Een einde aan eeuwige wetsvoorstellen?

Met verkiezingen in het vooruitzicht rijst de vraag of werk van het kabinet daarmee niet ongewenst verloren gaat. In nagenoeg alle parlementaire democratieën vervallen wetsvoorstellen namelijk met het installeren van een nieuw parlement onder de werking van de ‘valbijl in het wetgevingsproces’. Is dat niet problematisch voor wetsvoorstellen die al jaren in de pijplijn zitten, zoals het recent ingediende wetsvoorstel inzake de Wet op de politieke partijen? En wat te denken van wetsvoorstellen om te voldoen aan implementatieverplichtingen van de Europese Unie? In Nederland hoeven we ons minder zorgen te maken om onvoltooide parlementaire werkzaamheden, omdat de behandeling van wetsvoorstellen ook na verkiezingen kan worden voortgezet. Maar is dat wel zo gelukkig? De valbijl kent verschillende varianten, maar duidt meestal op het principe dat wetsvoorstellen na verkiezingen van (een kamer van) het parlement vervallen. Dat wetsvoorstellen in Nederland in beginsel eeuwig voortleven – en in de meeste andere landen vervallen met verkiezingen – staat nauwelijks ter discussie. Dat heeft ermee te maken dat (het ontbreken van) de valbijl een technisch principe is dat aansluit bij de politieke traditie en verhoudingen van ieder land. Zo leest de Britse monarch in zijn jaarlijkse King’s Speech een gedetailleerde planning van de regering voor. De daarin opgenomen wetsvoorstellen worden doorgaans voor de ‘deadline’ behandeld, mede dankzij het overwicht van de regering. In Nederland is het daarentegen niet ongebruikelijk dat het niet lukt om afspraken uit het regeerakkoord binnen de zittingsduur van de Tweede Kamer om te zetten in wetgeving. Als verklaring daarvoor geldt een versplinterd kiezerslandschap en een kiesstelsel gebaseerd op evenredige vertegenwoordiging, waardoor het lastig is om meerderheden te vinden en te behouden. Daarbovenop komt dat kabinetscrises de zittingsduur van de Tweede Kamer regelmatig verkorten. Het ontbreken van een vervaldatum voor wetsvoorstellen sluit aan bij deze realiteit. Verkiezingen Ondanks inbedding van eeuwigdurende wetsvoorstellen in de Nederlandse politieke cultuur, kunnen vraagtekens worden geplaatst bij de wenselijkheid ervan. Het ontbreken van de valbijl botst vooral met democratische principes. Democratie gaat ervan uit dat burgers kunnen participeren in politieke besluitvorming. In moderne democratieën, zoals in Nederland, is deze participatie in de regel indirect, in de zin dat burgers via de stembus volksvertegenwoordigers aanwijzen die namens hen besluiten nemen. Via verkiezingen krijgt het electoraat ook de kans om zich uit te spreken over het beleid van het vorige parlement. Dit uitgangspunt van inspraak van het volk komt in het gedrang door wetsvoorstellen die eeuwig voortleven. Kiezers kunnen met hun stem immers afkeuring tonen voor bepaald beleid, maar niet-afgehandelde wetsvoorstellen zullen daarmee niet verdwijnen. Zo ontstaat de mogelijkheid dat een toekomstig, "gewilliger" samengesteld parlement de behandeling van het wetsvoorstel voortzet. Met deze gang van zaken komt van de afkeuring die van een vorige verkiezingsuitslag uitgaat niet veel terecht. Een aanverwant bezwaar volgt uit de situatie dat de Tweede Kamer wordt vervangen nadat deze een wetsvoorstel doorzendt naar de Eerste Kamer. Indien de Eerste Kamer het voorstel aanneemt, kan de daaruit voortvloeiende wet niet per definitie rekenen op gelijktijdige steun van beide Kamers. Daarmee kunnen twijfels ontstaan over het draagvlak voor de betreffende wet. Men kan beargumenteren dat er geen democratische bezwaren zijn als het nieuwe parlement besluit een oud wetsvoorstel voort te zetten. Besluiten van een nieuw parlement ontlenen immers legitimatie aan de verkiezingsuitslag. Begrip van de Nederlandse wetgevingsprocedure leert echter dat dit argument nuancering behoeft. Kenmerkend aan deze procedure is dat behandeling in een gespecialiseerde commissie aan de plenaire behandeling voorafgaat. In deze commissies leveren Kamerleden schriftelijk inbreng ter voorbereiding op het debat en de stemming. Vanuit het oogpunt van de democratie is het wenselijk dat leden hun mandaat ook kunnen "voltooien" met een stem op het betreffende voorstel. Bovendien kan een wijziging van de parlementaire samenstelling ná de commissiefase een zorgvuldige wetsbehandeling schaden. Zonder de werking van de valbijl is het bijvoorbeeld goed denkbaar dat nieuw verkozen vertegenwoordigers plenair punten aanvoeren die haaks staan op, of geheel nieuw zijn ten opzichte van, de inbreng tijdens de commissiefase. Dit terwijl commissies juist een gedegen voorbereiding en diepgang in de wetgevingsprocedure behoren te bieden. Tijdelijkheid Periodieke verkiezingen waarborgen niet alleen dat kiezers afkeuring kunnen uiten en politici kunnen mandateren, maar geven ook uitdrukking aan de gedachte dat tijdelijkheid inherent is aan democratie. In zijn Second Treatise of Government wees John Locke op het gevaar van continue of permanente vertegenwoordiging. Dergelijke vertegenwoordigers zouden zich verheven voelen en daarmee menen een afwijkend belang te hebben van de gemeenschap. Het resultaat is dat de vertegenwoordiging gericht is op het vergaren van meer macht en rijkdom. Daarentegen waarborgt representatie van tijdelijke (pro tempore) aard overeenstemming tussen (de belangen van) vertegenwoordigers en vertegenwoordigden. Inmiddels wordt erkend dat beperkingen in tijd kenmerkend zijn voor de democratie. Tijdslimieten voor gemandateerden alsook voor de wetsvoorstellen waarover zij zich ontfermen, bevestigen dat de samenstelling van het parlement tijdelijk is.

