Hulspas weet het | Wanhopige wetenschap

Mijn vorige column, over de gevolgen van een Facebook-verslaving, riep tot mijn verbazing veel reacties los. In verreweg de meeste gevallen kon men zich vinden in de conclusie (Facebook maakt ongelukkig) maar gaf men met een kwinkslag ook direct te kennen rustig door te gaan met Facebook. De kenmerkende reactie van de verslaafde. Enkelen verdedigden deze abjecte redenering nog met een relativerende opmerking in de trant van 'wetenschap is ook maar een mening'. En dat klopt natuurlijk. Wetenschappers denken daar ongetwijfeld anders over, maar ondanks vele eeuwen van wetenschappelijke doorbraken en opmerkelijke inzichten hebben wetenschappelijke resultaten in het dagelijks leven nog steeds de status van meningen. Het leven is nu eenmaal te leuk om door de wetenschap te laten verzieken.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022
Foto: cea + (cc)

Voorspellingen 2017

Mijn voorspellingen voor 2016 waren niet echt sterk. Dat is al een traditie op zich aan het worden. Maar heel slecht was het gelukkig ook niet dit keer.

Voor we terugblikken, eerst even mijn voorspellingen voor 2017 op een rij:

  • Wilders wordt premier
  • Groot spoorongeluk in Nederland
  • Geenstijl moet om financiële redenen stoppen
  • Dries van Agt overlijdt
  • Het jaar gaat de Amerikaanse geschiedenisboeken in als “the great shift”
  • En? Wat zijn uw voorspellingen voor het komende jaar?

    Dan even mijn eerdere voorspellingen langslopen.
    1. De oorlog in Syrië eindigt.
    Niet dus. Van geen meter.

    2. Poetin wordt ziek en kan niet meer zijn spel spelen
    Ook niet. Tenzij we nu naar een dubbelganger zitten te kijken natuurlijk.

    3. Onverwachts groeit de economie sterk
    Mwah, sterk… de groei is er. Half puntje hiervoor.

    4. Saoedi-Arabië raakt in de financiële problemen maar draait de oliekraan niet dicht
    Dat klopt toch wel aardig.

    5. Diederik Samsom stapt op
    Op de valreep bleek die correct. Al was dat niet het scenario dat ik voor ogen had. Maar dat maakt niet uit. Krijg toch het volle punt!

    Laten we zeggen dat ik een score heb van 50%. Kan ik mee leven.

    Doneer!

    Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

    In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

    Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

    De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

    In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Hulspas weet het | Goed voornemen? Stop met Facebook!

    COLUMN - Mocht u op zoek zijn naar een goed voornemen voor 2017, een daad vanjewelste die u (en vele anderen) het komend jaar absoluut gelukkiger zal maken, denk dan eens aan Facebook. Aan stoppen met Facebook, om precies te zijn. Dat zal niet meevallen, dat is zeker. Het gaat hier om een hardnekkige verslaving. Maar de voordelen van stoppen staan wetenschappelijk vast.

    Facebook is verslavend. De gemiddelde gebruiker grijpt tientallen, soms wel honderden keren per dag naar deze levenslijn. Het is een niet onderdrukken automatisme geworden. Facebook bezit die ene essentiële eigenschap van alle drugs: het is altijd welkom. Op goed en slechte momenten. Net als de sigaret vergroot het de vreugde, en wordt het dus gebruikt als ‘beloning’ wanneer iemand zich ‘lekker’ voelt. En net als de sigaret verzacht het zien van Facebook-‘vrienden’ negatieve emoties, zoals verdriet of een sombere stemming.

    Terwijl de sigaret onze geest manipuleert middels nicotine, doet Facebook dat door middel van onze behoefte aan contact. Het biedt een light vorm van sociaal contact, een illusie van sociaal verkeer, nét genoeg om onszelf te plezieren, zonder de angst afgewezen te worden.

