Thomas van Aalten is vanaf vandaag associated blogger bij Sargasso.
Nu is de kredietcrisis de boosdoener, maar de situatie in krantenland was al langer onhoudbaar. Hopelijk brengt deze periode voor een hoop oude reuzen de effectieve beeldenstorm waar de volgende generatie journalisten iets aan heeft.
‘Luyendijk is de Fortuyn van de mediakritiek’
Volkskrant-journalist Hans Wansink begeeft zich op glad ijs in zijn opiniestuk ‘Populistische mediakritiek’ van 20 december op de site van de krant. Hij schrijft over Joris Luyendijk, twee jaar na het uitkomen van diens boekje Het zijn net mensen, waarin Luyendijk kritiek uitte op de eenzijdige berichtgeving vanuit de brandhaarden in o.a. het Midden-Oosten. Wansink: ‘Met die beschuldiging […] voedde Luyendijk het wantrouwen tegen het métier van de journalistiek als zodanig. Inderdaad: het zijn net gewone mensen, die arrogante journalisten met hun professionele pretenties. Niet alleen in het Midden-Oosten, maar ook in Nederland – concludeerden zijn lezers. Zo werd Luyendijk, tegen wil en dank, de Pim Fortuyn van de mediakritiek.’
Het is nogal wat om zo’n uitspraak te doen. Hiermee dicht hij Luyendijk een zelfde positie toe als Neeerlands grootste populist, die zich bovendien op een heel ander terrein begaf: politiek. Fortuyn was juist allergisch voor nuance; wat de gemene deler voorschreef, moesten we maar opvolgen. Luyendijk heeft een totaal andere instelling: ‘Ik probeer te laten zien dat nieuwsmedia maar een minuscuul deel van de werkelijkheid kunnen laten zien,’ aldus Luyendijk op zijn site. Journalist Luyendijk bracht met zijn boek een discussie op gang voor de ontwrichting van een bijna totalitair journalistiek systeem. Op zulke journalisten moet je trots zijn. Als we Wansinks lijn doortrekken, kunnen we Luyendijk zeker ook verantwoordelijk stellen voor de obese, kansloze diknek die vanaf de bank brult dat de krant veel te vol staat met letters.
‘Hij veegt een generatie van tafel’
Maar de beschuldiging aan het adres van Luyendijk was slechts een aanleiding om loos te gaan over iets heel anders. Wansink haalt een ander Volkskrant-opiniestuk van Yvonne Zonderop aan (overigens niet te bekijken zonder te betalen), waarin zij terecht beweert: ‘Media opereren helemaal niet zo onafhankelijk en soeverein. Dat is kijkers en lezers niet ontgaan. Dus doen ze het net zo lief zelf.’ Maar Wansinks weerwoord is: ‘Dat lijkt me het understatement van het jaar. Vroeger had je de “zwijgende meerderheid”, maar, schrijft H.J.A. Hofland (in NRC Handelsblad van 7 december): ‘Met dit zwijgen is het voorgoed afgelopen. Nu ontdekken we via het web dat zich een nieuw, welvarend lompenproletariaat heeft ontwikkeld, een massa die zich permanent en tot in de ziel miskend en bedrogen voelt en dit zo luid mogelijk laat weten’.
De senioren Wansink en Hofland, hoe hoog ik ze ook heb zitten, gaan in principe uit van het falen van transparante, diverse nieuwsgaring op het net. Ze zijn vergroeid met het papier. Alsof het net een sodom en gomorra is, tekst voor mensen die niet kunnen lezen. Toegegeven, comments en fora worden volgeplempt en je moet wel drie keer achter de oren krabben voor je iets zomaar gelooft. Maar dat heb ik nu ook al met een hoop kranten en tijdschriften. En op het aloude dorpsplein in de middeleeuwen dromde men ook samen om te roddelen en te klagen over de wandaden van de hoefsmid zonder dat één van hen de smid aansprak.
Wansink doet met de reactie op Zonderop zijn toekomstige lezers te kort. Sterker, hij veegt daarmee een hele nieuwe generatie lezers en schrijvers van tafel. Hij denkt waarschijnlijk echt dat lezers vol enthousiasme het ‘hoofdredactioneel commentaar’ uit de Volkskrant ter hand neemt, terwijl elke jonge lezer die ik spreek, zo’n stuk tekst als een blinde vlek ervaart.
