Aan ’t water met Kunst op Zondag

Met de bundel Aan ’t water: 100 watergedichten en 100 watergezichten is de trilogie compleet. Een drietal boeken met daarin 100 schilderijen en tekeningen in combinatie met 100 gedichten over hetzelfde thema. En bij iedere publicatie hoort ook een museale tentoonstelling. Het slotakkoord in deze serie is nu te zien in de Tuinzaal van Museum MORE in Het Gelderse Gorssel. Voor Kunst op Zondag heb ik waterpret beleefd in de IJssel-vallei. [caption id="attachment_349929" align="aligncenter" width="300"] Op 't duin (omslag), Uitgeverij Thoth[/caption] Het begon … Op ’t Duin In 2015 verscheen bij de tentoonstelling Duingezichten in het Haags Historisch museum in samenwerking met het Letterkundig Museum de kunst- en dichtbundel ‘Op ’t duin: 100 duingedichten en 100 duingezichten. Samensteller van deze publicatie is Nicolaas Matsier, hij studeerde klassieke talen en filosofie. Het Haags Historisch Museum vroeg aan gastcurator Boudewijn Bakker om een tentoonstelling in te richten met hetzelfde thema in de kunst. De duinen waren en zijn nog steeds een populair onderwerp voor schilders, tekenaars en fotografen. Uit het enorme aanbod aan werk, selecteerde Bakker 100 werken en verdeelde die voor de tentoonstelling in verschillende thema’s. ‘Land van mest en mist, van vuilen, kouden regen.’  zo begon het bekendste weergedicht uit onze literatuur  anderhalve eeuw geleden. [caption id="attachment_349930" align="aligncenter" width="300"] Weer en Wind (omslag), Uitgeverij Thoth.[/caption] Weer en Wind in Singer Laren Het succes van deze formule smaakte naar meer. In 2019 kwam er een vervolg onder de titel Weer & Wind: 100 gedichten en 100 gezichten. In deze tweede productie nam Boudewijn Bakker de hele klus voor zijn rekening. Boudewijn Bakker was in zijn werkzame leven oud-hoofdconservator van het Stadsarchief te Amsterdam en specialist op het gebied van het landschap in de Nederlandse beeldende kunst. Net als de duinen is het thema weer een geliefd thema onder kunstenaars. Uit een groot en gevarieerd aanbod van werken uit de laatste vier eeuwen selecteerde Bakker wederom 100 weer en wind gezichten. Met als kers op de taart een expositie onder dezelfde naam in museum Singer Laren. ‘Nederland ook best Waterland kunnen heten of Zeeland.’ Citaat uit Aan ’t Water p. 13 [caption id="attachment_349921" align="aligncenter" width="450"] Aan 't Water Zaalimpressie © foto Wilma Lankhorst.[/caption] De derde loot aan de stam: Aan ’t Water Dit voorjaar is het derde deel van de kunst- & dichtbundel verschenen met de titel ‘Aan ’t water’. De succesformule is doorgetrokken in 100 watergedichten & 100 watergezichten. Boudewijn Bakker kreeg hiervoor hulp van de eerste samenstellers uit deze serie Nicolaas Matsier en van Helmi Goudswaard. Het derde museum waar je nu de expositie met dezelfde titel kunt ontdekken is Museum MORE in het Gelderse Gorssel. De uiterwaarden van dit groene dorp liggen aan de zuidelijke oever van de IJssel. Boudewijn Bakker dook voor de derde maal in talrijke depots in ons land om watergezichten te selecteren. 50 Werken zijn deze zomer in Gorssel te zien. ‘Zet het blauw van de zee  tegen het blauw van de hemel…’ Willem Hussem p. 42 [caption id="attachment_349918" align="aligncenter" width="450"] Aan 't Water, het begint met de zee (l. E.Fernhout) © foto Wilma L.[/caption] Waar gaat het over in dit boek? Aan ’t Water is een bloemlezing over het vaderlandse water zoals dat werd verwoord in talrijke gedichten en werd verbeeld in schilderijen/tekeningen, prenten en foto’s. We hebben het vaak over water in onze gesprekken. De helft van ons land ligt onder de zeespiegel, waar je ook bent, het water is nooit ver weg. Mijn man is aan het water geboren en dat fenomeen blijft aan hem trekken. We maken ons zorgen over de klimaatveranderingen. We genieten van het water als de zon schijnt of als het bevriest en we de schaatsen weer onderbinden. Het boek Aan ‘t water is een ode aan de Nederlandse dichters en schilders die in secuur gekozen woorden en kleuren hun sfeerbeelden met ons delen. ‘Water weerspiegelt de hemel. Het water reflecteert ook ons zelf, ons spiegelbeeld en onze innerlijke wereld.’ Inleiding Aan ’t Water p. 5 [caption id="attachment_349919" align="aligncenter" width="450"] Aan 't Water p. 70-71 Gedicht © Erik Lindner en r. Mosselperceel (2005) © Emo Verkerk © foto Wilma Lankhorst[/caption] Hoe is het boek opgezet? De bundel telt 240 pagina’s. De drie samenstellers beschrijven in de inleiding met een korte ode aan het water. Water is steeds in beweging en oneindig verscheiden van sfeer, vorm en kleur. De aanwezigheid van water bepaalt het aanzien van stad en land: de kust, de polders, de rivieren, de plassen en meren, de bruggen en veren. Daarnaast zijn er de mensen en de dieren die genieten van het water, maar soms ook vluchten voor het fenomeen. Met deze thema’s in het achterhoofd is gezocht naar watergedichten en watergezichten. De stilte en koelte waren weergekeerd, Het nachtelijk feest lag als een glas versleten, …’ Uit Sluis van J.C. Bloem p. 156 [caption id="attachment_349925" align="aligncenter" width="450"] Zee anemoom © Christine van Zeegen (1890-1973) © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Wat gebeurt er in Aan 't water? Je ontdekt in het boek de grote variatie van de aanwezigheid van water in ons land, in ons leven. Boudewijn Bakker heeft 100 watergezichten geselecteerd uit allerlei musea, depots, privé en bedrijfscollecties. De geselecteerde gedichten en gezichten worden in het boek verdeeld over twaalf gemeenschappelijke noemers zoals water, zee, de weerwolf, eilanden & kusten, bruggen & sluizen, havens & grachten, Oost & West en polder.  De gedichten en de gezichten worden per thema gecombineerd en geven de lezer/kijker een mooie inkijk in het water en de waterrijke geschiedenis van ons land. [caption id="attachment_349927" align="aligncenter" width="450"] Zomer aan de Kaag © Kasper Niehaus © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Wie zijn de samenstellers? Voor deze derde bundel zijn drie samenstellers verantwoordelijk. Gastcurator Boudewijn Bakker was in zijn werkzame leven oud-hoofdconservator van het Stadsarchief te Amsterdam en specialist op het gebied van het landschap in de Nederlandse beeldende kunst. Nicolaas Matsier studeerde klassieke talen en filosofie. Helmi Goudswaard is schrijver. Haar debuut ‘ Ik ook!’ Verscheen in 2006. Daarna was zie betrokken zowel Op ’t Duin (2015), Weer & Wind 2019) en tot slot Aan ’t water (2024). [caption id="attachment_349920" align="aligncenter" width="450"] Aan 't Water bezoekers luisteren naar de watergedichten © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Mijn ervaringen met dit boek Het is een mooi uitgevoerd boek met prachtige foto’s van watergezichten gecombineerd met mooie gedichten. Een thema in zoveel verschillende beelden en woorden vind ik aantrekkelijk om te ontdekken. De gedichten bieden mooie reflectiemomenten. Voor Museum MORE heeft het museumteam vijftig werken geselecteerd uit dit boek en die zijn prachtig opgehangen in de licht Tuinzaal van het museum. Schrijver Tommy Wieringa heeft uit de vijftig bijbehorende watergedichten, twaalf poëziestukken geselecteerd. Deze leest hij voor en je kunt ze luisteren op de bank in de Tuinzaal. Op de site van met museum staat een voorproefje, zoals het gedicht ‘Zomerwater’ van Maria Barnas. [caption id="attachment_349926" align="aligncenter" width="450"] Vijvertje bij de kolk (1990) © Dorian Hiethaar © foto Wilma L.[/caption] Titel                    Aan ’t water:                              100 watergedichten en 100 watergezichten Samenstellers     Boudewijn Bakker, Helmi Goudswaard, Nicolaas Matsiers Uitgever               THOTH ISBN                     978 90 6868 872 6 Omvang               240 pagina’s Prijs                      € 24,95 Het boek is te koop in de museumwinkel van Musea MORE, online bij de uitgever of via je eigen favoriete boekhandel. De tentoonstelling Aan t water toont Museum MORE is tot en met 8 september 2024 te zien in de Tuinzaal van het museum te Gorssel. Lees hier meer over de tentoongestelde werken. Museum MORE is gratis te bezoeken met de Museumkaart. © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Museum MORE, alle bruikleengevers, de dichters,  genoemde kunstenaars en Uitgeverij Thoth.   Een terugblik voor de liefhebbers. Weer en Wind https://youtu.be/5zXbAYXH0vw  