    Ten eerste omdat we zélf de totale controle hebben over wat de ander van ons, over ons leven, te zien krijgt. Sommigen gaan hier los mee om, maar de overgrote meerderheid selecteert zorgvuldig en presenteert op Facebook een keurig opgepoetste versie van zijn leven, gedrag en emoties. Dat stemt tevreden. Dat geeft ten eerste zekerheid over hoe anderen ons zien en vermindert dus het risico dat we afgewezen worden. En daarbij komt dat die opgepoetste ‘vriend’ die wij op onze beurt weer bekijken niet in de gaten heeft wanneer en door wie hij/zij via Facebook bekeken wordt. Ook op dat moment is afwijzing niet mogelijk.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Hulspas weet het | Hoe de man zijn botje verloor

    COLUMN - Het was de afgelopen week weer tijd voor de baculum, het penisbotje. Om de twee, drie jaar is er altijd weer even aandacht voor dit stukje anatomie van het zoogdier, en daarbij uiteraard ook voor de pijnlijke vraag waarom zo veel zoogdieren een dergelijk botje bezitten, en de mens nou juist niet. Waarom is de man dat kwijtgeraakt? Vele mannen voelen het gemis bijna dagelijks. Of denken dat te voelen. Met een complete pillenindustrie als gevolg.

    De nieuwste suggestie, het baculum-nieuws van 2016 zogezegd, kwam uit Los Angeles. De onderzoekers aldaar zagen dat er een verband bestaat tussen de lengte van de penetratie (de tijdsduur, bedoel ik dan) en het bezitten van een botje. Dat klinkt logisch. Een man wil ‘m er zo lang mogelijk inhangen, en een botje is dan uiteraard een extra steuntje. Dat verlangen hangt volgens de onderzoekers op zijn beurt weer samen met de ‘postcopulatoire’ competitie, dat wil zeggen de kans dat het vrouwtje daarna door een ander wordt gedekt. Zoiets moet uiteraard voorkomen worden, en volgens de onderzoekers is een langdurige copulatie (met botje!) een van de tactieken om dat te bereiken. Kort gezegd, hoe langer de man ‘m erin houdt, hoe kleiner de kans dat een ander mannetje een kans krijgt.

    Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

    Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Hulspas weet het | XTC – straks voor iedereen

    COLUMN - Alle tieners zeggen ja tegen MDMA, zo rapten Lil’ Kleine en Ronnie Flex een jaar geleden, tot grote verontwaardiging van de mainstream media (zoals dat tegenwoordig heet). Maar terwijl de meeste rapteksten over het algemeen zwaar overdreven zijn (geld, drank, geile bitches) was deze dichterlijke regel zeer accuraat. XTC (met daarin MDMA, methyleendioxymetamfetamine) is al vele jaren een heel populaire partydrug met een opmerkelijk euforisch effect en, bij matig gebruik, betrekkelijk milde bijwerkingen. En niet alleen de jeugd heeft XTC ontdekt – de wetenschap is eindelijk ook op het goede spoor.

    Je zou het niet zeggen, maar XTC is een van de oudste psychedelica. Het werd al in 1912 ontdekt en gepatenteerd door medewerkers van het chemische concern Merck. Maar een directe toepassing werd toen niet gevonden. Wikipedia vermeldt dat de stof een halve eeuw later ‘herontdekt’ zou zijn door de farmacoloog Alexander Shulgin, maar dat is een beetje vals. De stof is nooit echt weggeweest.

    Onderzoekers werkten al die tijd aan varianten op de gepatenteerde stof en vonden daarbij vaak verrassende toepassingen. Een zusje van XTC, benzedrine, was een veelgebruikt dopingmiddel tijdens de Olympische Spelen in Berlijn in 1936. Dat zette de Duitse arts Fritz Hauschild aan het denken. Hij ontwikkelde een variant die hij ‘pervitine’ doopte en die daarna zeer populair werd in het Derde Rijk. De stof onderdrukte vermoeidheid, slaap en honger en was dus, zo vertelde Hauschild, bij uitstrek geschikt voor vermoeide arbeiders, frontsoldaten én de Arische huisvrouw.

    Foto: Brian Negin (cc)

    Over Shaka Zulu en ons eurocentrische wereldbeeld

    COLUMN - “Ik vind het dom volk ook. Wat hebben die mensen nou voor cultuur?” Ik was eens een lokale wijkvereniging binnengelopen, om te kijken of het schaken wat voor mij zou zijn. Ik speel wel achter de computer, maar om nu te zeggen dat ik sprongen vooruit maak, nee.