Door: Foto: Schermopname Tweede Kamer Debat Gemist 4 juni 2024 hoofdelijke stemming
Foto: Schermafbeelding Documentaire Kunstparade Binnenhof met Tirzo Martha

Kunst op Zondag | Zitten, zat, gezeten, nu ga ik staan!

DOCUMENTAIRE - Is het toeval dat juist tijdens de renovatie van het Binnenhof de parlementaire democratie een schokkende verandering ondergaat? En wat gaat die verandering ons brengen?

Tijdens de renovatie van het Binnenhof krijgen twaalf kunstenaars een opdracht om nieuw werk te maken. Een project van Atelier Rijksbouwmeester en gebruikers van het Binnenhof (Eerste Kamer, Tweede Kamer, Raad van State, ministerie van Algemene Zaken en de gemeente Den Haag).

Van 27 tot en met 30 mei dit jaar vond de eerste editie van de Kunstparade Binnenhof renovatie plaats. Beeldend kunstenaar Tirzo Martha werd door de Eerste Kamer gevraagd zijn visie op de betekenis van het Binnenhof in een tijdelijk kunstwerk te vatten.

Het werd een performance en installatie over de zetel. Tirzo Martha zei:

De beweging van verkozen worden, een zetel innemen en weer afstaan probeer ik in dit beeld te vangen

Tirzo Martha nodigde burgers uit hun stoel toe te voegen aan de installatie. Aan elke stoel zat natuurlijk een verhaaltje vast.

