Rob Wijnberg Archives

Foto: Tal Bright - Political (cc)

Grens en identiteit

1 mei 2016 , 14:00 , door Tom van Doormaal

COLUMN - In de boekwinkel struikel ik over een klein boekje van Paul Scheffer, met de titel: “De vrijheid van de grens”. Het is een uitgave die past in ‘de maand van de filosofie’, en het kost maar 4.95 euro. Dat laat een mens niet liggen, al is de omvang niet genoeg voor een hele maand filosoferen.

De vrijheid en de grens

Actueel is het begrip grens wel: het journaal toont ons wegwaaiende tentjes bij Idomeni in Griekenland, waar nog steeds vluchtelingen wachten (op Godot?), alsof het een verregende vrijmarkt is op Koningsdag. Alleen hebben hun bewoners geen perspectief, terwijl de vierders van Koningsdag hun opbrengst van de markt kunnen gaan natellen in hun verwarmde huizen. Heel mooi, die deal met Erdogan, maar we hebben nog wat vluchtelingen vergeten.

Ik ben jaloers op het sleutelcitaat van Hegel, dat Scheffer gebruikt: “Iets is alleen wat het is binnen zijn grens en door zijn grens.” (p.18) Geldt dat ook voor de vrijheid, vraagt Scheffer zich dan af. Hij vraagt terecht of het wereldwijde web een bedreiging van die vrijheid is, want de ongekende informatiemonopolies (Google, Apple, Facebook, etc) zien hun kans schoon.

Maar dan laat Scheffer het zitten: hij definieert vrijheid niet, de begrenzing daarvan ook niet, maar bouwt zijn verhaal op binnen zijn eigen tak van sport, de migranten en hun problematiek. Dat is te verwachten, maar ik broed op het zinnetje van de duistere filosoof. De grens geeft iets betekenis en identiteit. Letterlijk is dat wel plausibel.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Holman over initiatief De Correspondent

23 maart 2013 , 12:46 , door Prediker

Theodor Holman zet helder uiteen hoe De Correspondent mikt op meer van hetzelfde, en waarom dat journalistiek gezien ergens wel jammer is.

Volgende keer op BrussenTV: waarom De Nieuwe Pers zo goed is?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waarom de vluchtelingenkwestie geen goud-wit-zwart-blauw jurkje is

21 november 2015 , 08:00 , door Bij Nader Inzien

OPINIE - In een recente column stelt Rob Wijnberg dat onze ‘meningen’ over de vluchtelingenkwestie of de dramatische aanslagen in Parijs van dezelfde soort zijn als onze meningen over het goud-witte of blauw-zwarte jurkje (voor de digibeten onder ons, het gaat om dit jurkje—zie ook deze post van Helen de Cruz). Volgens Wijnberg bestaat er wat betreft onze meningen over de jurk geen waarheid, en over de vluchtelingenkwestie evenmin. Wijnberg is niet de enige die hier zo over denkt. Dergelijk relativisme lijkt inmiddels salonfähig te zijn geworden.

Als ik naar de foto met de jurk kijk, zie ik hem als blauw-met-zwart, en ik krijg het niet voor elkaar om hem als goud-met-wit te zien. Wanneer ik naar een foto kijk van Syriërs achter hoge hekken in Hongarije, zie ik vluchtelingen, en krijg ik het niet voor elkaar om hen als gelukszoekers of terroristen te zien. Volgens Wijnberg zijn deze uitspraken dus wezenlijk hetzelfde.

Ik ben het daar grondig mee oneens. En dat is niet zomaar ‘een meningsverschil’.

Onlangs publiceerde Wijnberg zijn column ‘Waarom de vluchtelingenkwestie een goud-wit-zwart-blauw jurkje is’. Hij schrijft:

Het is een fenomeen dat mij al jaren mateloos fascineert: hoe kan het dat wij enerzijds een realiteit delen en anderzijds zulke waanzinnig uiteenlopende dingen zien als wij naar die realiteit kijken?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wijnberg is de weg kwijt

1 november 2015 , 14:00 , door Klokwerk

Rob Wijnberg gebruikt filosofisch relativisme om het innemen van een positie in het vluchtelingendebat te vermijden. Dan heeft hij toch het relativisme niet goed begrepen.

Iedereen heeft wel eens mindere momenten. Rob Wijnberg, die ik over het algemeen erg sterk vond in zijn opinies, lijkt echter de laatste tijd wat verder de weg kwijt. Vol verbazing las ik zijn laatste stuk bij de Correspondent, waarin hij dat ook feitelijk zelf toegeeft. Hij gebruikt hier filosofisch relativisme om geen positie in te nemen in het vluchtelingendebat. Hoe je het ziet, dat is immers een kwestie van perspectief, meent Rob. En dus stelt hij:

“Solidariteit, is dat: je land openstellen voor hen ver weg, of je land behouden voor hen die het hebben opgebouwd?

Compassie, is dat: opkomen voor het lot van de vreemdeling in een oorlog, of voor die van je buurman die naast het azc woont?”

Bij zulke regels uit de pen van een filosoof valt mijn mond open van verbazing. Goed, je kan natuurlijk een eigen-volk-eerst-gedachte verdedigen, met pragmatische argumenten. Maar noem het dan geen solidariteit en compassie, want dat is het niet.

Nog even los van de vraag of solidariteit en compassie goed of slecht zijn, het zijn nu eenmaal begrippen die van zichzelf geen ruimte laten voor keuzes. Je kan stellen dat het opnemen van vluchtelingen te duur is en de welvaartsstaat in gevaar brengt. Als je kijkt naar de aantallen vluchtelingen waar dat over gaat is dat overigens volkomen onterecht, maar theoretisch is het natuurlijk helemaal waar dat wie oneindig solidair is en oneindig veel compassie heeft, dit niet lang vol zal houden. Want de wereld op zijn schouders dragen, dat kan alleen Atlas. Maar als je grenzen en voorwaarden stelt aan je solidariteit en compassie, is dat van zichzelf natuurlijk geen solidariteit en compassie.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Waan van de dag

DeCorrespondent zet bijl aan wortel vrijheid van informatie

23 maart 2013 , 12:01 , door Prediker

Zegt kunstenaar Teun Kastelein. Die kennelijk van de wind of overheidssubsidie kan leven.

Toch heeft hij wel een puntje: het mooie van het internet is nu juist dat informatie – de uitwisseling van ideeën en op feiten gebaseerde argumenten – vrijelijk toegankelijk wordt voor een zo breed mogelijk publiek.

Foto: Darice (cc)

Wat Rob Wijnberg niet ziet

29 oktober 2013 , 13:00 , door Gastauteur

ANALYSE - Het is ernstig gesteld met het kritische discours in Nederland als Joost Niemöller zowaar een goed punt heeft. Rob Wijnberg, correspondent Media, Politiek & Filosofie van De Correspondent (dat is kennelijk geen pleonasme), schreef een stuk naar aanleiding van de Zwarte Piet-discussie waarin hij zowel voor- als tegenstanders van de huidige Pietvorm aan de kaak stelt.

In dit artikel betoogt Wijnberg dat hij een ‘raciaal skepticus’ is. Hiermee bedoelt hij dat rassendenken een vorm van essentialisme is: een manier van denken die uitgaat van onveranderbare genetische verschillen tussen mensen en die gebruikt als verklaring voor gedragsverschillen of het vaststellen van een morele hiërarchie. Zulk denken, zegt Wijnberg, is racistisch en dat wijst hij af. In plaats daarvan moeten we begrijpen dat mensen slechts gradueel van elkaar verschillen, niet in essentie, en dat daarom categorieën zoals ras geen betekenis hebben.

Even heel simpel gezegd: er zijn geen ‘blanken’ en ‘zwarten’, er zijn alleen tinten. Vandaar ook dat de raciaal scepticus het concept ‘ras’ typeert als een ‘culturele misvatting’.

Vervolgens beticht hij Quinsy Gario, die de discussie over Zwarte Piet zou hebben aangezwengeld, van dezelfde fout: door Zwarte Piet racisme te noemen denkt hij in rassen – als iets dat echt bestaat, in plaats van de categorie te herkennen als een illusie. Aan de ene kant, betoogt Wijnberg, wil Gario dat we ras niet zien, zodat racisme onmogelijk wordt; aan de andere kant vindt hij Zwarte Piet racisme en vindt hij het verkeerd dat witte Nederlanders dat niet zien. We moesten het toch juist niet zien? Zo is de redenering van de filosoof.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | De Correspondent

1 oktober 2013 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - De Correspondent is live. In een filmpje legt Rob Wijnberg, messias van de Nieuwe Journalistiek, nog eens uit waar het ‘m om te doen is.

Hoewel ik eerder had aangekondigd lid te worden, heb ik dat toch niet gedaan. Waarom weet ik niet precies. Ik hou het op een combinatie van laksheid en krenterigheid.

Vooralsnog ben ik dus afhankelijk van wat anderen, die reeds lid zijn, op internet aanbieden. Gelukkig bleken de meeste schrijvers niet te beroerd om hun eigen waar of dat van hun collega-correspondenten aan te bieden via de Twitter. Femke Halsema schreef een stukje over Breivik die wil gaan studeren. Daan Windhorst een satirisch stukje over een participatiegezin (Daan wordt ‘correspondent satire’ genoemd, met zo’n naam kunnen wij niets anders dan ons hart vasthouden). Ernst Jan Pfauth maakte reclame voor z’n literatalkshow Literaturfest. Dick Wittenberg schreef een longread over de opmars van de grensmuur. En Dimitri Tokmetzis, tot voor kort nog onze trotse hoofdredacteur, onze eigen Dimitri Tokmetzis dus (verdomme Dimitri, waarom hebt gij ons verlaten, het is zo koud nu op de Sargasso-burelen, maar dat kan natuurlijk ook komen doordat we van Steeph de verwarming niet aan mogen zetten), schreef een stuk over het antwoord van Schiphol op zijn WOB-verzoekje over de aanschaf van zestig bodyscanners. Dimitri kreeg slechts vijf documenten die vrij onleesbaar zijn dankzij de overijverige zwarte stift van Camiel Eurlings (nvdr: ja, wij weten dat hij niet Schiphol maar KLM leidt, echter de arm van Camiel reikt ver, o, dat wilt u niet weten, of wellicht ook wel, in dat geval hopen Dimitri ook dat precies gaat uitzoeken).

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Rob Wijnberg of: Waarom De Correspondent zal slagen

25 maart 2013 , 09:00 , door Max Molovich

COLUMN - Je afvragen of De Correspondent (het post-nrc-project van Rob Wijnberg) zal slagen, is volkomen overbodig. Natuurlijk zal het slagen. Rob Wijnberg heeft het immers bedacht.

“I’m glad I grew up when I did cos your parents were too perfect at parenting – all that baby Mozart and Dan Zanes songs; you’re just so sincere and interested in things! There’s a confidence in you guys that’s horrifying.” Aldus Ben Stiller als Roger Greenberg in ‘Greenberg’ (2010).

Dat gevoel heb ik altijd als ik Rob Wijnberg zie praten. En toen ik ‘m in z’n promofilmpje voor De Correspondent zag, had ik dat gevoel weer. Het begint met wat van Wijnbergs stokpaardjes over het nieuws. Puur tekst met een muziekje. Vervolgens lezen we in wit op zwart: “De bedenker”. We zien Rob Wijnberg praten. Zonder hem te horen. Die gebaren, die houding, de vanzelfsprekendheid waarmee hij de dingen zegt die hij zegt. Gewend als hij is dat iedereen naar hem luistert en dat iedereen hem serieus neemt. Niks in hem dat lijkt te twijfelen.

Als Rob Wijnberg al ergens aan twijfelt, dan in ieder geval niet aan zichzelf. Hij schijnt wel eens gezegd te hebben dat hij niet aan reflectie doet. Houdt je alleen maar tegen. In zijn begintijd hoorde ik ‘m om de haverklap vertellen dat hij meer dan 1000 filosofen had gelezen. Maar dat heb ik ‘m al lang niet horen zeggen. Dus ook dat laatste beetje zelfbevestiging dat ie nodig had om zich ervan te vergewissen dat hij serieus genomen zou moeten worden, heeft ie overboord kunnen kieperen. En sinds hij is ontslagen als hoofdredacteur van nrc.next (wat tot een soort persoonsverheerlijking heeft geleid die hij als volkomen vanzelfsprekend lijkt te ondergaan), weet hij het helemaal zeker: hij is hier op aarde om de Nederlandse journalistiek te veranderen. En Rob Wijnberg zou Rob Wijnberg niet zijn, als hij die taak niet uiterst serieus nam.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De journalist als orakel

21 januari 2013 , 11:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Waarom leveren media steeds minder nieuws over dingen die gebeurd zijn en gaat het steeds vaker over wat nog komen gaat?

In De Groene Amsterdammer schrijft Rob Wijnberg over de neiging van media tot speculyse, het in commentaren en analyses vooruitlopen op gebeurtenissen die nog moeten plaatsvinden. Nieuws is steeds vaker ‘..dat wat er eventueel, mogelijk, misschien, vermoedelijk staat te gebeuren….De orakels staan niet meer in Delphi maar voor de camera’s van de NOS.’ Voorbeelden te over, de afgelopen week. Wijnberg noemt de bekentenissen van Lance Armstrong over zijn dopinggebruik, de benoeming van Jeroen Dijsselbloem tot voorzitter van de Eurogroep en de klassieke speculyse-hit voor het hele gezin : de Elfstedentocht.

En ook op Sargasso voegen we ons vrolijk naar deze nieuwe trend. Ik beken het ruiterlijk.

De vraag is natuurlijk: waarom? Wat verklaart het feit dat de media, die we vanouds raadplegen om te weten wat er onlangs gebeurd is, ons nu steeds meer meenemen naar de (nabije) toekomst met voorspellingen over wat er komen gaat? Wijnberg beantwoordt deze vraag niet. Ik heb twee dingen in gedachten. De eerste verklaring zou kunnen zijn dat kranten, radio en televisie, de oude media, de snelheid van het nieuws niet meer kunnen bijhouden. We weten dankzij de nieuwe media, met Twitter op de eerste plaats, alles binnen seconden nadat het is gebeurd. Daar zijn die oude media veel te log voor. Journalist met camera sturen, een heel apparaat met tientallen mensen in werking zetten. Voordat je het weet is het oud nieuws. Daarom was er langer een verschuiving in de media van nieuws in de oude zin van het woord, de rapportage van de verslaggever, naar de analyse, het achtergrondverhaal. Er moet nieuwe content gevonden worden om het medium overeind te houden. En van de analyse naar de speculyse is eigenlijk niet zo’n grote stap.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.