Tolken zijn geen robots

Wie van huis vlucht door oorlog en ellende, en dan uiteindelijk terechtkomt in ons zompige moeras, krijgt uiteindelijk een plastic koffiebekertje in zijn hand gedrukt, en wordt voor een degelijk bureau gezet, waarachter een ambtenaar van de IND zit. En dan ontstaat er natuurlijk een taalprobleem: de ambtenaar mag alleen Nederlands spreken, en de gemiddelde asielzoeker heeft natuurlijk niet voldoende tijd gehad om een inburgeringscursus te doen. En dus moet er ook een tolk bij zijn. Susanne van der Kleij promoveert volgende week in Nijmegen op een proefschrift over de rol van de IND-tolk bij de asielaanvraagprocedure. Officieel ligt deze aan zeer strakke banden: de tolk mag alléén vertalen – niets toelichten, geen aanvullende vraag stellen, wanneer de asielzoeker 'ik' zegt, daar geen 'hij' van maken.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Iran en ironie

Hieronder is de tekst van een van de beroemdste gedichten uit het Nederlands, het “Graf te Blauwhuis” van Gerard Reve. Het is te vinden in Nader tot U (1969) en is opgedragen aan Sieuwke Hofmeijer-Rijpma, Reves buurvrouw in het Friese Greonsterp.

De “hij” waarmee het gedicht begint is haar zoon Gerrit Rijpma, die in 1945 door de Duitsers werd gedood. Als u er meer over wil lezen, kunt u terecht in dit stukje van Frits Abrahams.

Hij rende weg, maar ontkwam niet,
en werd getroffen, en stierf, achttien jaar oud.
Een strijdbaar opschrift roept van alles,
maar uit een bruin geëmailleerd portret
kijkt een bedrukt en stil gezicht.
Een kind nog. Dag lieve jongen.

Gij, die koning zijt, dit en dat, wat niet al,
ja ja, kom er eens om,

Gij weet waarom het is, ik niet.
Dat Koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat?


Bij twee gelegenheden heb ik geprobeerd dit uit te leggen aan mensen die afkomstig zijn uit Iran en al een tijdje wonen in Nederland. Hoewel ze onze taal alleszins redelijk beheersten, bleek het onmogelijk om ze te tonen hoe dit gedicht “werkt”. Ze hadden moeite te herkennen dat de twee sentimentele regels aan het begin nooit serieus bedoeld kunnen zijn, zagen niet dat “strijdbaar opschrift” op het cynische af sarcastisch is, en begrepen niet dat het hilarisch ogende einde in feite bloedserieus is.

Foto: zonsfoto (cc)

Circusaap kan mensentaal imiteren

NIEUWS - Ik geloof dat het onderzoek naar een circusaap dat biologen van de Universiteit van Amsterdam vorige week presenteerden artikel | persbericht> heel belangrijk is. Het laat zien dat apen wel kunnen praten als ze maar willen. En het roept dus maar weer eens de dringende vraag op waarom ze dat niet doen.

De aap, een orang-oetan met de naam Tilda, blijkt klinkers en medeklinkers te kunnen maken. Dat is op zich nog niet zo bijzonder, vooral omdat de ‘medeklinkers’ een soort smakgeluiden zijn en de ‘klinkers’ wat gebrom. Van belang is vooral de snelheid waarmee Tilda die klanken op elkaar kan laten volgen:

Verfijnde spierbeweginkjes

Mensen produceren als ze praten, volgens deze onderzoekers, ongeveer drie lettergrepen per seconde; een lettergreep is een afwisseling van klinkers en medeklinkers. Hun onderzoek – deze video’s zijn natuurlijk maar een fragment van het bestudeerde materiaal, maar ik neem aan dat het representatief is – laat zien dat Tilde die snelheid ook kan halen.

Dat is nieuws. Het laat zien dat orang-oetans hun lippen, stembanden en tong voldoende onder controle hebben om zo snel lettergrepen te maken, terwijl eerder wel werd gedacht dat de enige reden waarom mensapen – meestal werden dan weliswaar chimpansees gekozen – geen taal hadden zoals de onze was omdat ze nu eenmaal al die ingewikkelde verfijnde spierbeweginkjes niet konden maken. Het gaat er dus niet om dat de apen deze klanken überhaupt kunnen maken, zoals je her en der kunt lezen; maar dat ze dit zo snel kunnen doen.

Foto: James Lumb (cc)

Kunst op Zondag | De naald

Zoeken naar een naald in een hooiberg is een spreekwoord. Er is een groot verschil tussen spreekwoorden (historische context, taalkundig erfgoed?) en ‘wijsheden’ die de volksmond debiteert. Als de volksmond een beetje spitse kunst ‘de naald’ noemt, is er vaak sprake van een creatieve waarneming en een feitelijke onjuistheid.

