Burgerlijke bijsturing

COLUMN - Het regent lekken: na de Panama Papers hebben we nu de TTIP-documenten in handen. Eindelijk valt er een redelijk volledige versie van het Transatlantic Trade and Investment Partnership te lezen, het handelsverdrag dat de VS en de EU nog voor eind van dit jaar willen beklinken.

Via TTIP willen de partners dubbele bureaucratie omzeilen: producttesten die in Europa vereist zijn, worden in de VS vaak niet geaccepteerd, of vice versa, en de eisen die aan de veiligheid voor consumenten worden gesteld, lopen vaak nogal uiteen. Maar TTIP wil tevens internationale bedrijven vergelijkbare rechten verlenen als nationale partijen nu hebben, wat van kwesties zoals aanbestedingen een heidens karwei zal maken – terwijl dat nu al bepaald geen kattenpis is.

Uit de gelekte stukken blijkt onder meer dat de VS willen dat Europa de markt openzet voor gemodificeerde landbouwproducten, en protesteert tegen de strenge regels omtrent dierproeven die de EU hanteert. Geeft de EU op die punten niet toe, dan dreigen de VS dwars te gaan liggen bij de import van Europese auto’s. Daar gaan onze moeizaam bevochten milieumaatregelen, vreest Greenpeace, de organisatie die de documenten heeft bemachtigd en online heeft gezet. Omgekeerd vrezen veel Amerikaanse burgers het Europese aanbestedingscircus.

De grootste steen des aanstoots van TTIP blijft dat bedrijven een nog grotere vinger in de pap krijgen. Ze praten mee over TTIP, ze zullen volgens het verdrag worden geconsulteerd over nationale beleidswijzigingen die aan hun producten raken, ze mogen bij een daartoe speciaal op te richten hof fikse schadevergoedingen van een land eisen wanneer een nationale beleidswijziging de ‘winstverwachting’ van zo’n bedrijf schaadt, etc. Aan het versterken van de positie van consumenten – de burgers – draagt TTIP naar verwachting echter bitter weinig bij.

De openbaarmaking van de concepttekst is een goede zaak. Eerder uitgelekte versies planden een nog absurder versie van dat speciale strafhof: het zou zonder de optie van beroep en zonder enige vorm van transparantie opereren, plus dat een van de drie geplande arbiters een vertegenwoordiger van het bedrijfsleven zou zijn. Na de politieke commotie die over dat voornemen ontstond, herschreven de onderhandelaars de plannen schielijk: er komen voortaan alleen gekwalificeerde rechters aan te pas.

Hopelijk zullen burgerorganisaties, milieuverenigingen en talloos veel slimmerds de zojuist gelekte versie van TTIP doorvlooien. De kans dat er nog allerlei ongeluk in de 247 pagina’s rondzwerven, is vrij groot. En het is toch te dol voor woorden dat de burgers van de VS en de EU nog steeds niet mogen weten wat er komt te staan in het grootste handelsverdrag ooit bedacht?

Dat je tijdens een onderhandeling niet alle details kan openbaren, is begrijpelijk. Maar tot nu toe heeft publieke commotie het document beter kunnen bijsturen dan de onderhandelaars zelf.

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.