Het kunstwerk ‘Zitten, zat, gezeten, nu ga ik staan!’ ging over meer dan zetels die na verkiezingen telkens door anderen ‘bezeten’ worden. Het ging ook over reflectie. Hoe en wat hoor en zie je in deze 17 minuten durende documentaire, gemaakt door Kristiaan Asscheman.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Staatscommissie Remkes vijf jaar verder

COLUMN - van Prof.Dr. Bert van den Braak, eerder verschenen bij het Montesquieu Instituut

“In 2018 heeft een commissie onder leiding van Johan Remkes een prachtig rapport gepresenteerd. Daar is nog niets mee gebeurd.” Dat liet een vooraanstaande oud-politica onlangs optekenen in een artikel in het Nederlands Dagblad over het voorstel om het ledental van de Tweede Kamer uit te breiden naar 250 [1]. Had zij een punt of ging het – zoals vaker – om een ‘gevoel’?

De waarheid ligt een beetje in het midden. Er is wel degelijk het nodige gedaan met voorstellen van de Commissie-Remkes, zowel door het kabinet als door Tweede Kamerleden. Om met dat laatste te beginnen: in januari 2019 kwam SP’er Ronald van Raak met een initiatiefvoorstel om het correctief referendum grondwettelijk mogelijk te maken. Dat voorstel – verdedigd door Renske Leijten – sneuvelde in de Tweede Kamer bij de tweede lezing. Leijten ondernam direct een nieuwe poging, waarvan de eerste lezing in de Eerste Kamer gaande is [2].

Bij mogelijke wijziging van het kiesstelsel was er eveneens beweging. Minister Kajsa Ollongren kwam met een wetsvoorstel om stemmen op een lijst of een persoon mogelijk te maken, zoals de Staatscommissie had bepleit. Haar opvolgster, minister Hanke Bruins Slot, zag in kritiek van de Raad van State reden om het voorstel aan te passen. Het ligt nu wederom op de tekentafel en is zeker nog niet van de baan. Hoe het wetsvoorstel straks parlementair ontvangen wordt, weten we nog niet. Over de vraag of er een Constitutioneel Hof moet komen, wordt eveneens nog nagedacht. Het kabinet lijkt te kiezen voor opheffing van het verbod om wetten aan de Grondwet te toetsen, maar voelt vooralsnog niet voor een apart Hof. Een concreet wetsvoorstel is er nog niet en ook de Tweede Kamer is zich nog aan het oriënteren. Er komt ongetwijfeld een vervolg.

Foto: Geert Wirken (cc)

Randstadparlement

Op 17 augustus jl. verscheen er in Trouw een interessante opinie van Universitair Hoofddocent Sociale Geografie en Planologie Evert Meijers van de Universiteit Utrecht. Hij stelde dat Nederland een ‘Randstadparlement’ heeft, en baseerde zich daarbij op de relatie tussen herkomst van Kamerleden en de Kamervragen die gesteld worden.

Meijers: “Van de in 2017 gekozen vertegenwoordigers die een zetel bemachtigden, stelden slechts 17 Kamerleden vragen over álle twaalf provincies. En 38 procent stelde de meeste Kamervragen over de provincie waar ze zelf wonen. Kamerleden uit de Randstad hebben veel minder oog voor ‘de regio’ dan Kamerleden die daar zelf vandaan komen: gemiddeld de helft minder.”

Om daadwerkelijk te weten of Nederland een ‘Randstadparlement’ heeft, is het interessant om voor zowel de Tweede als Eerste Kamer een langere periode te onderzoeken. Hoe heeft de woonplaats van politici zich door de jaren heen ontwikkeld? Die vragen zijn met data uit het biografisch archief van PDC te beantwoorden.

PDC onderzocht voor de periode 1958-2019 hoeveel procent van de Kamerleden in Noord-Holland, Zuid-Holland of Utrecht woonden. Als meetmoment is 1 januari gekozen, met een interval van vijf jaar.