Verweesde bunkers op tochtige industrieterreinen
We passen snelwegen aan op de auto’s, we passen fabrieken aan op de machines, we passen kantoren aan op de computers, ziekenhuizen passen de zaal aan op de robotchirurgie, we richten scholen opnieuw in op basis van een bepaalde onderwijsvisie, de televisie blaat urenlang nonsens uit, maar de kranten – er zijn uitzonderingen – hebben al decennia lang dezelfde mores. Aan de buiten- en binnenkant. Alle afdelingen zitten in hun eigen vleugel en de communicatie onderling gaat, hoe hoger de rang, steeds moeizamer. In plaats van een dynamisch, journalistiek laboratorium zijn de nieuwscentra zonder uitzondering verweesde bunkers op tochtige industrieterreinen, waar men net zo goed de sales voor tapijttegels had kunnen doen.
De mastodonten zullen moeten uitkijken. Voor veel journalisten en opiniemakers maakt het op lange termijn niet meer uit: de kranten zullen als instituten stukje bij beetje afbrokkelen als ze op deze manier doorgaan. Waarom zouden onafhankelijke journalisten (als het nu even niet om geld ging) niet zelf bloggen of naar initiatieven als Sargasso of GeenStijl (hmm, hoewel) stappen, als er binnen een uur in plaats van binnen een week wordt gereageerd door de redactie of ze een stuk wel of niet plaatsen.
‘Niet-welkom’
Ik citeer James Surowiecki in de New Yorker van deze week: ‘Kranten zijn vandaag de dag het equivalent van de spoorwegen aan het begin van de 20e eeuw. Ooit een fantastische onderneming, daarna ingehaald door nieuwe technieken.’ Natuurlijk, Alle kranten bouwen een website en zetten er filmpjes op en noemen het crossmediaal, hoezee. Maar voor veel te raadplegen materiaal uit de archieven van de Volkskrant bijvoorbeeld, moet ik nog euro’s betalen (die krijgt de auteur overigens niet). Surowiecki: ‘Zelfs nu laten kranten een ‘niet welkom’-mentaliteit zien. Ze behandelen hun websites als omheinde tuinen.’ En dan wordt de schijn van openheid gewekt dat we in de comments op opiniepagina’s mogen schreeuwen. Het is goed dat jongere auteurs en journalisten ook wél de ruimte krijgen, en vooruit, ook de Volkskrant is heus niet doorgeslagen naar een veredeld Opinio-kabinet, maar een toekomstvisie heb ik nog niet herkend.
Wordt er minder gelezen? Nee. Om Surowiecki nog eens aan te halen: ‘Het verschil is dat we er niet meer voor willen betalen.’ Dus zullen we andere verdien-/advertentiemodellen moeten bedenken. Maar vooral: een ander type krant. Ik werk met veel toewijding als journalist, juist ook voor Volkskrant Banen. En dat moet gezegd: het was Hans Wansink die een lans brak voor verjonging bij de redacties. Laat het dan zien!
Misschien moeten we zelfs die term ‘krant’ (courant) vergeten. Het doet me denken aan het idee dat het drie dagen duurde voordat lezers wisten dat de Hindenburg Zeppelin verongelukte, eind jaren dertig van de 20e eeuw. Nu hebben we het media-infuus binnen een minuut in bewegend beeld en geluid binnen.
En juist daar valt nog een slag te maken; professionele journalistiek op het gebied van nieuwe media. Ontwikkeling van degelijke, intellectuele inhoud, aangepast aan de moderne technieken. We moeten niet hopeloos vastklampen aan de voedingsbodem van papier maché, want dan is journalistiek aan het eind van de rit niet meer dan een vluchtig gas.
Reacties (18)
“Maar voor veel te raadplegen materiaal uit de archieven van de Volkskrant bijvoorbeeld, moet ik nog euro’s betalen”
Wat wint De Volkskrant erbij om het gratis aan te bieden? Het is geen liefdadige instelling.
“En juist daar valt nog een slag te maken; professionele journalistiek op het gebied van nieuwe media.”
