De vruchten van jaren VVD-beleid worden door buitenlandse investeerders geplukt. Maar voor studenten, starters, sociale huurders, mensen zonder dak boven hun hoofd en nu ook de middeninkomens zijn ze zuur. Daarom vinden er verschillende landelijke demonstraties plaats, te beginnen morgen, zondag 12 september, in Amsterdam: het Woonprotest. Gevolgd door de Woonopstand op 17 oktober in Rotterdam. De Haagse Stadspartij heeft ook al een protest aangekondigd in Den Haag op 13 november en in enkele andere steden wordt nagedacht over een vervolg.
Wat je moet weten over wat er allemaal niet deugt aan het woonbeleid? Ten eerste dat het veelzeggend is dat beleidsmakers tegenwoordig vooral spreken over de 'woningmarkt' in plaats van over volkshuisvesting. Het is dan ook niet slechts symbolisch dat kabinet Rutte-I een einde maakte aan het ministerie van VROM en een minister van Wonen onder BZK werd onderbracht. Kabinet Rutte-III deed ook deze minister de das om, sinds 2017 doet de minister van BZK wonen er gewoon even 'bij'.
Maar volkshuisvesting is terug, en hoe. Morgen worden tienduizend verwacht mensen bij het eerste landelijke protest in Amsterdam. De media raken er de afgelopen weken niet over uitgepraat. Overal verschijnen reportages over de 'slachtoffers' van de woningmarkt (in deze context wél het juist woord).
Waar richt de onvrede zich precies op? Wat zijn de problemen en waar liggen de oplossingen? Het lezen van artikelen waarnaar hieronder gelinkt is, het luisteren van podcasts of het bekijken van filmpjes en documentaires is een goed begin om daarvan een beeld te krijgen. En het is een onvolledige verzameling, daarom kun je die in de commentaarsectie naar hartelust aanvullen.
Wonen is een grondrecht
We kunnen de Grondwet er gewoon op naslaan. Artikel 22 tweede lid: Bevordering van voldoende woongelegenheid is voorwerp van zorg der overheid. De toelichting zegt het nog iets stelliger: Woonruimte is een primaire levensbehoefte van de mens. Daarom moet de overheid er voor zorgen dat er voldoende woonruimte is. Kortom, huisvesting is een grondrecht.
De wooncrisis is dan ook in de eerste plaats een mensenrechtencrisis, zegt de wereldwijde woonbeweging The Shift. Gwen van Eijk schreef er eerder al over op Sargasso. Een ander artikel in dezelfde categorie is van de hand van Jeske Jongerius die de verandering van woonrecht naar woonmarkt in kaart probeert te brengen.
De verhuurdersheffing
Sociale woningbouw in Nederland betekent dat bewoners van sociale huurwoningen, via de woningbouwcorporaties samen 2,4 miljard per jaar aan de schatkist bijdragen. De in 2013 ingestelde verhuurdersheffing van 1,7 miljard vormt daarvan het grootste deel. Den Haag legt dus niet toe op de sociale huur, maar haalt er geld weg. Geld dat ook gebruikt had kunnen worden voor nieuwe sociale huurwoningen of het betaalbaar houden van de huur.
Lees er meer over in deze column van Cody Hochstenbach. Zijn andere columns zijn trouwens ook de moeite waard.
Woononzekerheid
Hoe kun je een toekomst opbouwen, als je binnenkort weer je huis uit moet, op weg naar een volgende woning met een tijdelijke huurovereenkomst? De invoering van tijdelijke huurcontracten voor reguliere huurders vijf jaar geleden heeft rampzalige gevolgen, lees hier waarom dat beleid weer moet worden teruggedraaid. En kijk de documentaire Alles flex? van filmmakers Abel Heijkamp (Bond Precaire Woonvormen) en Julij Borštnik over de flexibilisering van wonen en werken.
Bouwen, bouwen, bouwen?
