dossier

Coronacrisis

Al onze berichtgeving over de crisis die het coronavirus COVID-19 in 2019 en 2020 veroorzaakt.


Foto: Yuri Samoilov (cc)

Privacy als stropop

COLUMN - Minister de Jonge wil dat de telecomproviders de locatiegegevens van hun klanten aan het RIVM geven. Dat kan dan bestuderen waar mensen zich bevinden en hoe ze zich verplaatsen; dat zou helpen het virus onder controle te krijgen. Om dat mogelijk te maken, wil De Jonge de wet aanpassen; de telco’s mogen zulke data nu niet doorgeven.

Maar het is niet nodig. Er zijn al hoogst informatieve kaarten gemaakt die op grond van algemeen toegankelijke mobiele data laten zien hoe en wanneer mensen zich verplaatsen, en welke trajecten ze afleggen. Op grond daarvan kon The New York Times begin april laten zien dat thuiswerken – en dus: jezelf afschermen van besmetting – een privilege is: vooral mensen met slecht betaald werk bleven reizen, omdat hun werk meestal niet op afstand kan worden uitgevoerd.

Voor het Nederlands Dagblad maakte Sjoerd Mouissie een prachtige infographic die onder meer liet zien dat er, pal na aankondiging van de lockdown, een run op de supermarkten ontstond. Mouissie deed dat gewoon op basis van Googles dagelijkse community mobility reports.

De Jonge wil kortom de wet veranderen om iets te doen dat allang kan. Bovenal is het de verkeerde aanpak: met locatiedata volg je mensen, terwijl je het virus wilt volgen. Daarvoor is uitgebreid testen en degelijk contactonderzoek nodig. Maar De Jonge wil kennelijk goedkoop scoren, en schendt liever ieders privacy op grond van een kulargument.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Elf virusvrije landen

DATA - Op de dagelijkse ‘situation reports’ van de WHO zien we alle landen bijeen als slachtoffers van  het coronavirus. Alle landen? Nee, elf landen lijken de macabre dans te ontspringen.

Het eerste rapport verscheen 21 januari en vermeldde vier landen (China, Japan, Zuid-Korea en Thailand) met in totaal 284 bevestigde gevallen en 6 overledenen.

Met een gemiddelde van één per dag nam het aantal landen toe tot 30, totdat vanaf 25 februari het ineens een stuk sneller ging. Er kwamen tot 25 maart gemiddeld 6 landen per dag bij. De WHO had 190 landen en territoriale gebieden geregistreerd.

Vanaf 25 maart vlakte de toename weer af tot zo’n 0,5 landen per dag. In mei zakte dat nog tot 0,1 per dag en met de bijschrijving van Lesotho op 14 mei staat de teller nu op 215 landen en territoriale gebieden.

De enige landen die er nu (nog) niet bij staan zijn Kiribati, de Marshalleilanden, Micronesia, Nauru, Noord-Korea. Palau, Salomonseilanden, Samoa, Turkmenistan, Tuvalu en Vanuatu. Op twee landen na allemaal eilanden(groepen).

Of die twee landen werkelijk geen coronabesmettingen kent valt te betwijfelen. Noord-Korea is absoluut niet transparant met gevoelige informatie en ook Turkmenistan lijkt niet betrouwbare statistieken te willen delen. Dat het woord ‘coronavirus’ door de staat verboden zou zijn, berust op een hoax en er zou wel enige samenwerking met de WHO zijn, berichtte de BBC.

Hoe bestrijd je een crisis sociaal en verstandig?

Begin vorig jaar beschreef Mirjam de Rijk 14 stategieën om bij een volgende economische crisis toe te passen. Helaas zeer actueel nu de gevolgen van de coronacrisis ook economische een grote impact heeft. Belangrijk doel van deze strategieën: niet de rekening eenzijdig bij de burgers leggen.

De prijs van de crisis van 2008 werd betaald door burgers: de lonen werden jarenlang bevroren of daalden zelfs, de werkloosheid liep hard op, de belastingen gingen omhoog, er werd bezuinigd op publieke voorzieningen. De belastingen voor bedrijven daarentegen werden juist verlaagd. Vastgoedbeleggers verdienden goud geld dankzij de geldverruiming van de Europese bank, banken werden met overheidsgeld gered. Deze combinatie – mensen die de prijs betalen terwijl de veroorzakers en degenen met het grote geld de dans ontspringen – wakkerde het populisme aan. De reactie op de vorige crisis is dus geen aantrekkelijk recept voor een volgende keer. Hoe zou het anders kunnen?