En dat kan niet gratis. Reportages en onderzoeksjournalistiek vereisen mankracht en expertise. Voor mijn gevoel krijg je dan ook steeds meer een tweedeling: korte, actuele nieuwsberichten die gratis worden aangeboden door Nu.nl en de Spits en gedegen achtergrondverhalen in de kwaliteitskranten en tijdschriften voor geld. Lokaal nieuws is ook een niche die niet gratis door grote nieuwsmedia kan worden aangeboden. Of dat op papier wordt aangeboden of alleen op internet doet er verder niet toe.
Waarom onze tijd verdoen met een discussie hoe vorige-eeuwse instellingen zich aan de nieuwe omstandigheden moeten aanpassen als we die tijd en energie ook kunnen gebruiken om zelf iets moois te maken?
@1 De Volkskrant wint daar bezoekers mee. Op internet zijn zoveel plekken waar men van alles, bijvoorbeeld nieuws, voor niets krijg dat niemand gewend is aan betalen en dat ook zeker niet gaat doen.
Wil je gelezen worden moet je gratis zijn of een hele specifieke dienst bieden die mensen veel geld waard is. Geld is voor de rest alleen te verdienen uit advertenties of sponsoring.
De krant ? moahahah , niet te verkrijgen alhier.
8 weken geleden is besloten dat het niet meer rendabel was de kranten in de buitengebieden te te bezorgen.
Of behoren wij niet tot het Volk?
Erg klantvriendelijk na 16 jaar lidmaatschap.
En juist daar valt nog een slag te maken; professionele journalistiek op het gebied van nieuwe media. Ontwikkeling van degelijke, intellectuele inhoud, aangepast aan de moderne technieken. We moeten niet hopeloos vastklampen aan de voedingsbodem van papier maché, want dan is journalistiek aan het eind van de rit niet meer dan een vluchtig gas
Je vraagt je af wie op de VK Hans Wansink deze loer http://tinyurl.com/7u3ebv gedraaid heeft ?
Gisteren op de radio was er een discussie waarin werd beweerd dat het met kranten als Volkskrant, NRC en Telegraaf nog altijd prima gaat (maken nog altijd goede winsten), en vooral de kleinere en regionale kranten in de problemen zitten. Iemand cijfers?
Luyendijk heeft natuurlijk een snaar geraakt met zijn opmerkingen dat de media meer zouden moeten aangeven wat ze niet weten. Dat daar een felle reactie op kwam, vond ik wel opmerkelijk: Blijkbaar was het tegen het zere been. Wat dat betreft is het goed dat Wansink er tegenin gaat: Hij herinnert iedereen er daarmee ook nog even aan wat Luyendijk gezegd heeft.
Zelf ben ik afgehaakt bij de tv als nieuwsmedium: Veel te oppervlakkig en meestal te gekleurd. Ik gebruik liever het net voor het snelle nieuws en de krant (en een paar sites) voor de achtergronden.
Overigens ben ik wel erg benieuwd naar ideeën en argumenten met betrekking tot de onafhankelijkheid van de Nederlandse media. Dat GS en RTL door de commercie bepaald worden is overduidelijk, maar hoe zit dat met de publieke omroep, en de (serieuze) kranten? Hebben die nog ruimte voor onafhankelijkheid, of is het hier net zo erg als in Amerika?
na 27 jaar beëindigden we in 2007 ons abo op de NRC – pas zodra er bij elk bericht uit Afghanistan in kleine lettertjes onder komt te staan dat het is goedgekeurd door de minister van defensie, is een herziening van die beslissing te overwegen – dit als “metaforische hyperbool” voor de staat van onafhankelijkheid van de nederlandse pers (en naar het journaal kijk ik al helemaal niet meer sinds die onbenullige gesprekjes tussen de redacteuren en, heb jij daar wat van gezien?)
luijendijk is een held, dat hij heeft durven schrijven wat hij schreef
Thomas van Aalten verklaart de bewering van Yvonne Zonderop tot ’terecht’ zonder erbij te zeggen waarom. Zonderop’s bewering over de ononafhankelijkheid van de media was haar conclusie over deze gedachte:
Er is nog een derde nagel aan de doodskist van de ‘oude’ journalistiek: de adverteerder. In de bloeitijd van kranten en tijdschriften gold de ondubbelzinnige afspraak: de redactie schrijft wat ze wil, de adverteerder heeft enkel het recht om op een afgescheiden plek zijn boodschap te verkondigen. Dit oude verdienmodel wankelt.
