Progressief Nederland moet zich realiseren dat het de oorlog is verklaard

Hieronder treft u een gastbijdrage van Merlijn Olnon van www.fadsandfancies.com.

In De Volkskrant van zaterdag 13 juni zei Merijn Oudenampsen in een paginagroot interviewartikel dat “Links moet terugneuken” om Wilders van repliek te dienen. Velen lazen het met instemming en zullen met opluchting kennis hebben genomen van het beginnetje dat Eberhard van der Laan daarmee nu lijkt te hebben gemaakt. Maar het is wel zaak dat de Nederlandse sociaaldemocratie en progressief denkend Nederland in het algemeen zich realiseert dat het niet voldoende zal zijn Pechtold, Van der Laan en Halsema het vuile werk te laten opknappen en te hopen dat de PVV vanzelf wel onder haar toenemende verantwoordelijkheid zal bezwijken.

Wilders en Amerika

Zowel in de media als in de blogosfeer werd uitgebreid stilgestaan bij Geert Wilders’ bezoek aan de VS, waar hij een Freedom of Conscience-award ontving van de American Freedom Alliance (AFA) (http://www.americanfreedomalliance.org). Daarbij is het accent steeds komen te liggen op de Amerikaanse personen en organisaties die hem willen ondersteunen, op hun motieven, op de fondsen die zij aan hem beschikbaar zouden kunnen stellen, en op de vraag of dat geen illegale buitenlandse inmenging in de Nederlandse politiek zou betekenen. Hoewel dat interessante punten zijn werd (en wordt) aan de belangrijkste implicatie van de reis voorbijgegaan. Van veel meer invloed dan de eventuele rechtstreekse steun die Wilders in de VS weet los te krijgen zal zijn wat voor lessen hij weet te trekken uit het recente Amerikaanse politieke verleden.

Het is vrijwel onvermijdelijk dat Amerikaanse paleoconservatieven (en misschien zelfs de voorzitter van de AFA) hun buik al snel vol zullen hebben van Wilders’ al te antilibertijnse platform en zijn uitgesproken vreemdelingenhaat. Ze mogen dan met grote vrees vrezen dat de softe Europese uiterwaarden van de Westerse beschaving niet opgewassen zullen blijken tegen het wassende Islamitische water dat zij zien opdoemen, maar de mate waarin Wilders anti-Islampolemiek moeiteloos overgaat in anti-migrantenpolemiek zal voor alle behalve de meest extreme Amerikanen een brug te ver zijn. Inperking van de vrijheid en rechten van legale migranten (zoals Wilders’ dezelfde afgelopen zaterdag als het Volkskrantartikel op de Deense televisie aangaf voor te staan) is eenvoudigweg onverenigbaar met Amerikaanse opvattingen over burgerschap, migratie en vrijheid.

Maar zelfs als de rechtstreekse Amerikaanse steun aan Wilders van korte duur blijkt zal hij van zijn Amerikaanse sympathisanten iets van onmetelijk veel meer belang mee hebben gekregen; een handleiding voor het succesvol voeren van een cultuuroorlog.

De eerste helft: Bush, met dank aan de Culture Wars

Een cultuuroorlog is een totale polarisering van politiek en maatschappij, waarin het electoraat geen standpunten meer inneemt uit religieuze, etnische of partijpolitieke beweging, maar vooral uit ideologische. Het meest in het oog springende voorbeeld is het Amerikaanse van de afgelopen twintig jaar. Dat heeft ons laten zien dat het de kiezer in “Culture Wars” niet meer te doen is om het verlichte eigenbelang maar om het kostte wat kost doen zegevieren van de eigen onder druk staande ideologisch gemotiveerde wereldvisie. En dat het er voor hem in zo’n situatie eigenlijk weinig meer toe doet of specifiek beleid nu werkelijk in het voordeel is van zijn specifieke geval of groep.

Voor iedereen die maar niet kon begrijpen hoe zelfs het spectaculaire sociale, economische, politieke en militaire falen van George W. Bush zijn presidentschap niet tot een vroegtijdig einde bracht: dat kwam zonder twijfel door de ideologische hypnose die Bush’ adviseurs en de rechtervleugel van de Republikeinse partij moedwillig creëerden en in stand hielden door hun strategische samenwerking met neoconservatief én met evangelisch rechts. Progressief Amerika wist daar geen betere reactie op dan zich vertwijfeld achter de oren krabben. Door interne verdeeldheid en een gebrek aan politieke durf en stellingname kwam het twintig jaar lang niet verder dan verontwaardigd en defensief reageren op de barrage aan absurde beschuldigingen die het naar het hoofd geslingerd kreeg. Ondertussen probeerden de Democraten te overleven door hun eigen ideologische basis uit het oog te verliezen en naar rechts op te schuiven.

Het was nooit tot acht jaar Bush gekomen als de Democraten hun achterban niet zo van zich hadden vervreemd door de Republikeinen onder Clinton naar de mond te praten, en als zij na 9/11 de moed hadden gehad de verleiding van simplistische patriottistische retoriek te weerstaan. Hadden de Democratische politici en achterban al ver voor Obama van de nood een deugd gemaakt door consequent en met luide stem een alternatief te bieden aan de neoconservatieve en religieusrechtse retoriek van de apocalyptische oorlog der beschavingen, dan was de VS en de wereld ongetwijfeld een heleboel ellende bespaard gebleven.

