De verkiezingscampagne is losgebarsten. Gastredacteur Hugo van Haastert blikt vooruit. Met nog minder dan drie weken te gaan tot de verkiezingen komt de media goed op stoom. Dankzij de verschillende doorrekeningen hebben we ook al een doorkijk gekregen in de effecten van de verschillende verkiezingsprogramma's. Mijn voorspelling, waarvan ik hoop dat die niet uitkomt: Rutte wordt wederom premier en vormt een (minderheids)coalitie rondom centrum-rechts. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft een prachtige campagne gestart: Elke Stem Telt. Daarin worden de kiezers voorgesteld als een koor. Elke stem moet worden gehoord. Want in een koor brengt de combinatie van stemmen iets prachtigs tot stand. De samenklank van de stemmen is mooier dan de som der delen. Politieke kartelvorming Ons Nederlands parlement is bijzonder democratisch. In weinig landen is de drempel zo laag voor politieke partijen om een zetel te bemachtigen.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Het thema ongelijkheid kon in de afgelopen jaren op veel belangstelling rekenen. In aanloop naar de verkiezingen kijk ik wat partijen beloven te doen aan het verminderen van ongelijkheid. Deel 3: vermogen en wonen.
In deel 3 van de serie kijk naar de vermogensongelijkheid en neem ik twee gerelateerde maatregelen mee die met wonen te maken hebben (zie deel 1 voor verantwoording). In het vorige deel schreef ik dat de inkomensongelijkheid niet zo spectaculair is (gestegen), maar voor vermogen ligt dat anders. De WRR laat zien dat de vermogensongelijkheid veel meer toenam en groter is dan de inkomensongelijkheid. De rijkste 10 procent Nederlanders bezit zo’n 60 procent van het vermogen, terwijl de helft van de Nederlanders geen vermogen heeft en de armste 10 procent zelfs een negatief vermogen (een schuld dus). De rijkste Nederlanders hebben naast het eigen huis nu meer vermogen dan ooit. Zie bijvoorbeeld ook deze grafieken over de impact van de crisis op het vermogen van de rijkste 10 procent versus de rest.
De (toenemende) vermogensongelijkheid wordt mogelijk nog onderschat omdat de gegevens die het CBS verzamelt onvolledig zijn. Anderen claimen dat de vermogensongelijkheid wordt overschat omdat de pensioenen niet worden meegerekend, hoewel betwist kan worden dat pensioenen echt vermogen zijn.
ANALYSE - Het lukte mij afgelopen zondag niet erg om het gesprek tussen Rick Nieman en Wilders erg boeiend te vinden. De motieven van Wilders zijn te volgen en te begrijpen, maar hij heeft geen oplossingen. Zijn politieke oordeel over de vervreemding tussen de Haagse kaasstolp en de huiskamer klopt ook: maar dat is een verschijnsel zo oud als de democratie en geen sinistere samenzwering van elites.
Het roept toch weer de vraag op wat er aan de hand is in de wereld. Ook na de vorige crisis van 1929 was er een rechtse politieke reactie, vol rancune en nationalisme en vreemdelingenhaat. De geschiedenis herhaalt zich niet, maar vergelijken kan leerzaam zijn. Lodewijk Asscher beval het boek van Philip Roth aan over de samenzwering tegen Amerika. Daarin wint Lindbergh de verkiezingen en niet Roosevelt. Ik trok het uit de kast en kwam er nu wel door heen; tamelijk helderziende en ook griezelige fantasie.
Moeten we bang zijn voor een klimaat, waarin de verkiezingen allemaal in dezelfde richting wijzen? Zijn er tegenkrachten en wat mogen we daarvan verwachten? Een kleine ronde.
De V.S en Trump
Er is op zijn minst hoop. Het systeem in de V.S. is nogal gehecht aan de Constitution, de scheiding der machten, een mogelijke afzettingsprocedure. In The New York Review of Books beklaagt David Cole zich over de slordige wijze waarop Trump zijn belangen heeft gescheiden van zijn ambtsuitoefening. Hij ziet daar in een duidelijke schending van de regels, die voldoende is. “Treason, bribery, or other high crimes and misdemeanors”, zo staat geschreven. Wat dat precies is, valt niet gemakkelijk te zeggen, zo weten we van de procedures tegen Nixon en Clinton nog wel.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Wilders en Rutte lieten het afweten, maar er waren best vijf lijsttrekkers die met elkaar op prime time in debat wilden. CDA, D66, GroenLinks, SP en PvdA gaan op zondag 26 februari de strijd aan in de Rode Hoed.
