Actief vaderschap onder druk door conservatieve opvattingen

Dat tradwives en influencers uit de manosphere een terugkeer naar het zogenaamd traditionele familiemodel propageren, is niet alleen slecht nieuws voor vrouwen. Ook actief en betrokken vaderschap wordt bedreigd door deze conservatieve backlash, waarschuwt socioloog Katia Begall. In het hedendaagse publieke discours en op sociale media wint een opmerkelijke trend terrein: de hernieuwde belangstelling voor 'traditionele' familiewaarden en gendernormen. Exemplarisch hiervoor is de opkomst van tradwives – vrouwen die het naoorlogse kostwinner- en huisvrouwmodel verheerlijken als de meest natuurlijke en vervullende levensstijl (zie UVA nieuws, 2024). Compleet met de bijbehorende jarenvijftig-esthetiek presenteren zij dit model als ideaal voor het moderne gezinsleven. Sociologen constateren dat jongere generaties conservatievere denkbeelden over gender en familie aanhangen dan hun voorgangers Terwijl deze tradwives vaak een (streng) christelijke achtergrond hebben en een radicale toon aanslaan, past deze trend wel bij een bredere ontwikkeling: sociologen constateren dat jongere generaties in Nederland en daarbuiten gemiddeld conservatievere denkbeelden over gender en familie aanhangen dan hun voorgangers (Van Wijk et al., 2025; Pepin & Cotter, 2018). Deze omslag verdient onze aandacht, omdat die de potentie hebben de in gang gezette ontwikkeling naar actief en betrokken vaderschap te ondermijnen. Verdwenen traditionele gezinsmodel De boodschap van tradwives en verwante stromingen in de manosphere (verzamelnaam voor online mannengemeenschappen die vinden dat vrouwen niet gelijk zijn aan mannen. En ze zijn tegen onderwerpen als lhbtiqa+ emancipatie en sociale rechtvaardigheid) suggereert dat het traditionele gezinsmodel in westerse samenlevingen grotendeels is verdwenen. Dit beeld strookt echter niet met de werkelijkheid. Hoewel er een duidelijke trend te zien is – vaders besteden in de afgelopen decennia steeds meer tijd aan hun kinderen – blijft de verdeling van zorg- en werktaken onevenwichtig (Altintaş & Sullivan, 2017). Zelfs voor vaders met egalitaire opvattingen die meer aan actief en zorgzaam vaderschap doen, is het lastig vaderschap te prioriteren boven werk (Keizer, 2015; Offer & Kaplan, 2021). Voltijd werken blijft de dominante norm voor mannen In Nederland nemen vaders gemiddeld ongeveer een derde van de zorgtijd voor kinderen op zich (Van den Brakel et al., 2020). Ook blijft voltijd werken de dominante norm voor mannen. Zelfs in het 'deeltijdparadijs' Nederland werkt ongeveer 80 procent van de vaders met kinderen onder de 12 jaar voltijd (35 uur of meer) en heeft vaderschap weinig effect op de werktijden van mannen (Zwier et al., 2024). De invoering van betaald partnerverlof (zes weken volledig betaald sinds 2020) en gedeeltelijk doorbetaald ouderschapsverlof (negen weken sinds 2022) heeft vaders meer mogelijkheden gegeven om in de eerste levensfase bij hun kinderen betrokken te zijn (Rijksoverheid, 2022). Vergelijkbare regelingen zijn dankzij Europese richtlijnen in de gehele EU geïmplementeerd (European Commission, z.d.). Slechts de helft van de jonge vaders neemt het volledige geboorteverlof op Onderzoek bevestigt dat het opnemen van verlof de band tussen vaders en kinderen versterkt (European Commission, z.d.; Bünning, 2015; Petts & Knoester, 2018). Toch neemt maar de helft van de jonge vaders het volledige geboorteverlof op, en slechts een derde maakt gebruik van enige vorm van ouderschapsverlof voordat het kind acht jaar is (CBS, 2024; Perez & Souren, 2024). Kloof tussen wens en werkelijkheid Deze ongelijke verdeling weerspiegelt voor de meeste ouders niet wat zij eigenlijk zouden willen. Ongeveer 70 procent van de Nederlandse ouders geeft aan zorgtaken liefst gelijk te willen verdelen. Slechts een derde van de Nederlanders beschouwt een werkweek van vijf dagen als optimaal voor vaders met jonge kinderen (CBS, 2024). Mannen ervaren regelmatig weerstand van werkgevers wanneer zij verlof willen opnemen In de praktijk staan hardnekkige obstakels een werkelijk gelijkwaardige verdeling van opvoedingstaken in de weg. Deze