    Na de wedstrijd werd er nog een drankje gedaan aan de bar. Al snel ging het gesprek over Sylvana, Zwarte Piet, Surinamers en Antillianen. Daar moest mijn gesprekspartner namelijk niets van hebben. Hij debiteerde het ene racistische cliché na de andere, op een toon alsof ‘ie het over zijn voorkeuren en weerzin jegens bepaalde formule-1 teams had.

    “Kijk nou naar Afrika, dat is toch drie keer niks? De Chinezen, die hebben de grote muur, en de Arabieren de piramiden, maar wat hebben die Afrikanen nou helemaal gepresteerd?”

    Ik mompelde nog wat over de grote bibliotheek van Timboektoe. Dat Egypte ook in Afrika lag en de Farao’s geen Arabieren waren en er ook Nubische farao’s zijn geweest, liet ik maar wijselijk achterwege. Ik weet er het fijne ook niet van, en het was me wel duidelijk dat het op dove oren zou vallen.

    Dekolonisering van de geest

    Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

    Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

    Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

    Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

    In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

    Foto: Egisto Sani (cc)

    Schandknapen in het Paradijs (en in Mekka)

    Afgelopen dinsdag verscheen mijn Wie is er bang voor Mohammed? Een boek voor iedereen die wil weten hoe de islam nu precies ‘werkt’.

    In dit boek zet ik nader uiteen wat de Koran en de traditie voorschrijven, zoals over de omgang met vrouwen, lijfstraffen en de jihad, en hoe islamitische stromingen (van ‘verlicht’ tot ultraconservatief) met die voorschriften omgaan.

    Naast meer algemene uiteenzettingen, ga ik ook in op detailexegese: bijvoorbeeld over de beruchte verzen in de Koran waaruit zou blijken dat er in het Paradijs verleidelijke schandknapen rondlopen.

    ***

    Dat de (mannelijke) gelovige in de islamitische hemel opgewacht wordt door mooie vrouwen, dat weet iedereen Maar in de volgende passages is niet alleen sprake van vrouwen maar ook van ‘jonge mensen’:

    En Wij geven aan hen partners met grote ogen. […] En er gaan bij hen jonge mensen

    rond die net zo goed als parels verzorgd zijn.

    (52:20-24)

    En er gaan bij hen jonge mensen rond die onsterfelijk zijn. Als u hen ziet, denkt u dat

    zij parels zijn die rondgestrooid zijn.

    (76:19)

    De term woeldanoen moekhaladoen wordt vrijwel altijd vertaald als ‘onsterfelijke jongens’ maar ze is in feite genderneutraal. (Vandaar dat Eduard Verhoef vertaalt met ‘jonge mensen’.) Het zou dus in principe om (eeuwig jong blijvende) jongens en/of meisjes kunnen gaan. Islamcritici denken dat het ‘natuurlijk’ om jongens gaat die beschikbaar zijn voor seks, maar de Koran gebruikt hier niet voor niets een ‘sekseneutrale’ term. Waarschijnlijk worden wel jongens bedoeld, maar dan knapen die nog niet in de puberteit zijn, en die de paradijsbewoners zullen behagen met hun schoonheid. Dat vraagt wellicht enige uitleg.

    Foto: Universidad de Antioquia (cc)

    Normering eindexamens wellicht te soepel

    DATA - Eind oktober 2013 kwam het ministerie van OC&W met het juichende bericht dat in 2013 meer leerlingen – en bovendien met hogere cijfers – waren geslaagd voor eindexamens in het voortgezet onderwijs dan in voorgaande jaren. Deze verbetering vond met name plaats in het havo en het vwo. Een nadere analyse van de door het Cito gepubliceerde data leert dat in ieder geval voor het vwo deze claim boterzacht is.

    Staatssecretaris Dekker reageerde destijds als volgt:

    De Belangrijkste conclusie is dat het hoger leggen van de lat een positief effect heeft. De cijfers bij een aantal kernvakken zijn flink verbeterd, en ondanks de aangescherpte eisen zijn de slaagpercentages juist omhooggegaan. Leerlingen en scholen hebben hard gewerkt en daardoor een goed resultaat behaald. Dat verdient een groot compliment!