Percentage Kamerleden dat woonachtig is in de Randstadprovincies (1958 - 2019)

Percentage Kamerleden dat woonachtig is in de Randstadprovincies (1958 – 2019)

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: NiederlandeNet (cc)

Kamer op zoek naar zichzelf

ANALYSE - van Edgar Hoedemaker

Dit jaar wordt uitgebreid stilgestaan bij de 175e verjaardag van de Grondwet van 1848, de ‘Grondwet van Thorbecke’. Deze Grondwet zorgde voor een rechtstreeks gekozen Tweede Kamer, het recht van amendement en onderzoek, een sterker budgetrecht, een inlichtingenrecht, en het belangrijkste: ministeriële verantwoordelijkheid, waaruit een ongeschreven vertrouwensregel voortkwam. Kortom: een zelfbewuste, sterkere Tweede Kamer. Anno 2023, aan de vooravond van het zomerreces in het Thorbecke-herdenkingsjaar, is die zelfbewuste Tweede Kamer op zoek naar zichzelf. De Kamer heeft te maken met inflatie van de belangrijkste parlementaire instrumenten, een hard politiek debat (niet alleen in de zaal, ook in de (sociale) media), versplintering, het verdere verlies van parlementaire ervaring, en vastlopende parlementaire enquêtes. ‘Wie zijn wij, en hoe gaan wij met elkaar en onze taak om?’ is een vraag die voorligt. De Tweede Kamer is ruim twee jaar na de verkiezingen nog steeds niet uitgebalanceerd.

Het goede nieuws: de Tweede Kamer is met deze vraag aan de slag gegaan, zij het met wisselend succes.

In 2022 dienden Kamerleden gezamenlijk een recordaantal moties in. Maar liefst 4893. Dit aantal past in een langere trend waarin het aantal moties gestaag toeneemt. Dit baart de Kamer zorgen en daarvoor werden in 2021 al aanbevelingen gedaan. In de eindmonitor van het rapport Versterking functies Tweede Kamer op 5 juni 2023 staat echter het volgende:

Foto: Jan Willem Broekema (cc)

Vijf creatieve alternatieven voor een kiesdrempel

ANALYSE - een gastbijdrage van Simon Otjes, eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees.

Vrijwel ieder jaar steekt de discussie over de kiesdrempel wel even op. Dit jaar was het Jo Ritzen die samen met CDA-, D66-, VVD- en PvdA-prominenten pleit voor een kiesdrempel van 2%. Vaak is het Tom van der Meer die hier op Stuk Rood Vlees zijn licht laat schijnen over deze discussie. Dat deed hij hier, hier, hier, hier, hier, hier, hier en hier. Ik zal zijn argumenten hier niet herhalen. U kunt in zijn eloquente betogen lezen waarom een kiesdrempel slecht is voor politiek vertrouwen.

Het is tijd voor creatieve alternatieven in het politiek debat. Daarom doe ik hier vijf voorstellen die de negatieve bijeffecten van versplintering adresseren zonder de stemmen van honderdduizenden Nederlanders weg te gooien.

Wat is het probleem waarvoor de kiesdrempel een oplossing is? Groep-Ritzen stelt dat de onelineliners domineren rond het Binnenhof. De controlerende en wetgevende taken delven ondertussen het onderspit. Dat koppelen zij in een achtergrondstuk via twee mechanismen aan versplintering.

Gemiddelde fractiegrootte

De gemiddelde Kamerfractie is nu kleiner dan 20 jaar geleden. Na de verkiezingen van 2003 waren dat 17 leden per fractie. Na de verkiezingen van 2021 waren dat 9 leden per fractie. Iedere fractie heeft voor alle onderwerpen een woordvoerder. Met kleinere fracties zijn Kamerleden dus woordvoerder op steeds meer onderwerpen. Hun portefeuille wordt steeds zwaarder portefeuille. Fracties missen daarmee kritische massa voor goede controle. Ze missen de deskundigheid om weerwerk te bieden aan het kabinet. En ze missen de tijd om zich goed in te lezen in onderwerpen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Verkiezingsbord 2021

Versplintering en verharding

COLUMN - van Prof.Dr. J.Th.J. (Joop) van den Berg

Sinds het verval van de oude volkspartijen van christendemocraten en sociaaldemocraten, overal in West-Europa, hebben zich twee nieuwe verschijnselen daarvoor in de plaats gemeld: versplintering en verharding in de politieke arena.

Over versplintering hebben collega Bert van den Braak en ik het in deze rubriek al vaker gehad. 1) Daar zitten voor- en nadelen aan, hebben wij steeds betoogd. Kiezers willen kennelijk precies zijn in hun voorkeuren en daar worden partijen niet groter van. Dat kan je compenseren door met verwante partijen meer samen te werken, hetzij in de regerende coalitie, hetzij in de oppositie. Iets minder angst voor minderheidskabinetten zou ook helpen. Wij maakten overigens wel het onderscheid tussen Tweede en Eerste Kamer enerzijds en provinciale en gemeentelijke volksvertegenwoordigingen anderzijds. Op het lokale vlak zagen wij per saldo meer schade dan voordeel.

Achteraf bekeken zat dat onderscheid primair in de mate van versplintering: in de lokale democratie reikte die al een aantal jaren veel verder dan in de nationale verhoudingen. Het lijkt er nu veel op dat de lokale democratie door de nationale wordt ingehaald. In totaal nemen er zeventien fracties zitting in de Tweede Kamer; de Eerste Kamer heeft er intussen (door tussentijdse breuken) al vijftien. Progressieve fracties tellen nog steeds op tot 63 zetels, maar daar zijn nu wel zeven partijen voor nodig. Acht fracties hebben vijf of minder zetels, waarvan drie het moeten doen met één zetel. Weliswaar noemen wij nu de VVD een grote partij, maar met nog geen kwart van de stemmen is het de vraag of je wel van ‘groot’ mag spreken.

Foto: IISG (cc)

De Tweede Kamer in ere hersteld

RECENSIE - In opdracht van de Tweede Kamer schreef  Carla Hoetink een boek over de terugkeer van het parlement in het bevrijdingsjaar 1945.

Zonder verkiezingen betrok op 25 september 1945 een merendeels wat ouder gezelschap het gebouw van de Tweede Kamer aan het Haagse Binnenhof. Het waren leden van de in 1937 gekozen volksvertegenwoordiging die hun plaats innamen in wat toen genoemd werd een Tijdelijk Parlement. Maar was het wel een parlement?

Allereerst ontbraken er nogal wat leden. Een kwart van de Kamerzetels kon niet worden bezet omdat de volksvertegenwoordigers waren overleden, vermoord door de nazi’s of uitgetreden. Ook was het vanzelfsprekend uitgesloten dat de fractie van de NSB terugkeerde. De vacante zetels werden vanaf november gevuld met leden van de zittende politieke partijen en enkele onafhankelijken die zich in de afgelopen bezettingsjaren  verdienstelijk hadden gemaakt in het verzet tegen de nazi’s. Dit na heel veel gedoe en gepolder aangevulde parlement werd het Voorlopige Parlement genoemd. Het functioneerde -met meer bevoegdheden dan het Tijdelijke- tot de installatie van het in mei 1946 bij de eerste naoorlogse verkiezingen gekozen parlement.

Geen haast

Volgens de anti-revolutionairen en de communisten, de groeperingen die het grootste aandeel hadden geleverd in het verzet, kwamen die verkiezingen veel te laat. Zij bestreden de legitimiteit van de Tijdelijke en de Voorlopige volksvertegenwoordiging. Het  mandaat dat de kiezers in 1937 hadden gegeven was immers al lang verlopen. De bezetting had de politieke situatie ook volledig veranderd. Het in juni 1945 aangetreden kabinet Schermerhorn-Drees mocht volgens velen niet op eigen houtje allerlei besluiten gaan nemen over de wederopbouw of over Nederlands Indië zonder de controle van een parlement dat een madaat had zoals dat in de Grondwet was voorgeschreven.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Schermafbeelding videostream Tweede Kamer stemmingen moties 18 maart 2020

Waarom een quorum: Kamerleden zijn geen stemvee

COLUMN - door Prof.Dr. Bert van den Braak

Nu het fysiek lastig is voor Kamerleden om samen te vergaderen en dat zelfs bijna wordt ontraden, komt de vraag op: moeten Kamerleden niet gewoon vanuit huis digitaal de presentielijst kunnen tekenen? Het voor plenaire vergaderingen grondwettelijk vereiste quorum (76 leden in de Tweede Kamer en 38 leden in de Eerste Kamer) is dan immers makkelijker te bereiken.

Minstens zo belangrijk is echter de constitutionele regel dat er in het parlement geen stemoverdracht mag plaatsvinden, waarbij dus een Kamerlid een stem uitbrengt voor een ander (afwezig) lid. Het volstaat niet dat er een fictief aantal leden aanwezig is.

Dat verbod op stemoverdracht werd formeel vastgelegd door verwerping van een daartoe strekkende grondwetsherziening in 1952 (het ging toen overigens alleen om stemmen namens leden die internationale verplichtingen hadden). Het werd herbevestigd bij de grondwetsherziening 1983 en nog eens in 1994, toen minister Van Thijn bij de behandeling van het grondwetsvoorstel over tijdelijke vervanging van Kamerleden zei stemoverdracht alleen mogelijk te achten na grondwetsherziening. Enkele fracties opperden die mogelijkheid. Hij zei toen:

“Stemoverdracht heeft iets weg van een reductie van de functie van de volksvertegenwoordiging. De volksvertegenwoordiging is toch meer dan “stemvee”. En ook: “Laat ik overigens vooropstellen dat ook voor stemoverdracht grondwetswijziging nodig is.

Foto: Nanda Sluijsmans (cc)

Vernieuwing van de democratie vereist een bredere blik

OPINIE - Sinds de oprichting van D66 heeft een lange stoet aan commissies talloze voorstellen gedaan om de Nederlandse democratie te hervormen.Voor het merendeel zonder resultaat.

Aan de rand van het mediageweld over het coronavirus verschenen deze week ook nog een paar artikelen met voorstellen voor vernieuwing van de democratie. De NRC publiceert drie opiniestukken met drie verschillende voorstellen voor democratische vernieuwing. Oud-burgemeester Paul Scholten pleit voor versterking van de positie van de (gekozen) premier en het beperken van het aantal fracties tot zes. Burgemeesterskandidaat Bert Blase, referendum-propagandist Niesco Dubbelboer, Joost Eerdmans van Leefbaar Rotterdam pleiten voor meer directe democratie. En twee JOVD’ers vinden dat de democratie verrijkt wordt met een minderheidskabinet dat gedwongen wordt te werken met wisselende meerderheden. Kunnen de oppositiepartijen ook eens een punt maken.

In Trouw pleit Eveline Scheres voor het ‘burgeramendement’, oorspronkelijk een initiatief van Tweede Kamerlid Joost Sneller (D66). Het idee is om burgers bij een voldoende aantal medestanders de gelegenheid te geven ook een amendement op een wet in te laten dienen. Scheres hoopt met deze mogelijkheid voor burgers om rechtstreeks in te grijpen in het wetgevingsproces de kloof tussen burger en politiek wat kleiner gemaakt kan worden. Zo zou er toch nog iets gered kunnen worden van de intenties van de commissie Remkes, de meest recente poging tot democratische vernieuwing. Remkes publiceerde in december 2018 zijn rapport met voorstellen die een einde zouden moeten maken aan de ‘bestaande politieke onvrede bij een deel van de bevolking’ die leidt tot ‘afhaken en afkeer van de democratie’. Ook na de recentelijke behandeling van het rapport in de Eerste Kamer is geen van de voorstellen tot nu toe in wetgeving omgezet.

Volgende