barrières manifesteren zich zowel binnen als buiten het gezin. Mannen ervaren regelmatig weerstand van werkgevers wanneer zij verlof willen opnemen en vrezen vaak negatieve gevolgen voor hun carrière (Samtleben et al., 2019). Daarnaast maken financiële beperkingen het voor veel mannen onhaalbaar om (werk)tijd vrij te maken voor kinderen. Er is een hardnekkig geloof dat vrouwen beter in staat zouden zijn voor kinderen te zorgen Naast de praktische bezwaren kunnen verwachtingen van anderen en henzelf mannen in de weg staan om een actieve rol in de opvoeding te spelen. Zo is er een hardnekkig geloof dat vrouwen beter in staat zouden zijn voor kinderen te zorgen en op een meer natuurlijke of instinctieve manier zorgen (Van den Brakel et al., 2020). Schaduwzijde van conservatieve backlash Dit brengt ons terug bij de potentieel schadelijke invloed van de conservatieve tegenbeweging. Op sociale media en daarbuiten wordt een eendimensionaal beeld van mannelijkheid gepropageerd dat een 'goede' vader reduceert tot zijn rol als kostwinner. Zorgzaamheid is nog steeds niet geïntegreerd in het dominante mannelijkheidsideaal Het feit dat zorgzaamheid na een halve eeuw gendergelijkheidsbeleid nog steeds niet is geïntegreerd in het dominante mannelijkheidsideaal, maakt de geboekte vooruitgang in actief vaderschap bijzonder kwetsbaar (Huff, 2025). Meerwaarde van actief vaderschap In plaats van terug te vallen op reductionistische concepten van mannelijkheid en vrouwelijkheid, zou de samenleving er beter aan doen iedereen in staat te stellen zowel te werken als te zorgen. De voordelen van actief en betrokken vaderschap zijn namelijk aanzienlijk voor alle betrokkenen. Vaders die actief betrokken waren bij de opvoeding onderhouden ook later hechtere banden met hun kinderen Sociale verbinding en intieme zorgrelaties bevorderen mentaal welzijn. Vaders die actief betrokken waren bij de opvoeding, onderhouden ook op latere leeftijd hechtere banden met hun kinderen (Chung, 2021; Kalmijn, 2022). Deze vaders ontvangen op hogere leeftijd doorgaans ook meer steun en zorg van hun kinderen. Voor kinderen draagt de actieve betrokkenheid van meerdere opvoeders bij aan positieve uitkomsten op het gebied van welzijn en onderwijs (Keizer et al., 2020). Ook suggereert onderzoek dat vaders meer dan moeders geneigd zijn tot activation parenting – opvoedgedrag dat kinderen fysiek en emotioneel uitdaagt en daarmee weerbaarder maakt (Feldman & Shaw, 2021). Moeders met een partner die substantieel bijdraagt aan zorgtaken kunnen zich meer richten op werk (Andersen, 2018). Dit vormt een buffer tegen financiële kwetsbaarheid en armoede. Flexibele omgang met werk- en zorgtaken stelt vrouwen in staat meer uren te werken De samenleving als geheel ten slotte is gebaat bij een flexibele omgang met werk- en zorgtaken die niet strikt aan de hand van gender worden bepaald. Het stelt vrouwen in staat meer uren te werken, iets wat vooral in door vrouwen gedomineerde tekortsectoren zoals zorg en onderwijs waardevol zou zijn. En het kan bijdragen aan grotere bereidheid onder mannen mantelzorg op te pakken, iets waar in de toekomst meer vraag naar zal zijn. Barrières en rolmodellen De uitdaging voor onze samenleving en beleidsmakers ligt dus in het wegnemen van de barrières die actief vaderschap in de weg staan en het nadrukkelijk opnemen van zorgzaamheid in wat het betekent een man te zijn (Berger, 2025). Een manier om dat te doen is tegenover het reductionistische mannenbeeld, gepromoot door tradwives en de manosphere, voorbeelden van actief vaderschap te stellen, zoals Tim Gouw in de Thuisblijfvader doet (Gouw, 2023). Dit soort rolmodellen draagt hopelijk ook voor de jongere generaties bij aan het realiseren van een model van ouderschap dat recht doet aan de wensen van mannen en vrouwen en bijdraagt aan het welzijn van vaders, moeders én kinderen. Dit artikel verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken. Katia Begall werkt als universitair docent familiesociologie aan de Radboud Universiteit. Recent nam zij samen met Tim Gouw deel aan een door Brainwash en Radboud Reflects georganiseerde live-podcast over actief vaderschap.