Tegenwoordig willen adverteerders nieuws mee produceren, want een ouderwetse advertentie levert te weinig respons op. Dit stelt redacties voor lastige, nieuwe vragen over hun mate van onafhankelijkheid. Studio Sport dat ‘mede mogelijk is gemaakt’ door een telecombedrijf is tot daar aan toe, maar wat te denken van het feit dat bedrijven gegarandeerde redactionele aandacht kunnen kopen in de krant? Zowel bij Spits als bij De Pers kocht de Rabobank een vaste rubriek, de een over wielrennen, de ander over hockey, met daarin aandacht voor de sponsor.
Media opereren helemaal niet zo onafhankelijk en soeverein [etc]
Even los van kalief’s signalering, die me niet al te prettig lijkt voor de toekomst (en nog wel het meeste lijkt op een ‘veramerikanisering’ van massamedia), een reactie op martijn (@1)’s quote ‘ Reportages en onderzoeksjournalistiek vereisen mankracht en expertise.’
Een vriend van me werkt bij een overheidsinstelling die min-of-meer dagelijks persberichten de deur uitdoet, en hij vindt ’t schokkend hoeveel persberichten verminkt in de krant terecht komen. En het gaat dan niet over ‘Zij van de media schrijven niet op wat wij willen’, het gaat dan over ‘een persbericht wordt foutief samengevat, d’r worden conclusies getrokken die niets te maken hebben met het oorspronkelijke verhaal, cijfers worden verkeerd overgenomen (terwijl het in de bron wel goed stond), etc.’.
Het schijnt nog een stuk leuker te worden als journalisten ‘onderzoek’ gaan doen. Meestal betekent dat dat ze dan bellen, waarna een matige samenvatting van dat verslag in de krant komt. Waarbij het opvalt dat journalisten vaak geen idee hebben over de achtergronden bij het stukje wat ze moeten schrijven.
Ander puntje: meer dan de helft van alles wat in de krant staat is, op de een of andere manier, van de overheid of van lobby-organisaties afkomstig. Alleen dan beroerd omgeschreven. Maak een grote RSS-feed voor het bronmateriaal, laat een aantal toegewijde bloggers daar hun sausje overheen gooien, en de kranten kunnen wel inpakken.
Mja.. ik denk dat het iedereen toch wel is opgevallen dat kranten, wanneer ze schrijven over onderwerpen waar jij nu net nauw bij betrokken bent of veel vanaf weet, veelal moeite hebben de feiten correct weer te geven. En natuurlijk vraag je je dan af hoe het staat met de kwaliteit van het schrijven over de onderwerpen waar je weinig of niets van afweet.
En verder ben ik het er mee eens. Krantenredacties die menen dat zij zich op papier moeten blijven richten zijn de mastodonten van het medialandschap. Als ik opinie wil ga ik naar een blog of Volkskrant Opinie. Als ik nieuws wil ga ik naar nu.nl, de BBC, of de NY Times. En als ik achtergronden wil dan helpt Wikipedia me wel verder. Regionieuws boeit me verder weinig, dus wat moet ik nog met een krant?
De courant, het journaal, de nieuwstydingen.
Als propagandavoertuig overgenomen na 1863 door allerlei zuilen.
Nieuwe tijd: electronisch.
Opvallend hoe weinig inventief de papieren zuilen met electronica omgaan. Meerwaardes mogen (want papier weg) best wat lood om oud ijzer geld kosten maar ze zijn er niet.
“Waarom zouden onafhankelijke journalisten (als het nu even niet om geld ging) niet zelf bloggen of naar initiatieven als Sargasso of GeenStijl (hmm, hoewel) stappen, als er binnen een uur in plaats van binnen een week wordt gereageerd door de redactie of ze een stuk wel of niet plaatsen?”
Zeg maar bij wie ik moet zijn. Ik heb denk ik nog wel iets dat het elitaire Sargassopubliek zal aanspreken.
Blijft over de vraag:
Waar kan kwaliteits journalistiek zijn geld mee verdienen, om de eerlijke journalisten te betalen?
Wellicht een techniek om kranteberichten door te prikken of te kwalificeren als juist.
Zoiets als doorgeprikt.nl goednieuws.nl.
Het punt is hier de kritieke massa, daarvoor is veel steun vanuit de uitgevers voor nodig
Maar krantenuitgevers zullen daar niet voor willen betalen, of aandacht aanschenken. Zeker niet als ze weten dat ze discutabele, eenzijdige advertorials als nieuws brengen.