Door: Foto: Sfeerbeeld van het thema 'Over het water'© foto Wilma Lankhorst.
Foto: Wilma (selfie) bij De kunstenaar aan het werk © Picasso (1964) © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag verkent het Pablo Picasso jubeljaar

VERSLAG - Acht april j.l. was het vijftig jaar geleden dat kunstenaar Pabo Picasso overleed. Op 25 oktober a.s. wordt zijn geboortedag (1881) herdacht. Wereldwijd besteden 50 musea dit jaar aandacht aan het werk en het oeuvre. Het accent van de feestelijkheden ligt uiteraard in Spanje en Frankrijk. Ook buiten deze twee landen hebben geselecteerde musea de kans gekregen een tentoonstelling te organiseren. Voor Kunst op Zondag zet ik er graag een paar op een rijtje. Ik wens je een mooi Picasso-jaar.

KoZ Cobra Museum presenteert Picasso, terug naar de bron © foto Cobra Museum

Cobra Museum presenteert Picasso, terug naar de bron © foto Cobra Museum.

Picasso in het Cobra Museum

Het team van het Cobra Museum in Amstelveen ging terug naar de bron, op zoek naar de ‘Andere Picasso’. In Amstelveen is een deel van het oeuvre van Picasso dat minder bekend is te zien. Je leest wetenswaardigheden over de culturele achtergrond van de kunstenaar, zijn kindertijd en zijn liefde voor dans & theater. Je krijgt een mooi inzicht in Picasso’s fascinatie voor keramiek.

‘De Andere Picasso, terug naar de bron’ is nog tot en met 8 oktober te zien in het Cobra Museum in Amstelveen.

Royal Delft Pablo Picasso Magisch Keramist © foto Royal Delft

Royal Delft Pablo Picasso Magisch Keramist © foto Royal Delft.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Catalogi van tentoonstelling Edmondo Bacci © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag │Edmondo Bacci in Venetië

De tentoonstelling Edmondo Bacci: Energy and Light is de eerste en meest uitgebreide retrospectief expositie gewijd aan deze Venetiaanse kunstenaar. Er zijn ongeveer tachtig werken te zien, waarvan een groot aantal nog nooit eerder is geëxposeerd. De beeldtaal van  kleur en licht maakte zowel op Peggy Guggenheim indruk als op Alfred H. Barr Jr., de directeur van het Museum of Modern Art in New York. Het MoMa kocht in 1953 Bacci’s werk Avvenimento #13R . Dit doek is nu teruggekomen naar Italië, waar het deze zomer voor het eerst voor het publiek te zien is in de Peggy Guggenheim Collection in Venetië.

Edmondo Bacci aan het werk in zijn atelier © foto PGC

Edmondo Bacci aan het werk in zijn atelier © foto Peggy Guggenheim Collection © Chiara Bertola.

Wie was Edmondo Bacci?

Edmondo Bacci (1913–1978) was een van de vertegenwoordigers van de Venetiaanse naoorlogse kunst. Samen met collega-kunstenaars Tancredi Parmeggiani en Emilio Vedova behaalde hij internationaal succes en faam. Bacci was een van de weinige kunstenaars in Italië die de mogelijkheden van het nieuwste type abstractie begreep. Hij voegde hedendaagse trends in Europa en de Verenigde Staten samen met zijn persoonlijke stijl. Ik zie alleen abstract werk, vaak series met een titels zoals Fabrics en Avvenimento. Als ik dat laatste woord vertaal in het Nederlands krijg ik twee opties: evenement en gebeurtenis. Als ik de PR-dame vraag welke van deze twee begrippen de lading het beste dekt, is haar reactie: “liever niet vertalen, dat doen wij ook niet”.

Foto: Brave New World in Museum de Fundatie © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag ontdekt Brave New World in Zwolle

VERSLAG - Brave New World is de titel van de nieuwste tentoonstelling in Museum De Fundatie in Zwolle. Als tiener las ik het boek met de gelijknamige titel voor mijn Engelse leeslijst. In Zwolle verwijst het naar het werk van zestien jonge, internationale schilders die hun betrokkenheid met de wereld verbeelden. Hans den Hartog Jager is de samensteller van deze expositie. Ik ging voor Kunst op Zondag op verkenning naar de geschilderde versie van Brave New World en maakte kennis met zestien jonge schilders en hun zeventig werken.

Brave New World Museum de Fundatie l. Beatrice von Bormann r. Hans den Hartog Jager © foto Wilma Lankhorst.

Museum de Fundatie l. Beatrice von Bormann r. Hans den Hartog Jager © foto Wilma Lankhorst.

Eerste expositie met nieuwe directeur

Sinds 1 januari 2023 is Beatrice von Bormann (Berlijn, 1968) de nieuwe directeur van Museum de Fundatie. Zij volgt Ralph Keuning op die het Zwolse museum in de afgelopen vijftien jaar sterk op de kaart in museumland heeft gezet. Von Bormann werkt op dit moment hard met haar team aan het jaarprogramma voor 2023. Ze zal daarin met een scherp oog kijken naar het aanbod van vrouwelijke en niet-westerse kunstenaars. Ook de regionale artiesten blijven een pijler voor de Fundatie. De man die verantwoordelijk is voor de eerste expositie in 2023 in de Fundatie is gastconservator, schrijver en kunstrecensent Hans den Hartog Jager (1968).

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Zaalimpressie Wegzehr © Neo Rauch in het Drentsmuseum © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag: twee maal Neo Rauch in ons land

VERSLAG - Op dit moment kun je op twee locaties in ons land het werk van de Duitse schilder Neo Rauch (1960) verkennen. Voor Kunst op Zondag bezocht ik in Museum De Fundatie in Zwolle Die Mitte, Rauch’s tweede solo expositie in dit kunsthuis. In het Drents Museum in Assen ontdekte ik Wegzehr, werken op papier van Neo Rauch. Rauch is een van de meest toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Zijn wortels liggen in Leipzig, hij is een van de motoren achter de ‘Neue Leipziger Schule’.

Neo Rauch Wegzehr (2015) © Neo Rauch courtesey Galerie EIGEN+ART © foto Uwe Walter.

Wegzehr (2015) © Neo Rauch, courtesey Galerie EIGEN+ART © foto Uwe Walter.

Wegzehr, een snack voor onderweg

Neo Rauch heeft net als Frits Spits een passie voor vergeet-woorden. Wegzehr betekent ‘voedsel voor onderweg’ een woord dat bijna niet meer wordt gebruikt in het Duits. Rauch heeft net als vele kunstenaars altijd een schetsboekje op zak. Daarin verzamelt hij ‘beeldend voedsel’ dat hij onderweg tegenkomt. In zijn ruime atelier in de Spinnerei in Leipzig, werkt hij vaak aan meerdere werken tegelijk. In het Drents Museum kun je in de filmkamer de kunstenaar aan het werk zien.

Neo Rauch Wegzehr, zaalimpressie Abdijkerk © Neo Rauch in het Drentsmuseum © foto Wilma_Lankhorst

Wegzehr, zaalimpressie Abdijkerk © Neo Rauch in het Drentsmuseum © foto Wilma Lankhorst.

Neo Rauch: Werken op papier

Foto: See-ming Lee (cc)

Kunst op Zondag | Humor

Net zo min als je in een museum zelden iemand in snikken ziet uitbarsten, zo weinig schalt er een bulderende lach door de zalen.

In de beeldende kunst is humor altijd aanwezig geweest en dankzij Dada en Fluxus is kunstzinige humor niet meer weg te denken. Maar je zal in een museum of galerie geen schaterlachende menigten tegenkomen.

Tot 10 september kun je in Haarlem je lachspieren testen bij de tentoonstelling ‘Humor. 101 jaar lachen om kunst’. Een dubbelexpositie in het Frans Hals Museum (parodieën op kunstwerken) en De Hallen Haarlem (overzicht van Nederlandse kunst uit de tijd van dada tot nu).

Lachen om kunst. Hoe verzinnen ze die titel. Be-la-che-lijk! Het moet zijn: lachen met kunst. Of lachen dankzij kunst. ‘Lachen om’ refereert toch aan een negatief soort spot. Het zal de ondraaglijke lichtheid van de lach wel zijn dat de organisatoren op deze uitglijder kwamen.

Dat karikaturen van en parodieën op beroemde kunstwerken in het Frans Hals Museum ‘lachen om kunst’ mag heten, wil nog niet zeggen dat de gehele tentoonstelling de spottende titel verdient.

En dan: 101 jaar humor bij elkaar brengen is riskant voor de lach.

Natuurlijk zijn er altijd mensen die van lachen geen ophouden weten als in de programmaboekjes staat dat er sprake is van humor. Denk bijvoorbeeld aan de lieden die een hele voorstelling bij elke oogwenk van een cabaretier in een deuk liggen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Pablo Picasso (1881-1973): Femme en pleurs (1937), olieverf op doek (Tate Gallery, Londen) copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Kunst op Zondag | Tranen in de kunst

In de beeldende kunst zien we zelden een volle, uitbundige lach. Daar is een goede reden voor: het is lastig poseren. Datzelfde geldt voor het tegendeel van de volle lach: hartstochtelijk huilen. Er is overigens wel heel wat leed te aanschouwen in de schilderkunst. Denk maar eens aan alle Maria’s die handenwringend en knielend, de armen ten hemel heffend bij de gekruisigde of van het kruis getilde Christus.

Maar écht intens huilen is er zelden bij.

Een paar voorbeelden:

Rogier van der Weyden (1388 – 1464): Kruisafneming  (tussen 1435 en 1438), olieverf op paneel (Prado, Madrid).

Rogier van der Weyden (1388 – 1464): Kruisafneming  (tussen 1435 en 1438), olieverf op paneel (Prado, Madrid).

Om te beginnen twee Maria’s uit de Kruisafneming van Rogier van der Weyden. Links zien we Maria in blauw die omvalt als het lichaam van haar zoon van het kruis genomen wordt. Rechts Maria Magdalena, handenwringend met de blik naar beneden gericht op de voeten van Christus. Dit werk gold eeuwenlang als maatstaf voor de uitbeelding van emoties in de religieuze kunst.

Enguerrand Quarton (1410 – 1466): Pietà van Villeneuve-lès-Avignon (omstreeks 1455), olieverf op paneel (Louvre, Parijs)

Enguerrand Quarton (1410 – 1466): Pietà van Villeneuve-lès-Avignon (omstreeks 1455), olieverf op paneel (Louvre, Parijs)

Van iets later datum is het grote paneel van Enguerrand Quarton uit het Louvre; een opmerkelijk schilderij. Het gebruik van bladgoud in de achtergrond en de aanwezigheid van halo’s rond de hoofden van de afgebeelde heiligen plaatst het schilderij in de middeleeuwen. Anderzijds is hij in de schildering van de figuren en de uitdrukking van hun gevoelens verrassend ‘modern’.

Foto: Viola-da-gambaspeelster,  olieverf op doek. Particuliere collectie, Londen. copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Kunst op Zondag | Lachen in de schilderkunst

ANALYSE - Valt er iets te lachen in de beeldende kunst? Een echte, volle lach? Hoe zit het daar mee? Toegegeven, om de beeldende kunst zelf viel (en valt) soms best wel wat te lachen. Die riep in het verleden nog wel eens besmuikt gegniffel of honend en denigrerend geproest op. Denk maar aan de schimpscheuten aan het adres van de eerste impressionisten of de naoorlogse abstract-expressionistische experimenten van COBRA.

Maar hoe zit het met de lach in de kunst zelf? Kan er eigenlijk wel een lachje af op het canvas? Loop in gedachten de kunstgeschiedenis eens na. Vanaf de prehistorie via de Babyloniërs naar de Egyptenaren, de Grieken en de Romeinen. De kunst maakt zich steeds meer los uit statische schema’s en formules. Bewegingen en gebaren worden steeds levendiger en levensechter. De figuur bevrijdt zich gaandeweg uit het keurslijf van voorgeschreven poses.

Maar lachen?