Ruim twee weken geleden zocht de Italiaanse performancekunstenaar Sven Sachsalber in het Parijse museum Palais de Tokyo naar een naald in een hooiberg. Het moest een performance van 48 uur worden, hij vond de naald al in 18 uur tijd.

U ziet aan zijn techniek dat hij de naald vond door van het hooi ballen te kneden. Hooi is vrij makkelijk tot pakketjes samen te persen en daarmee behalve bouwmateriaal ook een aardige grondstof voor kunst.

In Amerika worden jaarlijks hooikunst wedstrijden gehouden. Na het oogsten van het graan kun je langs velden en wegen vaak carnavaleske beelden van stro zien. Ruim tien jaar geleden maakte de Amerikaanse kunstenaar Tom Otterness tijdens de Montana Bale Trail, de beeldengroep ‘Makin’ Hay’. De installatie is tot op heden nog regelmatig te zien.

Tom OtternessMakin’ Hay.
cc Flickr Texas Public Radio Hardberger Park Makin’ Hay

Michael Shaughnessy heeft zich gespecialiseerd in hooi en maakt er prachtige, abstracte installaties mee.
© Michael Shaughnessy Spring Cut

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: pintxomoruno (cc)

Ontheemd

COLUMN - Lang geleden, in de jaren zeventig, was er een Postbus 51-spotje waarin was te zien hoe iemand met een onmiskenbaar Hollands uiterlijk wandelde door een onmiskenbaar Hollandse stad, waar alle opschriften, zoals die op het bordje van een bushalte, waren vervangen door teksten in het Arabisch of Turks. “Dat kun je niet lezen hè,” zei de voice-over dan, waarna de boodschap volgde dat Nederlanders een beetje geduld moesten hebben met wat destijds wel “gastarbeiders” zullen zijn genoemd.

Ik weet wat u nu denkt. U denkt: “Zo’n spotje zou nu niet meer kunnen,” of “Jammer dat de overheid de daad niet bij het woord voegde door taalcursussen aan te bieden.” Maar daarover wil ik het nu niet hebben. Het gaat me erom dat de makers meenden dat ze de kijker het beste een gevoel konden geven van ontheemdheid, door ze te confronteren met onleesbare opschriften.

Het is niet mijn ervaring. Ik loop wel eens ontheemd door Iran of Israël of Turkije of Libanon – wie het voorgaande pedant vindt klinken moet maar een andere formulering bedenken – en de opschriften vormen geen probleem. Zoals op Schiphol alles in het Nederlands en Engels is aangegeven, zo zijn in het Midden-Oosten alle belangrijke teksten tweetalig.

Je weet daarentegen wél dat je een vreemdeling bent als je in een hotel de diensten van een bellboy krijgt opgedrongen, als er een schaal met fruit op je kamer staat en als er naast de toiletpot een waterslang hangt.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Tegen de kruideniers

RECENSIE - De Vlaamse essayist Luc Devoldere bundelde een groot aantal van zijn eerder verschenen artikelen over taal, literatuur en Europese cultuur in het boek Tegen de kruideniers. Devoldere is classicus, filosoof, gewezen leraar en thans directeur van Ons Erfdeel, een instelling die de cultuur van Vlaanderen en Nederland in het buitenland bekend wil maken en de culturele samenwerking tussen de Nederlandssprekenden bevordert.

Hij stelt belangwekkende vragen over talen in Europa: “Hoe blijven we overeind in Babel? Hoe gaan we om met de machtsverhoudingen die altijd bestaan tussen talen? Hoe garanderen we echte meertaligheid die meer is dan het verstaan en het spreken van Engels? Hoe gaan we om met meerstemmigheid, diversiteit en complexiteit?”

Het zijn vragen die ook terugkomen in het debat over identiteit, de nationale identiteit en de Europese identiteit die er volgens sommigen nooit zal komen. “Europa,” voorspelt Devoldere, “gaat ten onder aan zijn talen en aan de spanning tussen de mantra van ‘diversiteit’ en ‘eenheid’ die het telkens moet laten horen.”

Het zijn intrigerende openingszinnen die bij mij verwachtingen wekten die helaas niet worden waargemaakt. Devoldere is een beschouwer, iemand die zijn waarnemingen en overpeinzingen mooi kan verwoorden en prettig leesbaar opschrijft. Maar vraag hem niet wat we er morgen mee gaan doen. De vragen worden opgeworpen, niet beantwoord. Ze zijn vooral bedoeld als aftrap voor een dikke bundel artikelen, als een “inleiding achteraf”, zoals de schrijver het zelf noemt, op een potpourri aan overpeinzingen over een breed scala aan onderwerpen die alle min of meer gerelateerd zijn aan de Europese cultuur.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ondersteboven

ACHTERGROND - Een maand of twee geleden postte arabist Wim Raven op zijn blog een erg amusant stukje over het islamitisch gehalte van onze vers gekozen kalief.

Zijne Heiligheid Ibrahim abu Bakr al Baghdadi zou islamwetenschappen hebben gestudeerd aan de Universiteit van Baghdad, alvorens boef te worden, maar op de vlag van zijn club is een wel heel bijzondere versie van de sjahada, de islamitische geloofsbelijdenis te lezen.

isisfahne

De bovenste regel van de vlag luidt: la illaha ila Allah, ‘Er is geen god dan God.’ Het is het eerste deel van de sjahada en er is dogmatisch gezien dan ook niks mis mee. Het tweede gedeelte is weergegeven in het cirkeltje onderin de vlag, en dat luidt – als je het leest zoals je zou verwachten dat je het moet lezen, namelijk van boven naar beneden – Allah rasoel Muhammad, ‘God is de boodschapper van Mohammed’ en dat is in islamitische ogen een hoogst ketterse opvatting, als het al geen geloofsafval inhoudt. Voor de orthodoxe versie Muhammad rasoel Allah, ‘Mohammed is de boodschapper van God,’ moet je de tekst van onder naar boven lezen.

Twee mensen – waaronder ikzelf – deden een aantal suggesties: een kopie van een oude Arabische inscriptie in steen of een kopie van een oude munt. Die laatste suggestie leek de beste verklaring: er bestaan munten met een sterk vergelijkbaar opschrift, dat van onder naar boven gelezen lijkt te moeten worden. Maar het kopiëren van een oude tekstweergave verklaart nog niet waarom de woorden in die tekst in de verkeerde volgorde zijn opgeschreven.

Foto: Beny Shlevich (cc)

Antisemitisme

OPINIE - Ooit was er een tijd dat joden en christenen elkaar op voet van gelijkheid afslachtten en de wederzijdse haat die dat tot gevolg had, is tot op de dag van vandaag terug te vinden, vooral in oude teksten en helaas te vaak in nog steeds gehuldigde opvattingen over de ander. Door een historisch toeval zijn uiteindelijk de christenen in de meerderheid geraakt en vanaf dat moment waren de joden het slachtoffer en de christenen de daders. De verdere geschiedenis mag bekend worden verondersteld, met als voorlopig dieptepunt de Endlösung, die weliswaar uiteindelijk net zoveel met christendom te maken had als een vis met fietsen, maar toch op onnavolgbare wijze zijn oorsprong moet zoeken in de christenheid.

De eeuwenlang heersende ideeën die uiteindelijk de Endlösung mogelijk maakten, hebben een benaming gekregen: antisemitisme, en het is dankzij die Endlösung dat het woord antisemitisme een emotionele lading heeft gekregen die in geen enkele andere aanduiding die voor vergelijkbare ideeën zou kunnen worden gebruikt, terug te vinden is. Op de een of andere manier lijkt antisemitisme altijd erger dan alle andere vormen van racisme en de Endlösung wordt door velen gezien als een uniek fenomeen terwijl genocide iets is van alle tijden en plaatsen.

In de achttiende en negentiende eeuw waren er salonfähige scribenten die in volle ernst meenden dat Joden nooit volledig onderdeel van de burgerlijke samenleving zouden kunnen worden. Ze waren immers aanhangers van de joodse religie, terwijl je als volwaardig lid van die burgerlijke samenleving eerst en vooral de Verlichting moest hebben omarmd. Medio twintigste eeuw verwoordde het regime van dienst in Duitsland in een propagandafilm het idee dat de joodse religie geen werkelijke religie was maar een politieke ideologie met rabbi’s als politische Erzieher. In ons eigen land komt het nog steeds voor dat demonstranten leuzen roepen als ‘Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas’.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Kort - illustratie Sargasso

Kort | Oorlogstaal

OPINIE - De wereld voert oorlog met wapens. In Nederland voeren we oorlog met woorden. Minder erg, maar helpen doet het ook niet.

Zeg iets over arme burgerslachtoffers in Gaza en je bent een terroristenvriendje en antisemiet. Zeg iets over de begrijpelijkheid van de Israëlische reactie en je bent een zionist en kindermoordenaar.

Zeg iets over inzet van militairen in het rampgebied van MH17 en je bent oorlogszuchtig. Zeg iets positiefs over de voorzichtige houding van Nederland richting Rusland en je bent een laffe pacifist die handel voor mensen laat gaan.

Publiceer zomaar een persoonlijk item van een van de slachtoffers van MH17 en je bent een aandachtshoer die over lijken gaat. Zeg iets over het het morele gehalte van voorgaande en je bent iemand van de linkse morele elite die andersdenkenden de mond wil snoeren.

Zeg iets over het verklaarbaar vinden dat ISIS doet wat ze doet en je bent een moslimvriend, jihadist en dhimmi. Enzovoort.

Hoe heftiger de gebeurtenissen in de wereld, hoe heftiger mensen op elkaar reageren. De emotie is begrijpelijk. Maar iets ingetogener mag best. En iets meer geduld. Dat geeft misschien ruimte om samen oplossingen te vinden.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende