Wetenschapsvisie 2025

En nu ligt er dus een “wetenschapsvisie” van minister Bussemaker. Mooi is dat ze de burger meer invloed wil geven op de besluitvorming – een oud idee van de KNAW waar mijn oud-docent Marten Stol zich nog tegen heeft verzet met het onnavolgbare argument dat de overgang van een s naar een sj in het paleo-Siberisch niet viel uit te leggen aan een barmeisje. Nu is het denkbeeld dus terug van weggeweest. De wetenschapsagenda wordt opgesteld door universiteiten, hogescholen en het bedrijfsleven, in samenspraak met maatschappelijke organisaties, betrokken burgers en rijksinstituten zoals het KNMI. Zo moet er meer draagvlak in de maatschappij gecreëerd worden voor onderzoek. Dit is beslist geen slecht idee, maar als ze alles in 2015 al in kannen en kruiken willen hebben, is er bijvoorbeeld voor de geesteswetenschappen een lelijk probleem: maatschappelijke organisaties zijn er niet of nauwelijks.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Savio Sebastian (cc)

De God-serving bias en het halleluja-effect: wat de kerk u te bieden heeft

ACHTERGROND - Gelovigen hanteren een effectief psychologisch mechanisme om de eigen religieuze overtuigingen in stand te houden.

Om 8.15 staan ze er, en rond 17.45 ook. Met zijn tweeën, keuvelend, de handen warmend aan een beker koffie. Hordes forenzen lopen voorbij, de trap op, het station in. Niemand pakt een foldertje ‘Wat leert de Bijbel echt?’ In de paar weken dat ik nu regelmatig op station Sloterdijk kom, heb ik niemand zien praten met deze Brengers van het Woord. Hun doorzettingsvermogen fascineert me. Waarom besteden ze zoveel tijd aan verspreiding van hun boodschap (of de hoop daarop)? Wat willen ze de voorbijstromende massa vertellen?

Mogelijk heeft religie evolutionair voordeel opgeleverd, maar ik vroeg me vooral af of geloof wat te bieden aan een individu.

Een rondje Googlen levert alvast mooie beloftes op: de site van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap meldt dat ‘1200 wetenschappelijke studies’ aantonen dat religieuze mensen sneller herstellen na ziekte en minder antidepressiva nodig hebben.

Opmerkelijk is de zin: ‘Ook academische wetenschappers houden zich intussen bezig met de verhouding tussen geloof en gezondheid.’ Als academische wetenschappers pas nu geïnteresseerd zijn in deze vraag, welke wetenschappers deden die 1200 studies dan? Ik ben niet geneigd het NIK op haar woord te geloven.

Er wordt meer wonderlijks geclaimd: New Yorkse vrouwen met een onvervulde kinderwens voor wie werd gebeden, werden twee keer zo vaak zwanger als vrouwen die aan hun lot werden overgelaten. De vrouwen wisten niet dat er voor hen gebeden werd. Ik kan alleen maar hopen dat ongevraagd biddende vrouwen geen effect hebben op vrouwen zonder kinderwens…

Foto: Stuart Rankin (cc)

Zingend steen, lichtend pad

COLUMN - Alsof je vanaf de aarde een speldenknop gooit naar een muntje dat ergens op de maan ligt, en dan niet mist: zo beschreef iemand op Twitter de landing van Philae op komeet 67P/C-G. Net als miljoenen andere mensen zat ik afgelopen woensdag urenlang aan het beeldscherm gekluisterd, wachtend tot Philea naar huis zou bellen om te vertellen dat-ie veilig was geland.

De maanlanding heb ik indertijd live gezien. We waren op de camping, mijn ouders hadden speciaal voor de gelegenheid een draagbaar tv’tje van huis meegenomen (of nu ja, tilbaar was een beter woord), en zorgden zo voor een lokale live verbinding tussen Otterlo en de NASA. Ik was best al groot, wel elfeneenhalf, en mocht meekijken met de groep volwassenen die zich voor onze caravan had verzameld. Het was een bijzondere gebeurtenis, dat kon ik uit alles afleiden, maar de crux ervan ging mijn bevattingsvermogen te boven: de rommelige, rotsige beelden op het tv’tje kon ik niet paren aan die gladde, lichtgevende schijf aan de hemel.

Van 67P/C-G had ik tot voor kort nooit gehoord. Sinds die eerste maanlanding is mijn besef van wereld en wetenschap echter voldoende gegroeid om met open mond en gespannen schouders mee te leven met de vluchtleiders van ESA: hoe meer kennis je hebt, hoe meer geïmponeerd je kunt zijn door zulke kunststukjes. En ja, de speldenknop belandde precies op de plek waarop gemikt was. (Al stuiterde hij nadien nog wat door.)

Daarna volgden de foto’s van de komeet. Ruwe, grillige pieken, holtes en gaten. Een wild landschap onder een pikzwarte hemel. Philae boorde, snoof, voelde, luisterde, keek, mat, harkte en analyseerde, en stuurde alle vergaarde data naar huis. Met die gegevens kunnen we het verleden van onze eigen planeet beter begrijpen: we krijgen zodoende een zeldzame blik op onze eigen geboorte. Het klapstuk: Philae wist de oscillaties in de magnetische velden van de komeet te onderscheppen. ESA veranderde de frequentie van die trillingen opdat die voor het menselijk oor herkenbaar werden, en liet ons zo het lied van die verre komeet horen: zacht kwakende kikkers die langzaam muteren tot ruisende wind. We hoorden de kosmos. Toen waren zijn batterijen leeg en viel Philae in slaap.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Jaws in de Noordzee

Slecht nieuws voor Lenie ’t Hart of een staaltje slechte wetenschapscommunicatie?

Grijze zeehonden vallen bruinvissen aan in de Noordzee, zo blijkt uit nieuw wetenschappelijk onderzoek. […]

Het feit dat grijze zeehonden in staat zijn om bruinvissen te verwonden, suggereert volgens de Belgische bioloog Jan Haelters dat de dieren ook mensen zouden kunnen aanvallen.

De wetenschapper van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen was niet bij het onderzoek betrokken. Maar hij roept in Science wel op tot waakzaamheid bij strandbezoekers en surfers. “Statistisch gezien zal er een keer een ongeluk gebeuren.”

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Burgers gaan meebeslissen over onderzoek Nederlandse universiteiten

Zo meldt het NRC:

Nederlandse burgers gaan meebepalen welk wetenschappelijk onderzoek de universiteiten gaan uitvoeren. Dat hebben minister Jet Bussemaker (PvdA) en staatssecretaris Sander Dekker (VVD) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aangekondigd. Voorbeelden die nu worden genoemd zijn onder meer ‘gezond ouder worden’ en ‘big data’. […]

Met de agenda komen de minister en staatssecretaris tegemoet aan de groeiende roep dat onderzoek maatschappelijk nut moet hebben. De vraag is wel of er voor de onderzoekers zelf nog vrijheid overblijft in hun onderzoekskeuze. De gekoesterde autonomie van de jaren ’70 en ’80 was al verminderd door de groeiende samenwerking met het bedrijfsleven. Nu krijgt ook de burger inspraak. Toch is die groeiende verknoping met de maatschappij en het bedrijfsleven nodig volgens de minister, omdat het de uitwisseling van kennis versnelt.

Quote du jour | iPad

De grote onderwijsdebatten van onze tijd gaan steevast over de vorm. Over de beste methode. Over het juiste lesprogramma. ‘Wel of geen iPad?’ is daarbij de grootste vraag. Het onderwijs wordt keer op keer gepresenteerd als een manier om je aan te passen – als een glijmiddel om het leven mee door te glibberen. Op de vele onderwijscongressen orakelt de ene na de andere trendwatcher over de arbeidsmarkt van de toekomst en de bijbehorende ’21st century skills’ (doorgaans iets met ‘creatief’, ‘adaptief’ en ‘flexibel’).

Eigenlijk [zouden we] een heel andere vraag moeten stellen: welke kennis en vaardigheden willen we dat onze kinderen hebben in 2032?

Wie die vraag stelt, heeft het niet meer over aanpassen en meebewegen, maar over sturen en creëren. Dan gaat het niet meer over hoe we ons geld moeten verdienen, maar over hoe we het willen verdienen. Op deze vraag hebben de trendwatchers geen antwoord. Zij zijn immers de volgers van de trends, niet de scheppers.

Clone baby, clone

So, why should we clone a mammoth?

Het klonen van uitgestorven dieren komt in zicht. Op verschillende plekken in de wereld wordt gewerkt aan het terugbrengen van dieren die er niet meer zijn. Zoals de tasmaanse tijger, waarvan nog foto’s bestaan, zo pas geleden is die uitgestorven. Dino’s zullen we nooit kunnen klonen, DNA vergaat binnen ongeveer honderdduizend jaar. Maar het ligt nog wel binnen de mogelijkheden om mammoeten liggen terug te brengen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Vorige Volgende