Ik vind dat je wijsgerige traktaten liever geen grappige titels moet geven, maar ik maak een uitzondering voor het essay On bullshit van Harry Frankfurter. Dat is inmiddels een van de bekendste Amerikaanse beschouwingen van de afgelopen decennia, en terecht. Het boekje lijkt mij verplichte kost voor iedereen die in de Westerse wereld woont en/of werkt. De beste Nederlandse vertaling van bullshit lijkt me kletskoek (al komt bullshit natuurlijk ook wel voor in het Nederlands). In zijn essay maakt Frankfurter aldus onderscheid tussen liegen en kletskoek verkopen. Iemand die liegt, verdraait de werkelijkheid met de opzet om de ander in die verdraaide werkelijkheid te doen geloven. Een leugenaar trekt zich in die zin nog wel degelijk iets aan van de waarheid, en gaat uit van het contract dat er meestal tussen mensen is dat de spreker probeert de waarheid te zeggen en de luisteraar ervan uitgaat dat de spreker dit doet.
Vaccineren helpt, concludeert RUG-promovendus Maarten van Wijhe in zijn proefschrift The public health impact of vaccination programmes in the Netherlands. Van Wijhe onderzocht Rijksvaccinatieprogramma’s gericht op zeven ziektes, en concludeert dat tussen de 6.000 en 12.000 sterfgevallen voorkomen zijn onder kinderen en jongvolwassenen geboren tussen 1953 en 1992.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
NIEUWS - Planten en bomen hebben CO2 nodig om te groeien en we stoten inmiddels 40 miljard ton per jaar uit, de atmosfeer in. Een aantal studies suggereren dat mensen door de uitstoot van CO2 bijdragen aan een wereldwijde toename in de fotosynthese. Reden voor sommige reageerders op Sargasso om te stellen dat de aarde voorlopig vooral groener wordt ten gevolge van de klimaatverandering. Tijd dus om er wat dieper in te duiken op basis van de gegevens van een van de onderzoekers naar het verschijnsel dat de aarde groener wordt ten gevolge van stijgende CO2 emissies.
Om met het goede nieuws te beginnen. Het klopt dat de aarde groener wordt ten gevolge van hogere CO2-emissies. Elliot Campbell, een milieuwetenschapper van de Universiteit van Californië, en zijn collega’s publiceerden vorig jaar een studie waaruit bleek dat planten momenteel 31 procent meer CO2 omzetten in organische stof dan vóór de Industriële Revolutie. Verschillende pseudo-sceptische denktanks doken dan ook meteen bovenop het artikel. Het Competitive Enterprise Institute verklaarde kort nadat de studie verscheen:
So-called carbon pollution has done much more to expand and invigorate the planet’s greenery than all the climate policies of all the world’s governments combined.
Ook het Heartland Institute (u weet wel, de denktank die mensen die vertrouwen hebben in de klimaatwetenschap vergeleek met de Unabomber) besteedde aandacht aan het onderzoek.
OPINIE - 
Wie zou er niet voor beter onderwijs zijn? Ik vermoed dat er weinig mensen zijn die dik tevreden zijn met de status quo en nog minder die vinden dat het wel wat een tandje minder kan allemaal, in het Nederlandse onderwijs.
In dat opzicht is Beter Onderwijs Nederland (BON) goed gekozen, als naam voor de vereniging waarvan de wijsgeer Ad Verbrugge het boegbeeld is. Een club mensen die zeggen dat het nu wel allemaal genoeg is geweest met alle onzin en dat iedereen die van goede wil is, zich eens moet verenigen om een einde te maken aan het gepruts! Laten we desnoods zelf scholen inrichten, en hogescholen! Universiteiten! Laten zien hoe het allemaal beter kan!
Een van hun slogans is trouwens ‘Leve het gezond verstand!’ Wie wil dat niet?
Helaas pakt het zo te zien de laatste jaren allemaal wat anders uit. Het ‘manifest‘ van de vereniging van iets meer dan 10 jaar geleden (minister Maria van der Hoeven werd er nog in aangesproken, hoe zou het met haar gaan?) sprak nog over grootse idealen, al waren ook toen de idealen nog vooral negatief. Het was duidelijk wat men niet wilde – geen managementcultuur, niet het modieuze paradigma van het ‘Nieuwe Leren’ –, maar het was iets minder duidelijk wat men daar dan voor in de plaats wilde.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Gedurende meer dan tien jaar, en wellicht nog veel langer, heeft een medisch faculteit de instroom van studenten gemanipuleerd. ‘Gewoon’, voor het geld. En vanwege corruptie (de zoon van de minister van onderwijs moet toch worden toegelaten, kom nou). Maar ook omdat ze niet wilden dat er te veel vrouwen dokter konden worden:
The investigation found that in this year’s entrance exams the school reduced all applicants’ first-stage test scores by 20% and then added at least 20 points for male applicants, except those who had previously failed the test at least four times. It said similar manipulations had occurred for years because the school wanted fewer female doctors since it anticipated they would shorten or halt their careers after becoming mothers.
COLUMN - Binnen de klasse van de classificeerders kunnen we twee subklassen onderscheiden, die meestal aangeduid worden als de lumpers en de splitters. De lumpers zien vooral overeenkomsten en willen alles op één hoop gooien. De splitters vallen juist over de verschillen en willen zoveel mogelijk categorieën verzinnen.
Lumpers zien één soort met hooguit, vooruit dan maar, een paar ondersoorten. Splitters zien heel duidelijk vele verschillende soorten. Lumpers zien vier rassen; splitters zien er twintig. Lumpers zien één kwaal met vele uitingsvormen; splitters zien meerdere kwalen, elk met zijn eigen symptomen en behandelwijze. In de loop der wetenschappelijke evolutie gaat het meestal zo dat de splitters eerst aan de macht komen, om na een tijdje (wanneer hun categorieën leeg of hol blijken te zijn) verjaagd te worden door de lumpers – die daarna meestal door de bomen het bos niet meer zien. Uiteindelijk volgt dan een ‘paradigmawisseling’ waardoor iedereen gedwongen wordt op een volledig andere manier naar de waarnemingen te kijken, waarna de cyclus weer opnieuw kan beginnen.
Autisme is daar een mooi voorbeeld van. De term werd in 1911 bedacht door de grote Eugen Bleuler (1857-1939), voor mensen die in zichzelf gekeerd en introvert waren, en zich vooral lieten leiden door hun fantasiewereld. (Bleuler leidde de term af van Freuds term ‘auto-erotisme’, diens aanduiding voor het naar binnen gerichte, op bevrediging gebaseerde gevoelsleven van de allerkleinste kinderen.) Bleuler reserveerde deze term voor zeer ernstige gevallen (‘zwáár autistisch’, zouden we nu zeggen, en dan rollen we met onze ogen) en hij had het over volwassenen. Vanaf de jaren veertig (met de opkomst van de kinderpsychiatrie) werd autisme een typische ‘kinderziekte’ en in de decennia daarna ging een groot aantal onderzoekers met het begrip aan de haal.
COLUMN - 
We hadden het met wat taalkundigen over het nut van literatuurles. De meeste van ons hebben daar een gecompliceerde relatie mee. Iemand vertelde bijvoorbeeld dat ze was aangetrokken tot de neerlandistiek omdat ze letterkundige wilde worden. Pas daarna ontdekte ze de taalwetenschap, omdat de literatuurwetenschap haar was tegengevallen.
De consensus in ons groepje was dan ook nogal negatief: je hebt er niks aan, lessen over literatuur. Maar ik was het daar toch niet mee eens.
Natuurlijk zijn er films en schilderijen. Natuurlijk is er muziek. Natuurlijk zijn er emoji’s en bewegende gifjes. Natuurlijk is dat allemaal aantrekkelijk, en natuurlijk kun je een belangrijk deel van je leven doorbrengen met al die middelen, en een bevredigend leven hebben. Maar literatuur, kunst gemaakt van taal, biedt je dingen die je op geen enkele andere manier kunt krijgen: een benadering van wat er omgaat in de binnenkant van iemands hoofd.