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Betrek burgers en wetenschappers van allerlei pluimage bij de coronacrisis

OPINIE - ‘Wetenschappers hebben nog nooit zo weinig geslapen,’ schrijft Paolo Giordano in zijn essay In tijden van besmetting. De Italiaanse schrijver die beroemd werd met zijn roman De eenzaamheid van priemgetallen en die zelf natuurkundige is, denkt dat we in tijden van Covid-19 de kennis en inventiviteit nodig hebben van wetenschappers uit tal van disciplines. Er is, tekent hij op, ‘werk aan de winkel voor wiskundigen, maar ook voor natuurkundigen, artsen, epidemiologen, sociologen, psychologen, antropologen, stedenbouwkundigen, klimatologen.’

In het kort:

  • Begrijpelijkerwijs domineerde aan het begin van de coronacrisis een medisch-virologische benadering.
  • Voor de maatschappelijke uitdagingen waar de crisis de samenleving voor stelt, is een bont palet van disciplines nodig.
  • Vragen en behoeften van burgers moeten centraal staan bij de plannen om de weg vooruit weer te vinden.

Schrijvers mogen we gerust aan het rijtje van Giordano toevoegen. Meer dan uit vele krantenstukken leren we wat deze epidemie over onszelf en de wereld vertelt uit de gedachten die Giordano in de dagen dat de storm door Italië begint te razen aan het papier toevertrouwt.

Glashelder legt de exacte wetenschapper in hem uit wat het besmettingsgetal R-nul betekent en dat het alleen maar goed met ons afloopt als dat minder dan één is. Overtuigend betoogt hij dat we om de epidemie in toom te houden en overbelasting van de ziekenhuizen te voorkomen niets anders kunnen dan grijpen naar ‘het enige vaccin dat ons ter beschikking staat’, namelijk ‘een nogal vervelende vorm van voorzichtigheid’.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Duitsers in verzet

ELDERS - Duizenden Duitsers gingen de afgelopen week de straat op om te protesteren tegen de anti-corona maatregelen van de regering.

De grootste demonstratie was afgelopen zaterdag in Stuttgart. Ook in Berlijn, München, Frankfurt, Keulen en Saarbrücken (foto) gingen demonstranten de straat op. Tegen de vrijheidsbeperkingen van de ‘lockdown’, of wat er nog van over is, en tegen de pers. De protesten komen uit alle hoeken van links tot rechts, uit de anti-vaccinatiebeweging en van aanhangers van complottheorieën. Gezamenlijk trekken ze op tegen de regering. Politici van de huidige regeringscoalitie van SPD en CDU/CSU waarschuwen voor het misbruik van de crisis door extreemrechts. De AfD-fractie in de Bondsdag is overigens verdeeld. De fractieleiding staat achter de regeringsmaatregelen, de rest spreekt -waarschijnlijk met grote delen van de achterban- over een ‘samenzwering’ waarin een ‘betrekkelijk lichte griep’ verkocht wordt als dodelijk virus.

Michael Kretschmer, voor de CDU minister-president van het Oost-Duitse Sachsen  ziet ook wel het gevaar van misbruik van de crisis. Maar hij keert zich tegen de neiging om alle demonstranten over een kam te scheren. Woensdagavond was er een betoging in het Sachsische Pirna, aangekondigd als ‘wandeling’. Tweehonderd mensen kwamen tegenover een even groot aantal agenten van de oproerpolitie te staan. Een groep gewelddadige demonstranten ging de strijd aan waarbij een agent gewond raakte.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Sociale voorbehoedsmiddelen

COLUMN - Nu de lockdown is versoepeld, is het tijd om systematisch na te denken over alledaagser voorzorgsmaatregelen. Afstand houden is moeilijker naarmate er meer mensen op de been zijn, en er zijn veel beroepen waarin dat eigenlijk niet kan. Thuis (blijven) werken is een privilege, net als reizen in je eigen, veilig afgesloten vervoer – een auto. Voor veel mensen zijn beide opties onmogelijk, waardoor zij al weken meer risico lopen.