Bij Jalta hebben ze ook interesse in wat de politiek partijen beloven te doen voor meer gelijkheid. Maar dan net even vanuit een wat andere invalshoek.
Wouter Roorda bekritiseert de verschillende voorstellen van partijen om de ongelijkheid te verminderen. De effecten daarvan zullen volgens hem zijn dat mensen gaan ‘delen in armoede’ en dat kwartjes weer dubbeltjes worden. Verwijzend naar Marx signaleert Roorda dat de wens om in economische zin iedereen gelijk te maken ‘onuitroeibaar’ is. Telkens weer wordt de aloude vraag gesteld: waarom zou iemand die 40 uur per week fysieke arbeid doet niet evenveel verdienen als een beleidsmaker die evenveel uur op een ministerie achter zijn bureau zit?
Winstdeling
Wat Marx echter niet zou hebben meegekregen, aldus Roorda, is dat de waarde van een goed of dienst niet enkel wordt bepaald door de hoeveelheid arbeid die erin wordt gestopt maar, maar ‘door het punt waar marginale kosten en marginale opbrengsten aan elkaar gelijk zijn’. Nog even los van het feit dat ook Marx begreep dat een goed meer waard kon zijn dan de arbeid die erin gaat, lijkt dit vraagstuk me nou niet de meest relevante in deze context. Relevanter is dat Marx vaststelde dat de arbeider ten onrechte niet meedeelt in de winst die wordt gemaakt. Als zowel de kapitaalhouder als de arbeider bijdragen aan de meerwaarde van een product en in die ‘samenwerking’ winst genereren, waarom gaat dan alle winst naar de kapitaalhouder?
Het thema ongelijkheid kon in de afgelopen jaren op veel belangstelling rekenen. In aanloop naar de verkiezingen kijk ik wat partijen beloven te doen aan het verminderen van ongelijkheid. Deel 2: inkomen.
In deel 2 van de serie kijk ik naar inkomensongelijkheid (zie deel 1 voor verantwoording). De bruto-inkomensongelijkheid is in de afgelopen decennia ‘drastisch toegenomen’, concludeert de WRR in 2014: ‘de laagste inkomens blijven over de 35 jaar grosso modo onveranderd, de hoogste inkomens stijgen met meer dan 60 procent.’ Vanwege herverdeling via belastingen en toeslagen blijft de inkomensongelijkheid in Nederland relatief laag. Leidse economen berekende dat tussen 1990 en 2000 ‘de ongelijkheid van primaire inkomens [is] toegenomen, maar die stijging is nagenoeg volledig afgevlakt door sociale uitkeringen en directe belastingen’. De WRR stelt echter dat de herverdelende werking van belastingen en premies is afgenomen, waardoor dus ook de netto-ongelijkheid toeneemt. De Leidse economen spreken echter tegen dat de rijken steeds rijker worden.
Genoeg ongelijkheid?
Over inkomensongelijkheid kun je dus twisten, maar we kunnen ook de vraag stellen of – ongeacht een toename en los van hoe het in andere landen is – Nederlanders nu van mening dat zijn de inkomensongelijkheid te groot is. Als veel mensen de huidige mate en vormen van ongelijkheid problematisch of onrechtvaardig vinden, dan is dat immers ook een reden er iets aan te doen.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Het thema ongelijkheid kon in de afgelopen jaren op veel belangstelling rekenen. In aanloop naar de verkiezingen kijk ik wat partijen beloven te doen aan het verminderen van ongelijkheid. Deel 1: onderwijs.
Het boek van econoom Thomas Piketty en zijn bezoek aan de Tweede Kamer, een serie onderzoeken van de WRR en het SCP, zorgen van de Onderwijsinspectie, onthullingen over belastingontwijking, ophef over etnisch profileren, protest tegen bezuinigingen op de rechtsbijstand, en zo nog wat zaken: er werd in de afgelopen jaren weer volop gesproken over ongelijkheid en gepleit voor meer gelijkheid.
Ongelijkheid in verkiezingsprogramma’s
In een korte serie kijk ik wat politieke partijen willen doen aan het verminderen van ongelijkheid. Aan de hand van een aantal concrete problemen en maatregelen op het gebied van onderwijs, inkomen (deel 2), vermogen en wonen (deel 3) en rechten (deel 4) kijk ik wat partijen erover zeggen en in hoeverre ze maatregelen willen nemen die ongelijkheid zouden kunnen verminderen. Het moge duidelijk zijn dat partijen aan linkerzijde meer aan ongelijkheid willen doen dan rechtse partijen, maar ook dan de vraag: wat willen ze precies?
Mijn analyse heeft betrekking op 16 partijen: de 12 zittende partijen (inclusief DENK) plus vier nieuwe partijen: Forum voor Democratie (FvD), Nieuwe Wegen, de OndernemersPartij en VoorNederland (VNL). De 12 partijen die niet in alle kieskringen deelnemen laat ik buiten beschouwing.
COLUMN - Gisteren riep u per advertentie alle Nederlanders op om onze vrijheden en normen te verdedigen. Wie zich daar niet aan wil conformeren kan volgens u het land maar beter verlaten. ‘Doe normaal of ga weg,’ schreef u.
Is het niet wat vreemd dat u, nota bene een kopstuk van een van Nederlands grootste politieke partijen, zo het hele concept overboord zet van burgers die zich politiek verenigen juist teneinde een nieuw concept van ‘normaal’ ingang te doen vinden? U roemt bijvoorbeeld de gelijke behandeling van mannen en vrouwen die in Nederland bij wet is vastgelegd, als een nationale waarde.
Ik hoef u er vast niet aan te herinneren dat nog tot op driekwart van de vorige eeuw de achterstelling van vrouwen, op werkelijk alle vlakken, door menig Nederlander als volstrekt ‘normaal’ werd gezien? Het is uitsluitend aan de politieke opstand van vrouwen te danken, en aan de hartelijke steun die een groep mannen hen bood, dat die norm uiteindelijk radicaal is veranderd. Maar nog steeds kennen we in Nederland een politieke partij die bitter weinig moet hebben van vrouwenrechten: de SGP. Moet de SGP wat u betreft ook maar uit ons land vertrekken?
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
OPINIE - Wil Links de burger aanspreken tijdens de komende verkiezingen, dan zal ze zich duidelijk uit moeten spreken voor een linkse coalitie, meent Hans Boer.
Verkiezingen zijn er om richting aan te geven, niet om de politieke partijen alle vrijheid te geven om ná de verkiezingen willekeurige coalities aan te gaan. De kiezer heeft recht op zo groot mogelijke duidelijkheid vóór de verkiezingen: wat betekent zijn of haar stem ná de verkiezingen.
De vorige keer voelden heel veel kiezers, zowel links als rechts, zich bedrogen door de keuze van VVD en PvdA voor hun coalitie. Dat heeft het vertrouwen in onze parlementaire democratie mild uitgedrukt geen goed gedaan. Dat moet niet opnieuw gebeuren.
Een eerste stap naar meer duidelijkheid vooraf is gezet door de uitsluiting van de PVV door de meeste democratische partijen. In de meeste gevallen had de PVV die samenwerking trouwens zelf al uitgesloten. De PVV is een antidemocratische partij, die groepen mensen systematisch tegen elkaar op zet en de godsdienstvrijheid af wil schaffen.
Een tweede stap is dat de partijen duidelijk aangeven welke coalities zij wél willen. In dat verband is een keuze voor afspraken tussen de linkse partijen fundamenteel. Een meerderheid zal dat op 15 maart niet opleveren, dat was ook niet het geval bij het Keerpunt 1972. Maar links moet afspreken samen alles op alles zetten om nu eindelijk op twee hoofdpunten van beleid cruciale stappen in de goede richting te zetten:
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
