ANALYSE - Na de sterke groei in 2015 vertoont het aandeel hernieuwbare energie in Duitsland nauwelijks veranderingen in het afgelopen jaar. Eigenlijk is het meest verrassende de verandering in aardgas. Craig Morris duikt in de cijfers.
2016 liet een stijging van het gasverbruik zien, en weinig voortgang in het aandeel hernieuwbare energie (Foto door Michal Osmenda, edited, CC BY-SA 2.0)
.jpg){kind=link}
Tekst: Craig Morris. Vertaling: Krispijn Beek.
De cijfers zijn niet alleen gebaseerd op voorlopige cijfers, maar deels ook op voorspellingen. De AGEB, een groep economen en energie experts die de cijfers opstelde, publiceerde ze namelijk net voor de kerst – voor het jaar ook maar over was. De totale primaire energie consumptie steeg met 1,6%, dat kwam vooral, legt AGEB uit, door het koudere weer en het schrikkeljaar, wat 0,3% extra tijd toevoegde aan 2016. We hebben de officiële CO2 emissiecijfers nog niet, maar Agora Energiewende schat dat de CO2 emissie van elektriciteitsproductie daalde met 1,6%, doordat het kolenverbruik verder daalde. Tegelijkertijd stijgen de CO2 emissies met 0,9% doordat er te weinig voortgang wordt geboekt in de warmte en transportsectoren (Duits persbericht).
Mix van primaire energie consumptie Duitsland 2016
Een punt om te laten zien hoe groot de aanpassing aan deze voorlopige cijfers kan zijn. Het bericht van vorig jaar over AGEB’s voorlopige cijfers voor 2015 nam aan dat het aandeel hernieuwbare energie tot 32,5% van de binnenlandse energievraag was gestegen. Maar dat cijfer werd in de zomer verlaagd tot 31,5%. En na gematigde groei in 2016 staat de nieuwe voorlopige voorspelling op 32,3% – minder dan vorig werd verwacht. De grafiek hieronder laat het aandeel hernieuwbare energie in de totale productie zien, dat is inclusief het record niveau van export. Het aandeel hernieuwbare energie in de totale productie is lager dan in de binnenlandse vraag enkel omdat Duitsland zoveel elektriciteit exporteert.
Mix van energieproductie in Duitsland voor 2016
Ondanks de stilstand op de biogas markt, nam de elektriciteitsproductie van bioenergie toe. Biogas units kunnen elektriciteit leveren op afroep en zijn dus minder afhankelijk van het weer. Zonne-energie is zeer afhankelijk van het weer en produceerde minder elektriciteit dan in 2015, ook al was er een lichte stijging in geïnstalleerd vermogen. Blijkbaar was 2016 simpelweg minder zonnig dan 2015. Zulke fluctuaties zullen niet weg gaan; we zullen er mee moeten leren leven in een toekomst die grotendeels op de zon gebaseerd is. En dan was er nog de terugval in windenergie. Na 70,9 TWh in 2015 viel de productie van wind op land vorig jaar terug naar 66,8 TWh, ook al was er een sterke stijging van het aantal nieuw geïnstalleerde windmolens.
Dubbele aanpassingen
Maar deze uitkomst is zelfs slechter vanuit het gezichtspunt van vorig jaar januari, toen de AGEP voor wind (op land en op zee) 85,4 TWh noteerde, een getal dat de Duitse wind energie associatie BWE nog steeds gebruikt in zijn meest recente persbericht (Duitstalig). In feite heeft AGEB dit getal in de zomer van 2016 verlaagd naar 79,1 TWh.
Waarom zijn de cijfers voor 2015 naar beneden bijgesteld? In de basis komt dit doordat de ‘live’ data (die in feite gebaseerd zijn op een combinatie van berekenen en schatten) die Entso-e (het Europese samenwerkingsverband van netwerkbeheerders) rapporteert slechts zo’n 90% van de elektriciteitsproductie dekt (zie ook dit rapport). Websites zoals de Agorameter en Fraunhofer’s Energy Charts maken gebruik van de data van Entso-e en stellen hun berekeningen naar boven bij om het gat te vullen (net als AGEB). Maar toen begon ook Entso-e deze aanpassing te maken – blijkbaar zonder dit aan iemand te vertellen. Agora, Fraunhofer en AGEB voegde hun eigen correctie toe aan die van Entso-e, waardoor hun schattingen kort gezegd te hoog werden.
De elektriciteitsproductie voor wind op land en op zee staat voor 2016 voorlopig op 79,8 TWh, slechts 1% hoger dan de gecorrigeerde elektriciteitsproductie voor 2015. De sterke groei van de elektriciteitsproductie door wind op zee compenseerde de lagere productie van wind op land, vooral doordat Bard 1, een windpark van 400 MW, van januari tot oktober 2015 stil laag (Duitstalig verslag) maar goed draaide in 2016.
Focus moet verschuiven van kolen naar olie & gas
De grootste veranderingen in het energieaanbod hebben betrekking op aardgas en kernenergie. Het aandeel van gas in de elektriciteitsproductie steeg deels doordat de gasprijs in 2015 inzakte en laag bleef in 2016 (zie figuur 4.2 in deze pdf). AGEB schrijft ook dat de vraag naar warmte steeg doordat het weer kouder was, en gas is goed voor ongeveer de helft van de ruimteverwarming in Duitsland.
Elektriciteitsproductie van steenkool en bruinkool daalde met 0,7%. Sins het niveau in 2007 (voor de economische crisis) is de elektriciteitsproductie van kolen met zo’n 12,5% gedaald – bovenop de halvering van kernenergie. Tegelijkertijd is de export van elektriciteit met 55,5 TWh tot record hoogte gestegen, dit staat gelijk aan 9% van de totale productie. Agora wijst er op dat Duitse kolencentrales gered worden door de export (Duitstalig), want kolencentrales zijn in toenemende mate niet meer nodig om in de binnenlandse vraag naar elektriciteit te voorzien, zie mijn artikel uit 2013 voor een verklaring.
Kernenergie lag lager door twee oorzaken. Ten eerste sloot in 2015 Grafenrheinfeld nog tot mei in gebruik, en ten tweede lagen verschillende kerncentrales in april en mei om diverse redenen, waaronder veiligheidsproblemen en lekkages, stil. Duitsland heeft momenteel 8 kerncentrales in gebruik.
Nuclear power generation by month in 2016, showing the downturn in April and May. (Source: Fraunhofer ISE)
Het oliegebruik blijft onveranderd op 34% van de totale vraag, dat is meer dan bruinkool en steenkool gecombineerd. Had ik al gezegd dat er meer aandacht besteed moet worden aan de warmte- en transportsectoren?
Craig Morris (@PPchef) is de hoofdauteur van Global Energy Transition. He is co-auteur van Energy Democracy, de eerste geschiedenis van de Duitse Energiewende en hij is momenteel Senior Fellow bij IASS.
Dit artikel is eerder verschenen op Energy Transition en met toestemming van de auteur vertaald door Krispijn Beek.
Reacties (9)
Ook bij hernieuwbare energie zul je ondervinden dat het laaghangende fruit het eerst wordt geplukt. Windmolens worden het eerst gebouwd op plaatsen waar het vaak en hard waait. Als die plaatsen bezet zijn, dan worden ook windmolens gebouwd op plaatsen, die een lager rendement zullen opleveren. Kortom, de groei van de hernieuwbare energie kent ook grenzen.
Overstappen naar gas lijkt een goed idee. Maar Duitsland heeft zelf geen gas: alles moet geïmporteerd worden. Bij de huidige lage prijs lijkt dat geen probleem. Maar Nederland zal over enkele jaren geen aardgas meer exporteren en ook in Noorwegen staat peak-aardgas voor de deur. Over 10 jaar komt al het aardgas dat Europa verbruikt door een paar dunne navelstrengen van duizenden kilometers uit Siberië, Turkmenistan of Qatar.
Op de lange termijn kan Duitsland beter investeren in energiebesparing: met name besparing op verwarming en in de transportsector.
{q]Had ik al gezegd dat er meer aandacht besteed moet worden aan de warmte- en transportsectoren?[/q]
@2: plaatje van oliemaatschappij exxonmobile, Frank?
Over het schaliegaspotentieel in Duitsland. Dat heeft niets te maken met hernieuwbare energie.
@3: Gut, u kunt de URL lezen mijnheer Verbeek? Knappe prestatie. En wat wilt u daar nu mee zeggen?
Als u beter kijkt naar het plaatje ziet u dat Duitsland 11% van het verbruikte aardgas zelf wint.
Maar u weet het beter? “Maar Duitsland heeft zelf geen gas: alles moet geïmporteerd worden.”
Opvallend hoe snel de energie wende stagneert en hoe weinig aandacht dit krijgt! een hype?
@5: Meestal is er bij een hype toch buitensportig veel aandacht?
Duitsland heeft de peak variabele energie bereikt, al die geëxporteerde energie is overtollige energie van wind en zon. Meer capaciteit bouwen betekend simpelweg dat er op zon en windrijke dagen nog meer overtollige energie onder de kostprijs gedumpt moet worden in het buitenland. Aangezien deze stroom door de Duitse belastingbetaler gesubsidieerd is, is verder investeren hierin niet te verkopen aan de Duitse kiezer.
@7: Je kunt een teveel aan zon- windstroom ook omzetten in vloeibare of gasvormige brandstof i.p.v. tegen een schijnprijs elders te dumpen.
@8: Wat voor vloeibare of gasvormige brandstof dan?
De laatste keer dat ik naar waterstofgas keek was het peperduur met enorme rendementsverliezen. Vooral het comprimeren van het waterstofgas kostte erg veel.
Volgens mij kun je er beter stuwmeren mee volpompen. Als die er voldoende zijn.