    Afgezien van het feit dat hij hiermee suggereert dat leerlingen en leraren in voorgaande jaren niet hard genoeg hebben gewerkt om een goed resultaat te behalen, is het nog maar de vraag of de conclusie van het ministerie klopt.

    Strengere eisen eindexamens

    Toenmalig staatssecretaris Van Bijsterveldt besloot in 2008 om de zak/slaagregeling voor het voortgezet onderwijs aan te scherpen. Met ingang van het examenjaar 2012 werd de regel ingevoerd dat leerlingen gemiddeld over alle vakken van het centraal eindexamen minimaal een 5,5 moesten halen. In 2013 werd dit gevolgd door de eis dat een leerling voor de kernvakken Nederlands, Engels of Wiskunde niet meer dan één vijf mag hebben.

    Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

    Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

    Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

    Doe het veilig met NordVPN

    Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

    Foto: Universidad de Antioquia (cc)

    Manipuleert ministerie van Onderwijs eindexamencijfers?

    DATA - In 2012 en 2013 werd in twee stappen de eisen voor het eindexamen voortgezet onderwijs verscherpt. De hogere gemiddelde eindexamencijfers voor de jaren vanaf 2013 zijn door het ministerie van OCW geclaimd als resultaat van het beleid om de lat hoger te leggen. Analyse van de beschikbare data leert dat een hogere N-term eerder de oorzaak is.

    Op het eerste gezicht lijkt het ministerie de juiste conclusie te trekken. Het gemiddelde eindexamencijfer ligt vanaf 2013 duidelijk hoger, rond de 6,5 in plaats van rond de 6,3.

    Gemiddeld cijfer eindexamens VWO

    Vanaf 2012 en 2013 mogen leerlingen in het voortgezet onderwijs niet lager dan gemiddeld een 5,5 voor het centraal eindexamen hebben en mogen ze voor slechts één van de kernvakken (Nederlands, Engels of Wiskunde) een vijf halen. Het is echter lastig om examens te maken die ieder jaar exact even moeilijk zijn.

    Om te zorgen dat de eisen over de jaren heen vergelijkbaar zijn, wordt ieder jaar voor ieder vak een correctiewaarde (de zogenaamde N-term) vastgesteld. Deze correctiewaarde wordt in een procedure kort na de examens vastgesteld. Een belangrijke input hier voor is het percentage behaalde punten. Het technisch advies van de Cito kan daarna nog met kwalitatieve argumenten worden bijgesteld. In onderstaande grafiek wordt de correctiewaarde (N-term) afgezet tegen het percentage behaalde punten (de P-waarde).

    Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Hulspas weet het | Alzheimer: wachten op nieuwe breinen

    COLUMN - Krasse knarren, heten ze. (Met dank aan Koot en Bie.) Van die oudjes die tot op heel hoge leeftijd nog bij de pinken zijn. Prima brein, denk je dan. Niks mis daarboven. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Een recente Amerikaanse studie (van Rezvanian et.al.) laat zien dat dergelijke hersenen afgeladen kunnen zijn met de vettige ‘plaques’ waarvan een patholoog onmiddellijk zou zeggen: Alzheimer, en flink ook! Maar aan de eigenaar van dat plakkende brein valt dan dus niks te merken.

    De onderzoekers bekeken het brein van acht 90-plussers die nog opmerkelijk goed scoorden op cognitieve tests, vergelijkbaar met de resultaten tussen de 50 en de 60 jaar. Daarvan zijn er niet veel. En bij een aantal van hen was er inderdaad (zoals je zou verwachten) sprake van weinig tot geen plaques en eiwitdraden, twee zaken die vaak optreden op hoge leeftijd en altijd geassocieerd worden met Alzheimer. Maar zijn zij ook de oorzaak? Onder die acht excellente bejaarde breinen waren er namelijk ook een paar die juist fikse hoeveelheden van dergelijke vervuiling in het brein hadden – maar aan hun cognitieve vermogens viel dus niks te merken. Blijkbaar zegt dat soort aanslag niet alles over Alzheimer. Of helemaal niks. Kortom, laat de discussie maar beginnen. Of beter: opnieuw beginnen en waarschijnlijk weer verdwijnen. Want deze resultaten zijn allesbehalve nieuw.

    Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

    Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

    Vorige Volgende