Schoothondjes

COLUMN - Omdat RTL bij het lijsttrekkersdebat niet vier, maar vijf partijen besloot uit te nodigen – buiten de twee grote kanshebbers zijn er momenteel drie andere partijen van belang – zegde eerst de PVV en kort daarna ook de VVD af.

Hoe eensgezind van de heren Rutte en Wilders. Hun motief: de VVD en de PVV willen van de verkiezingsstrijd liefst een onderlinge tweestrijd maken, en van teveel partijen die onderwijl in hun broekspijpen bijten zijn ze bepaald niet gediend.

RTL cancelde daarna het hele debat. In de pers werd die beslissing als een verstandige afgeschilderd. De twee grootste partijen mochten immers het strijdperk niet bepalen: een lijsttrekkersdebat is het moment waarop álle relevante partijen ongenadig aan de tand horen te worden gevoeld, en het is niet aan hen om te bepalen met wie ze wel en niet de degens zullen kruisen – die beslissing is aan de kiezers, en bij verstek aan de media.

Maar het was een laffe beslissing. RTLs afzegging van het debat betekent dat geen van de andere partijen de kans krijgt om tegen de VVD of de PVV in het geweer te komen, en zodoende verliest iedereen. Bovendien geeft de zender daarmee de regie uit handen, wat beide grote partijen bevestigt in hun rare idee dat zij – tegen ieders wensen in – de boel onderling kunnen bedisselen, en de pers moet buigen om hen te mogen ontvangen.

Beter had RTL een sanctie op afzegging kunnen zetten. Een slimme optie was geweest om de resterende partijen volop kans te bieden de twee deserterende lijsttrekkers alsnog te fileren door hun beleid in absentia ter discussie te stellen, bijvoorbeeld door passages uit hun verkiezingsprogramma’s of uitspraken van de leiders van de PVV en de VVD aan de andere lijsttrekkers voor te leggen. Dan had de plotselinge afwezigheid van de grote partijen betekend: wel kans op schade, geen kans op winst. Wedden dat ze dan wel waren komen opdraven? Een andere optie: dreigen dat niet komen opdraven betekent dat de afwezigen verder gedurende de hele campagne zullen worden genegeerd.

Nu krijgen de VVD en de PVV exact waar ze op uit waren: de andere lijsttrekkers krijgen gedurende de hele campagne niet de kans om serieus met ze in discussie te gaan, en de enige woordenstrijd van betekenis wordt het een-op-eendebat tussen Wilders en Rutte bij EenVandaag, twee dagen voor de verkiezingen.

Met Trump in het Witte Huis en een regering in de VS die leugen na leugen spuwt, hebben we er hier in Nederland de mond van vol dat de media zich beter moeten verweren tegen partijen die denken de realiteit naar hun hand te kunnen zetten. Maar wat doen diezelfde media, als puntje bij paaltje komt? Het debat afblazen wanneer een partij hooghartig meent zich eraan te kunnen onttrekken.

Kiezers informeren is het devies. En als een partij daar niet aan mee wenst te doen, dan informeer je de kiezers maar over die partij zonder dat-ie erbij is.
PS, 15 februari: Ha, RTL heeft vanmorgen bekend gemaakt dat het debat toch doorgaat, zonder de twee grote partijen. Goed zo!

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.