Deze slogan van de VVD en de bouwsector gaat vaak vergezeld van het aantal 1 miljoen woningen in tien jaar tijd. Maar klopt dat getal wel? Tv-programma Propaganda onderzocht het. En lees bij FD vooral ook waarom bouwen niet genoeg is.
De wooncrisis gaat veel meer over het gebrek aan betaalbare woningen. Luister voor meer achtergrond de podcast van Het Redelijke Midden Woningnody met Marijn en Cody (met econoom Marijn Bolhuis en stadsgeograaf Cody Hochstenbach). En lees hier waarom de geldkraantjes dicht moeten.
Financialisering
Kijk de documentaire Push, waarin voormalig VN-Rapporteur voor huisvesting Leilani Farha, die later The Shift oprichtte, op onderzoek uitgaat naar de rol van beleggers op de woningmarkt. Ze onderzoekt onder andere beleggingsmaatschappij Blackstone, die zich ook al enkele jaren op de Nederlandse vastgoedmarkt roert en waarover recent de zorgen toenemen.
En lees het twitterdraadje van politiek-geograaf Rodrigo Fernandez waarin de financialisering van de woningmarkt centraal staat. De internationale context, de situatie in Nederland en wat we eraan kunnen doen.
Woningmarktanalyse
Dat de woningmarkt verstoord is weten we, maar hoe zet een Delftse hoogleraar woningmarkt dat in perspectief? Dat kunnen we zien in dit woningmarktcollege van Peter Boelhouwer, waarin hij 5 problemen behandelt. Het college was dit voorjaar onderdeel van de woning(crisis)weken, georganiseerd door het Rotterdamse AIR, maar behandelt problemen die landelijk spelen.
De wooncrisis is overigens niet nieuw. Mirjam de Rijk schreef in 2017 een serie artikelen over de hoe de politiek bijdroeg (voorop ging?) aan de afbraak van het betaalbare wonen.
Huren of kopen, zijn er nog andere smaken?
Jazeker. Lees hier een pleidooi voor wooncoöperaties als 'derde bouwstroom' naast de bestaande vormen van huur of koop. Een coöperatief woonproject in het Utrechts Overvecht haalde vorig week de New York Times.
Of misschien moeten we toch weer massaal gaan kraken. OneWorld heeft daar dit artikel over. De Groene Amsterdammer schreef over de rol van kraken in de protesten van de jaren 80.
En lees dan ook gelijk wat over de enorme ongelijkheid tussen huren en kopen.
Nee, het ligt niet aan migranten
Cody Hochstenbach legt in OneWorld uit waarom het woningtekort niet door vluchtelingen of andere migranten is veroorzaakt maar door de politiek, en zie hier een ouder stuk van Grutjes voor de cijfers.
Wenen, een goed voorbeeld
Hoewel veel van de ontwikkelingen in Nederland ook internationaal spelen, zijn er steden die wel betaalbaar blijven. Een goed voorbeeld daarvan is Wenen, zoals dit stuk uit het FD laat zien.
Oplossingen
En Nederlandse oplossingen zijn er natuurlijk ook. Die vind je ten eerste in de eisen aan de politiek van het Woonprotest en de Woonopstand. En bij de Woonbond die vorig jaar het Plan voor de Volkshuisvesting presenteerde.
Voor een praktische uitwerking van wat het recht op huisvesting betekent voor woonbeleid, zie het het betere plan voor wonen van actiegroep Recht op de stad. Bedacht voor Rotterdam, maar ook relevant voor de rest van het land.
Een collectief van experts schreef het pleidooi 'Sleutels voor een weg uit de wooncrisis' met aanbevelingen op lokaal (Amsterdam), nationaal en Europees niveau.
Aanvullingen welkom
Er ontbreken hierboven ongetwijfeld nog interessante inzichten die u ergens gelezen, gezien of gehoord heeft. Aarzel niet ze hieronder te delen! We zijn benieuwd.