Dat heeft allereerst praktische oorzaken. Het is moeilijk om bijvoorbeeld een glimlach te imiteren. Zelfs voor een portretfoto kost het de grootste moeite om een fractie van een seconde een overtuigende glimlach op het gezicht te krijgen. ‘Say “Cheese”’ is een trucje van de fotograaf. Maar voor een portretschilder gaat die vlieger niet op. Het zal voor een model niet meevallen een glimlach lange tijd vol te houden. Een onechte glimlach zal er nog onechter gaan uitzien en op den duur veranderen in een krampachtige grijns. Een neutraal gezicht is aanzienlijk makkelijker vol te houden.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Gerard de Lairesse: Perseus maakt zich op voor de strijd tegen Medusa copyright ok. Gecheckt 21-10-2022

Kunst op Zondag | Gerard de Lairesse

ACHTERGROND - Op 10 september jl. opende Rijksmuseum Twenthe (RMT) te Enschede de deuren van zijn nieuwe tentoonstelling over de zeventiende-eeuwse schilder Gerard de Lairesse. Een primeur, want nog nooit eerder werd in Nederland een overzichtstentoonstelling aan deze oude meester gewijd. In de verschillende zalen hangen schilderijen, tekeningen en prenten uit circa dertig binnen- en buitenlandse collecties met als hoogtepunt de orgelluiken van de Westerkerk te Amsterdam. Naast het esthetische genot draagt de tentoonstelling ook bij aan het eerherstel van De Lairesse, die wat in vergetelheid was geraakt.

Van Luik naar Amsterdam

Gerard de Lairesse werd geboren in 1640 te Luik. Hij volgde zijn eerste lessen in de schilderkunst bij zijn vader en later bij de Luikse schilder Bertholet Flémalle. Hier ontdekte hij het klassieke schoonheidsideaal en waren Nicolas Poussin en Rafaël zijn grote voorbeelden. Inspiratie voor zijn modellen putte De Lairesse uit schetsen van Griekse beelden, waarvan de anatomie als ideaal gold.

In 1664 kreeg hij het aan de stok met twee ‘moordzuchtige’ zussen omdat hij zijn trouwbelofte aan een van de dames had verbroken. Hij vluchtte naar Maastricht en vervolgens naar Utrecht. Het jaar daarop werd zijn talent ontdekt door de belangrijkste kunsthandelaar van Amsterdam destijds, Gerrit van Uylenburgh, die hem in dienst nam. De Lairesse verhuisde naar Amsterdam en binnen zeer korte tijd was hij zo populair dat hij op eigen kracht de kost kon verdienen.

Foto: Rembrandt, Anatomische les van Nicolaes Tulp copyright ok. Gecheckt 28-02-2022

Welkom in het Mauritshuis

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Jeroen Pelgrom over het Mauritshuis.

Het was een beetje regenachtige dag in april dat ik in de rij stond bij de kassa van het Mauritshuis te Den Haag. Voor mij stond een groepje toeristen uit een Aziatisch land. Een man uit de groep vroeg bij het afrekenen nog wat aan de dame achter de kassa waarop de dame in perfect Engels antwoorde – ‘you can find the Girl with the Pearl Earring on the first floor’. Voor een toerist een typische vraag maar het laat ook een beetje het lot van het Mauritshuis zien: het is het museum met die ene Vermeer. En dat is jammer. Oké, de collectie van het Mauritshuis telt ‘slechts’ 800 objecten (tegenover meer dan 700.000 in het Rijksmuseum) en in een klein 2 uur ‘heb je het wel weer gezien’, maar er is veel moois te bekijken.

De man

De naamgever van het museum is graaf (en later prins) Johan Maurits van Nassau-Siegen (1604-1679), een neef van stadhouder-prins Maurits en Frederik Hendrik. Hij heeft naam gemaakt met een aantal gewaagde staaltjes van militair kunnen. Zo wist hij in 1636 het voor Nederland zeer belangrijke vesting Schenkenschans, de ‘poort van Holland’ te heroveren op de Spanjaarden. Een jaar later, nu in dienst van de West-Indische Compagnie, lukte het hem om eindelijk het belangrijke Portugese fort São Jorge da Mina (beter bekend als Fort Elmina) in 1637  in Ghana te veroveren. Het zou het middelpunt vormen van de Nederlandse Goudkust en daarmee van de Nederlandse slavenhandel.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende