COLUMN - ‘Laf’ is een populistisch woord. Iemand anders zo noemen suggereert dat jij heel moedig bent, en bovendien is het voor de tegenstander moeilijk zich tegen zo’n aantijging te verweren. “Nietes! Ik durf wel heel veel!” Iedere poging tot matiging kan zo makkelijk opzij worden gezet.
Wie “Wilders vindt * laf” intikt op Google vindt vele pagina’s van dingen die de PVV-leider in de loop van zijn carrière laf heeft genoemd: anoniem klagen. Balkenende. Vitesse. Tegelijkertijd is op het hele internet slechts één zaak te vinden die door Alexander Pechtold laf wordt genoemd: Wilders.
Het was in 2009 waarschijnlijk al zo. Wilders had toen getwitterd dat Turkije “een ondemocratisch, bang en laf land” was. De tweet kan ik niet meer vinden, maar Paulien Cornelisse schreef erover in een column en ontrukte het zo aan de vergetelheid.
En zo kunnen we van het gebruik van ‘laf’ een goede graadmeter maken van het populisme. Hoe vaker iemand ‘laf’ gebruikt, hoe populistischer. Dat valt gemakkelijk te kwantificeren.
We googlen om te beginnen hoe vaak laf wordt gebruikt op de website van een politieke partij, door bijvoorbeeld “laf site:pvv.nl” in te tikken in Google. Dat levert in dit geval 97 op, terwijl de SP 498 keer dat woord heeft heeft gebruikt. Nu zegt dat nog niet zoveel, want de site van de SP is uitgebreider dan die van de PVV. We hebben dus een maat nodig om te schatten hoeveel woorden er in totaal op die site staan.
Gelukkig bestaat daarvoor de ‘Van der Wouden-maat’. De taalkundige Ton van der Wouden heeft in 1998 vastgesteld dat het woord ‘eens’ een van de meest regelmatig gebruikte woorden is van het Nederlands: waar ‘desalniettemin’ vooral in ambtelijke brieven wordt gebruikt en ’tjonge’ in gesproken taal, daar wordt ‘eens’ in alle soorten taaluitingen ongeveer even vaak gebruikt: één op de duizend woorden is ‘eens’.
Door nu “eens site:pvv.nl” te googlen, krijgen we dus een aardige indicatie van hoeveel woorden Google precies op de site van de PVV telt. Door nu het aantal keer laf te delen door het aantal keer ‘eens’, krijgen we een maat voor de relatieve frequentie van ‘laf’. Dit noemen we de laf-maat voor populisme.
Wanneer we deze operatie uitvoeren op de vijf grootste politieke partijen, krijgen we de volgende rangschikking. De PVV heeft de hoogste laf-maat, op de voet gevolgd door de SP. De andere partijen gebruiken de term veel minder, en D66 sluit de rijen:
| ‘laf’ | ‘eens’ | ‘laf’ / ‘eens’ | |
| PVV | 97 | 3.680 | 0.026 |
| SP | 498 | 25.900 | 0.019 |
| PvdA | 54 | 9.660 | 0.006 |
| VVD | 24 | 6.300 | 0.004 |
| D66 | 9 | 4.240 | 0.002 |
Een soortgelijk beeld krijgen we als we GeenStijl vergelijken met de Nederlandse kranten (Geen Stijl gebruikt vijf keer zoveel laf als de PVV), met als aardig extra’tje dat NRC Handelsblad er bij de kranten bovenuitsteekt: de laf-maat van die krant komt in de buurt van die van de SP. De website van De Telegraaf heeft opvallend genoeg juist de laagste laf-maat:
| ‘laf’ | ‘eens’ | ‘laf’ / ‘eens’ | |
| GeenStijl | 6.170 | 51.200 | 0.12 |
| Sargasso | 905 | 30.400 | 0.03 |
| NRC Handelsblad | 2.440 | 173.000 | 0.014 |
| Trouw | 1.590 | 206.000 | 0.008 |
| de Volkskrant | 1.280 | 249.000 | 0.005 |
| Telegraaf | 446 | 97.800 | 0.004 |
Sargasso doet mee aan de top, waarbij echter moet worden aangetekend dat de eerste indruk is dat verwijten van lafheid hier juist worden genuanceerd. En dat past misschien ook wel bij deze site.
Reacties (15)
Haha, ja hoor. Je beseft dat dit artikel (inclusief titel en tabellen) 22 keer het woord ‘laf’ gebruikt en 9 keer het woord ‘eens’, en dus met een relatieve frequentie van ong. 2.44 ommeunig populistisch is? Context enzo.
Tsja, misschien wordt op die andere sites het verwijt van lafheid ook wel genuanceerd.
Overigens vind ik de term laf sowieso uiterst nietszeggend. Wat is nou laf. Jezelf opblazen met een bomgordel, is dat laf? Ik zou het niet durven. Theo Van Gogh op straat neersteken, op klaarlichte dag, ook door velen “laf” genoemd. Ik kan me voorstellen dat je daar veel van vindt, maar laf? Nou nee. Ik zou het ook niet durven, mocht ik die neiging hebben, al is het maar omdat ik geen zin heb om jaren in de bak door te brengen.
Volgens mij hebben de meeste mensen die het woord “laf” gebruiken zelf stilzwijgend de betekenis van het woord veranderd in “iets waar ik van walg”.
tikfout in alinea 2. Er staat zaak, maar het moet zak zijn.
denk ik
“Sargasso doet mee aan de top, waarbij echter moet worden aangetekend dat de eerste indruk is dat verwijten van lafheid hier juist worden genuanceerd”
Haha. Was dat even confronterend voor de auteur. Als je dat al kunt onderbouwen, moet dat over de volle breedte gebeuren, dus ook voor al die anderen.
De blogpost is een beetje economie voor taalkundigen. Eerst wordt er gezocht naar cijfermatige wetten. Als er dan iets uitkomt dat je niet verwacht, wordt niet aan de methode getwijfeld, maar een (ongefundeerde) kwalitatieve uitzondering verzonnen.
Misschien is populisme er ook in soorten en maten? Links populisme wordt hier heus bedreven. Is helemaal niet erg.
Nog een paar opmerkingen. Het zou betekenen dat Sargasso qua tekst 2/3e is van GeenStijl. Dat lijkt me onzin. Sargasso is veel kleiner, zeker als je de reacties meerekent, en dat doet Google.
En als ik zo naar de eerste 10 resultaten van Sargasso kijk zie ik:
Sargasso noemt laf 1
Sargasso noemt iemand NIET laf 2
Sargasso zegt dat iemand iemand anders laf noemt 4
Sargasso heeft het over laf (meta-laf) 3
Daar gaat je laf-o-meter.
Dat viel me eerlijk gezegd ook al op, maar het is consistent in de zin van dat wanneer je zoekt op ‘de’ en ‘het’ (wat me ook redelijk subcultuurneutrale woorden lijken) je in beide gevallen op ong. 4/7 komt, wat bijna gelijk is aan 2/3. Waar zou dat aan kunnen liggen? GeenStijl trekt wel veel meer reacties maar zowel de artikelen als reacties zijn denk ik gemiddeld (een stuk) korter.
Edit: die schattingen zijn misschien wel heel grof; als ik resultaten 900-910 van webpagina’s op Sargasso met het woord ‘eens’ wil bekijken (via het manipuleren van de zoek-URL bij Google) dan kom ik op pagina 63. Boven de duizend mag ik van Google niet eens meer kijken. (“Sorry, Google does not serve more than 1000 results for any query. (You asked for results starting from 1100.)”)
Wellicht is het zelfs mogelijk dat de term “laf” wordt gebruikt in de oorspronkelijke betekenis.
“Gebrek aan moed tonend” zegt Wikiwoordenboek. “niet moedig, bang, lafhartig” zegt Van Dale.
Dit hele stuk onderzoekt op geen enkele manier welke betekenis van “laf” er wordt gebruikt (even in het midden latend welke definitie je gebruikt…), en onderzoekt op geen enkele manier de context van het gebruik van het woord “laf”.
Het doet wat denken aan het onderzoek van een paar economen naar de invloed van “het gebruik van de toekomende tijd” in verschillende talen op het economisch gedrag van de spreker van die taal (https://sargasso.nl/statistiek-in-plaats-van-geesteswetenschap/).
Behalve buitengewoon geestig ook buitengewoon dom. Net als dit stukje.
Nou kan je hier uiteraard heel moeilijk en serieus over doen, ik vind het vooral heel geestig stukje! :)
Buitengewoon laf verhaal.
@8: Ik ben het geheel met McLovin eens. Ik ging in een deuk.
‘Eens’ komen er andere tijden ondanks de vermelde statistieken. (B)laf gaat misschien ook wel stevig scoren.
Andere hier nogal (en elders) gebezigde uitdrukkingen: ‘uit onderzoek blijkt’, ‘onderbouwing’ (en dan meestal youtubefilmpjes, wikipediarommel en mediatroep waar men het mee eens is), expert, dat is ook een leuke. En dan niet te vergeten: genuanceerd, wat mij betreft staat die nummer 1.
@2: Aftreden aan de vooravond van een debat waarin je ter verantwoording geroepen gaat worden, dat is laf.
Het gebruik van “laf” is populistisch en “eens” is een goede graatmeter voor tekstlengte. Wat krijg je als je twee onzinnige getallen door elkaar deelt? Precies, onzin kwadraat.
@13 Kwadraat krijg je bij vermenigvuldigen, niet bij delen.
@14: Nee, echt?
En als je het echt letterlijk neemt, dan hangt het er maar vanaf.