óók de eerste auteur was die Sinterklaas een zwarte knecht gaf. Schenkman was een zeer succesvol broodschrijver, die het idee voor zowel de grappige ‘jiddisje’ stijl als voor het verhaal bij elkaar had gejat, maar er zulk groot succes mee boekte dat het genre nog tot in de jaren dertig van de twintigste eeuw bleef voortbestaan.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | De wandelende Jood

COLUMN - Het motief is bekend, zeker voor wie het boek van de Vlaming August Vermeylen uit 1906 heeft gelezen: een man met de Latijnse naam Ahasverus gedraagt zich grof tegenover Jezus op zijn weg naar Golgotha en wordt er vervolgens toe veroordeeld om tot het eind der tijden c.q. de wederkomst van Christus rusteloos over de aarde te zwerven, een motief dat doet denken aan de sage over de Vliegende Hollander. De Wandelende Jood is overigens een spijtoptant: na zijn foute bejegening van Christus krijgt hij spijt, bekeert zich en gaat over tot het doen van goede daden, maar de vervloeking blijft intact.

De legende zelf dateert aanwijsbaar uit de 13 eeuw, maar omdat het hier over een motief gaat (zie de catalogus van Aarne-Thompson waar het motief onder het gedeelte ‘God Rewards and Punishes’ geregistreerd staat als ATU 777 ‘The Wandering Jew’ en als enige variant de ‘Vliegende Hollander’ staat aangegeven, heeft de legende de nodige ‘voorlopers’ met hetzelfde motief gehad waarbij het nog maar de vraag is of en in hoeverre deze voorlopers de Middeleeuwse legende hebben beïnvloed. Sommige schijnen er met de haren te zijn bijgesleept, zoals een boeddhistische voorganger.

Bijbelse voorlopers

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Antisemitisme flink gedaald bij Labour-achterban

In weerwil van het beeld dat de media schetsen, is het antisemitisme bij de Labour-achterban tijdens Corbyns leiderschap flink gedaald. Dat blijkt uit data van YouGov.

Ook opzienbarend: antisemitische denkbeelden komen vaker voor bij mensen die aangaven op de Conservatieven te stemmen.

Precies het tegenovergestelde als wat je zou denken op basis van de berichtgeving dus.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Toename antisemitisme

ANALYSE - In het nieuws vandaag een rapport vanuit de Europese Commissie over antisemitisme in de EU. Negen op de tien mensen met een Joodse achtergrond geven aan dat antisemitisme in de laatste vijf jaar is gegroeid. Dat duidt op een stevig probleem. Maar er zijn de nodige kanttekeningen te maken bij dit onderzoek.

Vooraf voor de duidelijkheid: de kanttekeningen zijn niet bedoeld om antisemitisme te bagataliseren of goed te praten. Antisemitisme past niet in Nederland of elders en dient bestreden te worden. Maar voor de bestrijding is het wel nodig dat de onderbouwing klopt.

Uit het onderzoek halen we figuur 2:


Ook vanuit Nederland wordt aangegeven dat 90% een stijging van antisemitisme ervaart in de laatste 5 jaar. En daar ontstaat de verwarring. Want twee gerenommeerde onderzoeken naar antisemitisme die dit jaar hun recente cijfers hebben gepubliceerd, laten deze trend niet zien.

Het Verwey-Jonker Instituut:

Het CIDI:

Ook uit de cijfers van het Openbaar Ministerie valt, los van de uitschieter in 2017, geen trend op te maken.

Dat roept de vraag op waar de beleving van groeiend antisemitisme dan vandaan komt. Twee zaken kunnen daarbij een rol spelen. Als eerste een afnemende wil om meldingen te doen. Gegeven rapportages zijn op basis van werkelijke meldingen of zaken. Maar als men dat niet meer doet, dan kan een ontwikkeling niet goed in beeld gebracht worden. Zover bekend zijn er geen specifieke cijfers over afnemende meldingsbereidheid bij deze groep.

Foto: Andy Miah (cc)

Associatie met Holocaustoverlever brengt Corbyn in het nauw

Je moet wel een uitermate fijn ontwikkeld gevoel voor dialectiek bezitten om te kunnen bevatten dat de joodse staat, die is gesticht met het doel het anti-semitisme onschadelijk te maken, nu een van de belangrijkste oorzaken dreigt te worden van een nieuw verschijnsel, met name het anti-israëlisme. Het lijkt enigermate op het oude anti-semitisme, maar het is er geenszins mee identiek. Dat nieuwe gewas kan hier en daar nog wel voeding trekken uit oude wortels, maar de huidige politiek van de staat Israël voorziet erin dat het ook volslagen uit eigen kracht kan groeien. Dat het een schijn van gelijkenis vertoont met het ouderwetse anti-semitisme ligt vooral aan het feit dat zoveel joden naar buiten toe kritiekloos de Israëlische politiek onderschrijven – ook in gevallen waarin die de spot drijft met criteria van humaniteit en internationaal recht.

