Halsema neemt de PvdA in de tang

Femke Halsema heeft de aanval geopend op de Partij van de Arbeid. Met een slim uitgekiende strategie kon zij het initiatief nemen, de PvdA in het defensief drijven, zichzelf profileren en tegelijkertijd het inhoudelijk tekort van de PvdA bloot leggen. Halsema wint op alle fronten.

Femke Halsema is bevrijd. Ze is bezig aan haar laatste termijn als politiek leider van Groenlinks en ze heeft besloten in haar nadagen haar schroom af te gooien. Was Groenlinks altijd voorzichtig met het aanvallen van de PvdA omdat Groenlinks die partij zag als een natuurlijke bondgenoot, nu de PvdA onder de zwakke leider Job Cohen in de peilingen weer op apegapen ligt en er  Statenverkiezingen aankomen, ziet Halsema haar kans schoon.

Ze wil haar partij in goede doen achterlaten. Daartoe doorbreekt ze nu een ijzeren strategische regel, die stelt dat er geen ‘burgeroorlog’ op links moet zijn tijdens verkiezingen omdat dit de rechtse partijen in de kaart speelt.

Over vier maanden vinden de Statenverkiezingen plaats. Die uitslag is leidinggevend voor de samenstelling van de Senaat, een voor het minderheidskabinet belangrijke horde. Premier Mark Rutte wil dat de VVD, het CDA en de PVV een meerderheid behalen in de Senaat. Dat is belangrijk voor de stabiliteit van zijn kabinet; mochten oppositiepartijen een meerderheid behalen, dan kan die het ’t kabinet extra lastig maken om het regeer- en gedoogakkoord gerealiseerd te krijgen.

Maar dit keer speelt Groenlinks dus niet de bijzettafel van de PvdA. Groenlinks maakt zich niet ondergeschikt aan een brede, linkse strategie (voor zover daar in oorlogstijd al gecoördineerd sprake van is). En dat hoeft ook niet, want er valt wat te winnen.

Ruimte
Er is een verandering gaande onder vooral het jongere, links angehauchte electoraat in de grote en middelgrote steden. Hoogopgeleide progressieve jongeren, tussen de 18 en 35 jaar, voelen steeds minder een band met de Partij van de Arbeid. Groenlinks en  D66 rolden al over hun lippen tijdens de landelijke verkiezingen van 9 juni; op Job Cohen stemden zij vooral op hem omdat hij zichzelf neerzette als de tegenpool voor een rechts kabinet waarin Wilders een rol zou spelen. Maar al op de uitslagenavond bleek dat de strategie van de PvdA mislukte. De partij verloor zelfs en ging van 33 naar 30 zetels.

Sindsdien heeft de PvdA nagelaten het gesprek aan te gaan met voor die partij cruciale kiezers, met name de groep twintigers en jonge dertigers. De constante richtingenstrijd, de twijfel die spreekt uit het gezwabber van de partij, de weigering om te kiezen voor óf een sociaal-conservatief profiel óf een sociaal-progressieve koers doen kiezers kijken naar partijen die wel duidelijk zijn in hun mening over welke richting het volgens hen op moet met Nederland. De peilingen bewijzen het: de PvdA verkent weer de electorale diepterecords van vóór de val van het kabinet Balkenende-IV.

De PvdA laat, kortom, een flink deel van het eigen electorale speelveld braak liggen terwijl het bezig is met navelstaren. Tegelijkertijd trekt D66 meer naar rechts omdat die partij ruimte ziet in het midden, daar de VVD en het CDA sterk naar rechts getrokken zijn. Halsema heeft besloten de stoute schoenen aan te trekken en het speelveld van de PvdA binnen te trekken nu D66 zich rechtser profileert en die partij daardoor onaantrekkelijker wordt als progressief alternatief voor gedesillusioneerde PvdA-stemmers.

Heel slim eist Halsema dat de PvdA kiest voor de koers van de SP, of die van haar partij. Dat is bewust een valse keuze: de Partij van de Arbeid kon niet anders doen dan de keuze te weigeren. Immers: zou de partij kiezen voor samenwerking met de SP, dan zou het progressievere kiezers van zich vervreemden en definitief in de armen drijven van Halsema. Zou Cohen kiezen voor samenwerking met Groenlinks, dan kiezen sociaal-conservatieve kiezers voor de SP. Een heuse scheiding der geesten binnen de PvdA zou niet denkbeeldig zijn.

Halsema wist dat de weigering van de PvdA het beeld van een weifelende partij zou versterken. Daarnaast doet de oproep van Halsema nog iets: het dwingt de PvdA om kleur te bekennen en aan de buitenwacht de laten zien dat de partij op dit moment geen sterk eigen verhaal heeft.

Daar komt heel eenvoudig ook nog het beeldvorming van een winnaar bij. Halsema zet de PvdA voor het blok en Cohen kan weinig anders doen dan zich proberen te verdedigen. Groenlinks heeft dus in de beeldvorming het initiatief, de PvdA hangt in de touwen. Mensen kiezen doorgaans voor winnaars, niet voor verliezers.

En als laatste scoort Halsema ook nog eens punten ten opzichte van de persoon Cohen. Binnengehaald als de ‘gedroomde premier’ en dus zo goed als onaanraakbaar, is Job Cohen heden ten dage politiek gezien een gewond dier. Met haar uitgekiende aanval overvleugelt Halsema nu Cohen, daarmee het laatste restje glans van zijn blazoen wegnemend.

Halsema heeft de PvdA dus op alle punten klem, en dat met vier maanden te gaan voor belangrijke verkiezingen. Maakt Halsema tot die tijd geen fouten, dan zou haar partij bij de Statenverkiezingen zomaar een grote klapper kunnen maken, net als D66. Dat gaat dan ten koste van de Partij van de Arbeid, maar dat is grotendeels de schuld van de PvdA zelf: Halsema doet tenslotte niets anders dan gebruik maken van de zwaktes die de PvdA zelf gecreëerd heeft.