De tweede helft: Nederland als zachte rand van “de Westerse beschaving”

Ik hoor het u denken; wat heeft dat verder met Nederland te maken? Welnu, ten eerste dat de Amerikaanse cultural warriors openlijk geïnteresseerd blijken in het in Europa doorspelen van een onderbroken thuiswedstrijd tegen de Islam en het te softe links; ten tweede dat Wilders getuige zijn programma (belastingverlaging, keiharde aanpak van criminaliteit en terrorisme, onderwijs en gezin, immigratiestop/integratie, directe democratie) en choquerende en mediagenieke retoriek een goed student is van hun uiterst succesvolle activistische politiek; en ten derde dat precies dat programma en die retoriek het Nederlandse publieke en politieke debat de afgelopen weken al gedomineerd hebben. Ondertussen weet de rest van de politieke en maatschappelijke orde zich er overduidelijk geen raad mee, keurt zijn stijl luidkeels af, maar put ondertussen de nodige inspiratie uit zijn agenda en stil om beter in de smaak te vallen bij zijn aanhang.

Natuurlijk is Nederland Amerika niet. Wij leven niet in een tweepartijdemocratie en de noodzaak tot coalitievorming heeft een groot politiek en maatschappelijk middenveld opgeleverd dat doorgaans geen baat heeft bij polarisatie. Daarnaast is in Nederland de kloof tussen sociale winnaars en verliezers onmetelijk veel kleiner dan in de VS. En bovendien, voor zover een specifiek christelijke politiek in Nederland een rol van betekenis heeft gespeeld is dat de laatste decennia in ieder geval een zeer gematigde geweest.

Desalniettemin is het onmiskenbaar dat Wilders en de PVV onderhand een sterk centrifugale werking hebben op onze consensuscultuur. Het “establishment”, oftewel links en centrumlinks, wordt steeds luider en op hoge toon aangesproken op haar vermeende greep op de landelijke media en de inhoud en toon van het publieke debat. De Nederlandse uitslagen voor de Europese verkiezingen voorspellen een aanzienlijke verdere afbrokkeling van het politieke midden. Om elke (meest vergezochte) hoek zou inmiddels de “islamisering van de samenleving” en de aantasting van de vrijheden en identiteit van “het Nederlandse volk” loeren. Traditionele opvattingen over seksualiteit en moraal boeken (onder andere met het door de Hoge Raad goedgekeurde weren van homoseksuele docenten op confessionele scholen) overwinningen die enkele jaren geleden nog ondenkbaar waren. En misschien nog wel het belangrijkst, Wilders’ polemiek tegen de gevestigde partijen en de Islam blijkt een steeds warmer gehoor te vinden in de katholieke provincies, waar de kiezers zich kennelijk hebben laten aanpraten dat zij in hun absolute waarden bedreigd worden en daarom massaal naar de PVV overlopen.

Verzamelen op links!

Nu kunnen Wilders en de PVV natuurlijk niet in hun eentje een Nederlandse culture war ontketenen. Maar als de ontluikende liefde tussen de PVV en de katholieke kiezer verder tot bloei komt terwijl de partijen in het centrum en aan de rechterzijde van ons politieke bestel steeds verder naar rechts trekken in hun pogingen de aan de PVV verloren stemmen terug te winnen, dan zal er uiteindelijk weinig centrum overblijven. Dan wordt de Nederlandse kiezer geconfronteerd met een gepolariseerd politiek bestel waar tussen links en rechts niet meer rest dan een volledig uitgeholde regeringscoalitie van CDA, PvdA en CU die krampachtig het kaalgeslagen middenveld blijft betreden in de hoop zo toch nog de eventuele verdwaalde kiezer van links en rechts te vangen. Het laat zich raden wat de uitslag van die wedstrijd zal zijn.

Wil progressief Nederland het aansnellende lot van progressief Amerika ontwijken dan is het zaak dat het de lessen van progressief Amerika’s martelgang ter harte neemt, net zoals Wilders lering heeft getrokken uit de successen van conservatief Amerika. Dat betekent dat het advies van Merijn Oudenampsen, Catherine de Vries en Teun van de Keuken zonder omzien moet worden nagevolgd: progressief Nederland moet in politiek en maatschappij de krachten bundelen en Wilders als één man consequent met een onbreekbare overtuiging en allesverzengend activisme van oprecht progressieve repliek dienen. Wie onderling verdeeld een oorlog vecht met overtuiging noch stellingname is sowieso al ten dode opgeschreven.

Draagt juist deze tijd van neoliberaal en neoconservatief faillissement niet de belofte in zich van een hernieuwd vertrouwen in de “beschaafde maatschappij” (Avishai Margalit’s decent society) die wij hebben opgebouwd met onze progressieve politiek en sociale en democratische rechtstaat? Het enige waar Wilders vooralsnog heeft laten zien goed in te zijn is het uitsluiten van zoveel mogelijk volwaardige Nederlandse staatsburgers en het uitbuiten van de onlustgevoelens van mensen die zichzelf moedwillig buiten het maatschappelijk discours hebben geplaatst.

Dan is het de nietsontziende zakkenvullers, xenofobe ideologen en permanent ontevredenen maar onwelgevallig… laat toch varen die verkrampende angst en leg ze het vuur na aan de schenen!

Om verder te lezen…
Het programma van de PVV & het programma van de AFA (zoek de verschillen!)
“How Democrats Should Talk” (ervaringsdeskundig advies aan de PvdA)

(Illustratie: © Tom Janssen)