Maar wat dan? Hoogleraar epidemiologie Julia Marcus schreef daarover een verhelderend opinieartikel in The Atlantic. Zij stelt dat onszelf langdurig onthouden van sociaal verkeer en van andermans nabijheid ondoenlijk is: we worden er verdrietig van, bang, en overladen onszelf met schuldgevoel als het ons niet lukt. Maar vooral: we moeten leren leven met het virus. Het kan gerust een jaar duren eer een goed werkend vaccin beschikbaar is. In die omstandigheden, stelt Marcus, is hameren op ‘onthouding’ een slecht idee.

Onthouding gaat uit van een dichotomie: het is alles of niets. Dat is precies wat je mensen nu ziet doen: de lockdown wordt versoepeld, dus menen ze dat eigenlijk alles weer mag. Vandaag op naar het strand, straks fijn een tuinfeestje, morgen naar de kapper, en volgende week opgedoft naar de kroeg.

Quote du Jour | Coronasteun vergroot ongelijkheid tussen EU-lidstaten

De economie van de Europese Unie drijft op het heilige principe van het ‘level playing field‘. Lidstaten mogen hun eigen bedrijven niet bevoordelen boven bedrijven uit andere landen. Staatssteun is alleen mogelijk in uitzonderlijke omstandigheden. Zoals nu dus. Maar het loslaten van het verbod op staatssteun heeft vergaande consequenties schrijven Lena Hornkohl en Jens van ’t Klooster op Social Europe.

De toestemming van de Europese Commissie voor staatssteun, inmiddels € 1,9 biljoen, is niet gelijk verdeeld

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Slot er af, op naar de volgende slachtoffers

OPINIE - Er liggen geen lijken op straat. Er staan geen koelwagens met lijken voor de deur. Wij hebben geen massakerkhoven, zoals in Amerika of Brazilië.

Er zijn in Nederland geen 100 (Italië), geen 27 (Amerika), geen 37 (Spanje) en geen 100 (U.K.) zorgmedewerkers overleden, maar “slechts” negen.

Dus ja, wij zijn zij niet en kunnen dus de lockdown versoepelen. Natuurlijk, onder voorwaarden. Mondkapjes in het openbaar vervoer bijvoorbeeld. Nee, niet ook in winkels zoals bij de versoepeling in Oostenrijk en Italië, waar ook scholen, kappers, fitnesszaken en veel winkels voorlopig dicht blijven.

Ook die 1,5 meter onderling afstand blijft gehandhaafd. En verantwoordelijk en gedisciplineerd als de meeste Nederlanders zijn, gaat dat fantastisch. Op één vol treintje na. Maar verder blijkt uit een RIVM-onderzoek dat ongeveer “tweederde van de ondervraagden aangeeft dat er nooit of zelden iemand binnen 1,5 meter afstand komt bij het ontvangen van bezoek of bij het halen van een frisse neus.”

Geweldig toch? Oh wacht. Ook zo’n tweederde van de mensen geeft aan dat er bij het boodschappen doen en op het werk vaak iemand binnen de 1,5 meter komt.

Maakt minister-president Rutte zich ook zorgen over andere gebieden in Europa, wilde en journalist op de laatste persconferentie na de ministerraad weten. De MP antwoordde:

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Coronacrisis: ICT omslag in onderwijs

OPINIE - een gastbijdrage van Hein Vrolijk.

Dat we op sommige terreinen veel te afhankelijk zijn geworden van het buitenland is nu wel duidelijk. Bij mondkapjes vooral van Chinese bedrijven, bij testmateriaal van het Zwitserse Roche. Vrijwel geen aandacht is er voor de omgekeerde situatie: op andere terreinen is er eveneens een te grote afhankelijkheid, juist omdat er te weinig wordt uitbesteed. Zoals in het onderwijs.

Verticale integratie is een belangrijk begrip in de economische wetenschap. Volledige integratie betekent dat vrijwel alle activiteiten die nodig zijn om het eindproduct te maken, binnen deze onderneming plaatsvinden. Een voorbeeld zijn olieconcerns zoals Shell: actief in alle schakels van de bedrijfskolom, van olieput naar benzinepomp.

Aan de andere kant van het spectrum heb je de ondernemer die vrijwel alle activiteiten heeft uitbesteed (verticale desintegratie).

Hij is eigenaar van het merk onder wiens vlag de verkoop valt, en hij regisseert en financiert soms alle overige activiteiten. Neem de supermarktonderneming AH. Geen van de producten die je daar koopt worden binnen het overkoepelende Ahold-concern gemaakt want AH beperkt zich tot inkoop en inschakeling van toeleveranciers. De meeste AH-winkels zijn bovendien eigendom van zelfstandige franchisenemers.

Dit businessmodel, vanouds dominant in de retail, heeft zich de laatste decennia over andere bedrijfstakken verspreid. Denk aan Philips dat steeds kleiner is geworden, zeker qua personeelsbestand. Deels door bepaalde onderdelen af te storen, deels door activiteiten die vroeger binnen Philips werden uitgevoerd, in de loop der tijd uit te besteden aan externe partijen. Vrijwel altijd in de vorm van lange-termijn contracten met een duidelijk hiërarchisch karakter – dus je kunt niet zeggen dat Philips ‘de vrije markt’ heeft ingeschakeld.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Een vaccin biedt niet altijd verlossing

COLUMN - Iedereen hoopt op een coronavaccin. Dat kan er binnen een paar maanden zijn, roept de een optimistisch; de ander waarschuwt – aanzienlijk realistischer – dat zoiets gerust een paar jaar kan duren. Aan financiering en animo zal het in elk geval niet liggen: er zijn wereldwijd circa 70 teams bezig om een vaccin te ontwikkelen, en de miljarden worden ze allerwege toegestopt. Bill Gates steunt met zijn stichting alleen al 8 tot 10 initiatieven, onder het motto dat het niet slim is bij zulk hoog spel op een enkel paard te wedden.

Gates denkt dat het wel anderhalf jaar kan duren eer er een vaccin op de markt komt, maar sluit niet uit dat het ook in de helft van die tijd kan. Je helpt het hem waarlijk hopen, maar voorzichtigheid is gepast. Immers, inmiddels is er wereldwijd al miljarden in onderzoek naar een hiv-vaccin gestoken, en dertig jaar later hebben we nog helemaal niets. De ontwikkeling van een vaccin tegen ebola vergde 5 jaar.

Maar er schort sowieso iets aan de manier waarop we over dat vaccin spreken.

We doen of het een kwestie is van één keer inenten, en hopla: we zijn voortaan immuun, zoals je na de BMR-prik de rest van je leven ongevoelig bent geworden voor de bof, de mazelen en rodehond. Maar de groep virussen waar covid-19 onder valt, gedraagt zich echt anders: die kun je beter vergelijken met influenzavirussen.

Quote du Jour | De wereld na het coronavirus

Verandert de wereld onder invloed van de coronavirus pandemie?

POLITICO-journalisten vroegen tientallen experts en beleidsmakers wat volgens hen na de epidemie gaat veranderen – of, naar hun mening, zou moeten veranderen. Hun antwoorden:

Het einde van het kantoor

Many businesses are not expected to reopen once the crisis passes — leaving much unoccupied office space. Others may allow their employees to continue working from home and opt to save cash by taking advantage of more flexible co-working spaces.

De ondergang van het restaurantbedrijf

It’s hard to imagine Europe not returning to its culture of eating out and open-air cafés. But even when the lockdowns are over, the experience of China shows that people are very reluctant to return to dining out.

Verkorting van de voedselketen

“We have to have our own food, produced on our fields, by our own farmers, and we have to take better care of local markets, shorten those supply chains,” (EU Commissaris voor Landbouw Wojciechowski)

Verandering van eetgewoontes

“Our expectation is that hopefully the consumers are going to regain some of the respect for food that previous generations had,” (Mette Lykke, the CEO of Too Good To Go, an app that aims to reduce food waste)

Betere bescherming van zzp’ers in de digitale economie (een basisinkomen?)

Governments will have to rethink social protections and labor rights for new kinds of work, especially as the newly laid-off turn to platforms for income. “There is going to be an increase of online work, but it won’t all be of good quality and with enough protection, especially not in times of shock,” said Anna Thomas, director of the Institute for the Future of Work.

Meer online bestellingen bij de supermarkt

This trend will continue when the crisis is over, said Christian Verschueren, director general of EuroCommerce, a trade body. “If we learned one thing through this [crisis, it] is that digital transformation has been accelerated and will be accelerated,” he said.

Meer vervoer per fiets

“Moving around on bike or on foot is … the only real pandemic-resilient mobility there is,” a coalition of activists wrote in an open letter to German Transport Minister Andreas Scheuer earlier this month. “The changes have to be permanent to be an improvement,” said Morten Kabell, a former mayor for environmental affairs in Copenhagen and co-CEO of the European Cyclists’ Federation

Vernieuwing van de ruimtelijke ordening in steden

The Mayor of Paris Anne Hidalgo proposed turning the French capital into a collective of self-sufficient communities with everything — groceries, parks, gyms, health centers, schools and workplaces — just a 15-minute walk away from every resident’s doorstep.

Openbaar vervoer in de rode cijfers

Even once things start to gradually return to normal, decreased use of public transport will mean services will run way beneath profitability. Local authorities will have to provide major subsidies to maintain transport links, or risk the mothballing of tram and subway routes.

Minder vliegreizen

Companies will be able to evaluate closely how productivity under lockdown compares — and whether the millions spent on corporate travel are really worth it.

Veranderingen op luchthavens

Airports have long been countries’ gatekeepers, but the pandemic may require them to be de facto doctors too. The need for social distancing will also present challenges. Maintaining that in lines at security and immigration will require more space and different layouts.

Grote technologiebedrijven opereren als publieke diensten

In times of crisis, people typically turn to government authorities for help. With COVID-19, they’ve also turned to Big Tech. Facebook has teamed up with national public health agencies to keep people informed; Google has peppered search results with the latest updates on how to keep safe; Amazon has become an arm of many countries’ postal services, as people rely on the e-commerce giant for everything from groceries to toilet paper.

Privacyrechten blijvend aangetast

“Many short-term emergency measures will become a fixture of life. That is the nature of emergencies. They fast-forward historical processes,” wrote Israeli philosopher Yuval Noah Harari in late March

De EU krijgt gezondheid als beleidsgebied erbij

More than 6,000 people, including former prime ministers, commissioners and a Parliament president, signed a petition arguing that it is time to make health a shared EU competence, and give the bloc the ability to act as a federal state in health emergencies.

Het Europees Parlement gaat verder digitaliseren

MEPs saw the experience of going entirely digital as a way to improve their relationship with the outside world. Nathalie Loiseau, a French MEP from the centrist Renew Europe group, said she will participate in a videoconference with MPs in France, “something we had struggled to put in place in normal times.”

De EU moet eerst intern orde op zaken stellen

“What we have understood is that first we need to be less dependent and to have our economy back on track, then we can really play a role as a geopolitical actor,” argued a senior EU diplomat.

Als de euro niet uit elkaar valt worden we sterker

If the crisis doesn’t end up breaking the euro, then there is hope, said Guntram Wolf, the director of the Brussels think tank Bruegel. “If we can pick out a proper growth strategy and issue some joint debt, which would be sustainable on the side of stronger and weaker countries, then the EU can get out of the crisis strengthened — not weakened.”

Experts krijgen (weer) meer invloed

Less mistrust in established, academic, informed opinion. “After the COVID crisis, it’s reasonable,” wrote former Bank of England Governor Mark Carney in the Economist, “to expect people to demand … more heed to be given to the advice of scientific experts.”

 

Verder iemand nog suggesties?

 

COVID-19: Alsmaar meer doden

NIEUWS - “RIVM meldt kleinste aantal doden”, “Minder doden en minder ziekenhuisopnamen”, “Laagste aantal cornonadoden”

De krantenkoppen houden de moed er in. Maar inmiddels is de grens van 5000 overledenen gepasseerd, zijn er meer dan 11.000 ziekenhuisopnamen (geweest). Hoeveel mensen er niet in ziekenhuizen maar thuis ziek zijn of waren weten we niet, wel dat er 40.770 mensen positief getest zijn.

De RIVM-update van vandaag bewijst opnieuw dat we met de ernstigste virusbesmetting te maken hebben in de laatste 75 jaar vrijheid. Er valt veel te herdenken, weinig te vieren.

Vorige Volgende