Ieder hoofd is anders, en daarom is de wereld waarin ieder mens leeft net iets anders dan de wereld van een ander mens. Welke details er belangrijk zijn, hoe je je voelt bij de manier waarop andere mensen zich gedragen, wat voor bijgedachten je hebt bij wat er gebeurt – dat alles máákt iemands wereld en dat alles is voor iedereen net een beetje anders (en in andere opzichten juist soms weer verrassend gelijk).
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
“Wij hebben nooit gezegd dat het [MR-vaccin] haram is. Alleen dat er nog geen certificaat was. Dus de berichtgeving op sociale media mag niet misbruikt worden om de regering onder druk te zetten.”
Ahmad Luthfi, secretaris van de vereniging van imams op het Indonesische eiland Belitung, is een beetje geschrokken (quote in het Indonesisch) dat zijn brief van vorige week viraal ging, eerst in eigen land, daarna in de rest van de wereld. Hij wilde er alleen maar op wijzen dat het papierwerk rond de vaccinatie niet op orde was, maar de lokale overheid reageerde met het stopzetten van de intentingscampagne en nu denkt iedereen dat moslimgeleerden tegen vaccinaties zijn.
DATA - door Merlijn Staps.
Er gaat letterlijk geen dag voorbij zonder dat er ergens in Nederland een treinstoring is. Wanneer de treinen weer gaan rijden krijg je van de NS vaak niet te horen. Statistieken kunnen je wel helpen.
Wie regelmatig met de trein reist heeft het allemaal al eens meegemaakt. Seinstoring. Wisselstoring. Aanrijding met een persoon. Herstelwerkzaamheden. Hoewel 90% van de treinen op tijd rijdt, onthouden we vooral die keren dat het misgaat. Zoals die keer dat je uren op een station door moest brengen omdat er geen treinen rijden en een belangrijke afspraak miste.
Veel van de frustratie gaat hem zitten in gebrekkige communicatie. Wanneer er weer treinen gaan rijden, blijft meestal lang onduidelijk. Wel krijg je meestal snel de storingsoorzaak te horen. Vertelt dat je iets over hoe lang je nog moet wachten? Is een storing veroorzaakt door een defecte trein bijvoorbeeld sneller opgelost dan een seinstoring?
De website RijdenDeTreinen.nl houdt real-time alle verstoringen op het Nederlandse spoorwegnet bij. Dit zijn niet de “gewone” vertragingen van een trein die 5 of 10 minuten te laat is, maar grotere storingen waarbij het treinverkeer op een bepaald traject langer ontregeld is. Van de gemiddeld iets meer dan 10 dagelijkse storingen wordt bijgehouden waar ze door zijn veroorzaakt, hoe lang ze duren, en welke trajecten betrokken zijn.
COLUMN - Wat zijn de meest ingrijpende gevolgen van Alzheimer? Voor familie en vrienden is dat vaak het feit dat de patiënt zich steeds minder herinnert, en namen en gezichten vergeet. Verplegend personeel heeft meestal andere zorgen: onrust, stemmingswisselingen én het verlies van eetlust. Goed eten is belangrijk, vinden verpleegkundigen. Maar de Alzheimerpatiënt heeft geen honger of wil juist direct nadat hij of zij gegeten heeft wéér eten – omdat ze vergeten dat ze zojuist hebben gegeten en niet ‘voelen’ dat ze vol zitten.
Neurologen weten wel hoe dat komt. Alzheimer tast (naast vele andere hersendelen) heel vaak een klein stukje brein aan, een bobbeltje net aan de onderkant van de hypothalamus dat de nucleus tuberalis lateralis (NTL) heet. De hypothalamus speelt een grote rol als het gaat om honger en verzadiging, en deskundigen vermoedden al dat de aantasting van de NTL tot eetstoornissen leidde. Maar wat dat dingetje daar precies doet, wist niemand. Je gaat niet zo maar draadjes doorknippen in een gezond brein, met een gezonde NTL. Gelukkig mag dat wél bij een muis.
Recent hebben onderzoekers in Yale diezelfde NTL ook bij muizen gevonden. Het was even zoeken; men dacht altijd dat muizen zoiets niet hadden. Maar het dingetje bleek wel degelijk aanwezig, zij het goed verborgen. En dus konden ze aan de slag.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.