Wie schreef dit? De in 2014 overleden vredesactivist Hajo Meyer. Het citaat is uit een essay over antisemitisme dat hij schreef voor een boekje bestaande uit bijdragen van een aantal leden van ‘Een Ander Joods Geluid’.

Het citaat is ineens weer heel actueel. Meyer duikt namelijk ineens op in de alsmaar doorzeurende soap in Groot-Brittannië dat de Labour Party een ”antisemitisme probleem” zou hebben en dat partijleider Jeremy Corbyn er niet mee afrekent en misschien zelf ook wel antisemiet zou kunnen zijn.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Michael Panse (cc)

‘Nederland is geen antisemitisch land’

ONDERZOEK - Deze week is de presentatie van een rapport over Antisemitisme en immigratie in West-Europa. Daphne Meijer van Een Ander Joods Geluid las het deel over Nederland.

Er gaat bijna geen dag voorbij zonder dat het begrip ‘antisemitisme’ voorbij komt, in de meest uiteenlopende contexten en voorzien van de meest uiteenlopende betekenissen. Vast pandoer is de bewering dat de Syrische vluchtelingen die sinds een aantal jaren in ons land asiel hebben aangevraagd, allemaal antisemitisch zijn geïndoctrineerd. Als zodanig zouden zij een gevaar vormen voor de Joden in Nederland. Maar is dit zo?

Op 17 mei vindt de officiële presentatie plaats van het onderzoeksrapport Antisemitism and Immigration in Western Europe Today: is there a connection? Findings and recommentations from a five-nation study. Deze studie werd in vijf landen verricht, in opdracht van de Berlijnse Stichting Erinnerung Verantwortung Zukunft.  Wetenschappers deden onderzoek in vijf West-Europese landen: België, Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Leo Lucassen, hoogleraar sociale geschiedenis en migratiestudies in Leiden en onderzoeksdirecteur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, onderzocht samen met turkologe en antisemitisme-onderzoeker Annemarike Stremmelaar de situatie in Nederland. Hun bevindingen zijn zeer de moeite waard, maar hun rapport lijdt helaas ook aan het euvel dat het niet geschreven is voor enkel de Nederlandse lezer, maar voor de Europese lezer. En van deze Europese lezer kan niet worden verwacht dat hij weet hoe onze maatschappij in elkaar zit, met onze ingewikkelde en elkaar overlappende migratiegeschiedenissen en diverse beleidsmaatregelen om migranten te rubriceren en vervolgens te integreren. Er wordt kortom veel achtergrondinformatie gegeven die voor sommige Nederlandse lezers al lang en breed bekend is.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | De bijl in de opera!

COLUMN - Regisseur Lotte de Beer heeft in het Amsterdamse Compagnietheater een gekuiste Zauberflöte neergezet. Zoveel mogelijk gekuist van racisme. Berucht (maar dat ook pas sinds kort) is de figuur van Monostatos, de tempelwachter van de tovenaar Sarastro. Een zwarte man, volgens het libretto. En ook nog eens gemeen en onbetrouwbaar – maar dat komt vaak voor. En ondertussen zingt hij ook nog een aria waarin hij het betreurt dat hij geen vrouw kan krijgen omdat-ie zo zwart is.

Ik weet niet wat De Beer met Monostratos heeft gedaan (ik ben geen Mozartfan) maar enig wieden om de moderne mores tegemoet te komen is hier op zijn plaats. (Ik vertel straks waarom.) Tegenstanders van dergelijke ingrepen roepen dan dat het meesterwerk van het genie Mozart wordt aangetast (maar dat voel ik dus niet zo) en dat het werk niet over racisme gaat maar een allegorie is op de Vrijmetselarij. Wat een irrelevant argument is. Mein Kampf (hier alvast mijn eerste Godwin) gaat ook hoofdzakelijk niét over de joden.

Het politiek corrigeren van muziek heeft zijn grenzen. Misschien dat Die Zauberflöte nog met wat coupures op smaak kan worden gebracht; van een werk als Les Indes Galantes van Rameau zou alleen de ouverture overblijven. Maar alles bij elkaar zijn vreemde kleurtjes zeldzaam in de opera; veel ‘actueler’ (en opera wil actueel zijn) was de aanwezigheid van joden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Vorige Volgende