(Hoewel, zo kunnen ze een deel van het redactiewerk uitbesteden)
En natuurlijk moet je persberichten vanuit de overheid fileren en 3 keer controleren. (waar geen tijd voor is) Er zitten altijd een of meerdere verborgen agenda’s achter. Maar zelfs kwaliteitsjournalisten hebben daar geen tijd voor.
Onze overheid is verreweg de grootste criminele organisatie van het land.
Dan bedoel ik niet financiële corruptie, of pesten van klokkeluiders, maar het moedwillig kiezen van scenario’s die de maatschappij schade toebrengen, het misleiden en onvolledig informeren van het parlement en de pers, over bijvoorbeeld extra luchtvervuiling van een door lokale bestuurders gewenst stuk weg. Het “salderings mechanisme”.
Het negeren van de lange termijn problemen met de prijs van fossiele brandstoffen (“wij in den haag kunnen er ook niets aan doen dat niemand gratis duurzame energie wil”) en het laten stage lopen van Shell medewerkers bij ministeries. En ambtenaren van EZ die stage lopen bij Shell.
Laat ambtenaren van EZ persoonlijk de tekorten aanvullen bij mensen die SDE subsidie krijgen als ze weer een te laag advies van ECN vragen.
ECN adviseert EZ over de SDE subsidie tarieven, maar EZ stelt vooraf vast hoeveel te laag dat advies moet worden.
Daarmee blokkeert EZ de inhaalslag die nederland moet maken met duurzame energie in vergelijking met de buurlanden.
Oeh, de alufoliehoedjemaffia is ook gearriveerd.
Er zitten altijd een of meerdere verborgen agenda’s achter.
Nauwelijks. Wat wel zo is: om een besluit te kunnen plaatsen heb je achtergrondkennis nodig. Kennis van belastingwetgeving, milieuwetgeving, etc. Als je die niet hebt, dan ga je al snel complotten zoeken daar waar ze niet zijn.
Kwaliteitsjournalistiek levert nu ook al nauwelijks iets op. Als je een goed verhaal wil schrijven dat verder gaat dan een overgeschreven persbericht moet je dat niet voor het geld doen. Ook niet bij een krant.
Als de journalisten zich niet aanpassen, doet hun bronmateriaal het wel. Met hetzelfde resultaat. Mensen die nieuws veroorzaken (wereldleiders, sporters, klimaatwetenschappers, de gelegenheidsterrorist) of uit de eerste hand rapporteren (kan het woord gewoon niet uit me strot krijgen, gaat ie: ’twitteraars’, bah nu moet ik even iets drinken) zullen beter en beter het nieuws naar de snellere en effectievere journalist weten te vinden. Of dachten al die journalisten dat hun bronmateriaal statisch was en gewoon zat te wachten op objectieve berichtgeving ?
@3: De Volkskrant zal dat echt wel hebben uitgezocht wat meer oplevert: we maken het hele archief gratis toegankelijk en verdienen dan met advertenties of we laten de mensen die écht een artikel uit het archief willen hebben er flink voor betalen. Het gaat hier waarschijnlijk toch meer om zo een specifieke dienst die jij noemt, vooral interessant voor historici, onderzoekers en andere journalisten.
@9: Dat kranten slecht overnemen weet ik als wetenschapper ook. Wetenschapsnieuws in de Spits of op Nu.nl is om te huilen. De wetenschapsbijlages van NRC en Volkskrant, met een gespecialiseerde redactie zijn wel goed. Een goede politieke redactie moet ook zeker niet zomaar persberichten overnemen, maar WOBben, betrouwbare lekken hebben en dossiers doorspitten. De Seymour Hershes van deze wereld zijn onmisbaar voor de democratie en dienen daar ook voor beloond te worden.
@Gronk
Er zijn natuurlijk minstes 2 perspectieven van de journalistiek
– die vanuit de journalist die te weining tijd krijgt of neemt, om soms complexe materie te doorzien, en dan de foute propaganda van de leverancier overschrijft.
– de inhoudelijk specialist die ziet welke onzin er toch in de krant komt, of soms juist niet.
Mijn ervaring is dat het vaak fout gaat bij overheids PR. Althans de tereinen waar ik de inhoud goed ken.