Door: Foto: Tima Miroshnichenko, ,via Pexels.
Foto: by Charles Deluvio on Unsplash.

Woensdagmiddag

, door

COLUMN - Het is woensdagmiddag, een aantal jaar geleden.

Dat het een woensdagmiddag was weet ik zeker, want ik was vrij en alleen met drie kinderen. En niet heel lang daarvoor had ik op mijn werk gevraagd of ik voortaan op woensdagmiddag vrij mocht zijn. Zodat ik op die dagen na school iets leuks met mijn kinderen kon gaan doen. Maar op deze woensdagmiddag ben ik niet iets leuks met mijn kinderen aan het doen. In plaats daarvan ben ik aan het werk. Wat ik precies moest doen herinner ik me nu niet meer, maar destijds was het heel belangrijk. Belangrijk genoeg in ieder geval om het te verruilen voor een leuke middag met mijn kinderen.

Zuchtend zat ik achter mijn computer in een poging het gevraagde op de mail te zetten. Liv, mijn jongste, begon destijds net een beetje in zinnetjes te praten. Ook nu, op die ene woensdagmiddag een aantal jaar geleden, probeert ze me wat duidelijk te maken. Ze staat naast me, trekt aan mijn arm en brabbelt wat. Licht geïrriteerd maar vriendelijk doe ik een poging haar af te poeieren. “Sorry Livje, mama is even bezig. Nu even niet. Ga maar bij je zus op de bank zitten, ik ben zo klaar…”, zeg ik tegen haar. Maar ze gaat niet bij haar zus op de bank zitten.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Waan van de dag

‘Nederlandse ouders behoorlijk ouderwets’

, door

Zo meldt Trouw bij monde van Renske Keizer, bijzonder hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam:

‘De positie van de Nederlandse vader is heel anders dan die van vaders in andere westerse landen. Wij zijn namelijk behoorlijk ouderwets’, zegt Keizer. ‘Vrouwen besteden hier meer dan twee keer zo veel tijd aan de kinderen als mannen. In Scandinavische landen is de taakverdeling bijna gelijk.’ […]

In tegenstelling tot andere westerse landen, is Nederland erg traditioneel: moeder zorgt voor de kinderen en werkt parttime, vader werkt fulltime en is kostwinner. ‘Deze rolverdeling wordt van alle kanten in stand gehouden. Zowel door de overheid, als door de heersende mores’, zegt Keizer.

Ze legt uit: ‘Een man krijgt twee dagen betaald verlof als zijn kind wordt geboren. Eén dag om bij de bevalling te zijn en één dag om het kind aan te geven bij de burgerlijke stand.’ Daarna kunnen sinds kort drie dagen onbetaald verlof opgenomen worden. ‘Het signaal dat de overheid hiermee afgeeft is: leuk dat je een kind hebt gekregen, maar betaal er zelf voor.’ Ter vergelijking: een vrouw heeft ten minste zestien weken zwangerschapsverlof.

De afgelopen jaren is er meer aandacht voor de ‘papadag’, ofwel mannen die een dag per week voor hun kinderen zorgen. ‘Ik heb een beetje moeite met dat woord. Alsof het bijzonder is dat een vader tijd doorbrengt voor zijn kind.’

Foto: Hernán Piñera (cc)

Eerst zekerheid, dan pas kinderen

, door

ANALYSE - van Renske Verweij en Gert Stulp.

Veel mensen wachten met het krijgen van kinderen tot ze een partner, een vaste baan of een eigen huis hebben. Zij blijven het ouderschap alsmaar uitstellen. Sommigen blijven hierdoor uiteindelijk – ongewenst – kinderloos.

Nederlanders krijgen op steeds latere leeftijd hun eerste kind. In 1970 lag de gemiddelde leeftijd waarop een vrouw moeder wordt onder de vijfentwintig jaar, nu is dat dertig jaar (zie ook CBS, 2019). Bij mannen ligt deze leeftijd tegen de drieëndertig jaar. Een dergelijke toename is zichtbaar in veel Westerse landen, maar Nederland hoort bij de landen waarin de leeftijd bij ouderschap het hoogste ligt.

Aangezien vrouwen, en in mindere mate ook mannen, op een hogere leeftijd minder vruchtbaar zijn, kunnen oudere stellen meer moeite hebben met het realiseren van hun kinderwens.

Vruchtbaarheidsbehandelingen zijn mooie innovaties, maar ze zijn doorgaans minder effectief bij oudere vrouwen en mannen en kunnen slechts gedeeltelijk compenseren voor de met de leeftijd dalende vruchtbaarheid. Dit kan leiden tot ongewenste kinderloosheid en een kleinere gezinsgrootte dan initieel gewenst.

Reden te meer om te onderzoeken waarom mensen het krijgen van kinderen uitstellen.

Eerst vaste relatie, vast werk en eigen huis

Foto: U.S. Department of Agriculture (cc)

De overblijf, het verzwegen ongemak van De Luizenmoeder

, door

COLUMN - door Rineke van Daalen

De overblijf is een van de ongemakkelijkste hoekjes van het schoolse leven, en krijgt onmiskenbaar de prijs voor het meest verzwegen onderwerp van school. Ook De Luizenmoeder weet er nog geen raad mee.

‘Als ik je een keer moet helpen? Met overblijven bijvoorbeeld? Ik ben op woensdag altijd vrij.’

‘Helpen? Op woensdag, bij de overblijf….’

‘Ahh nee, dat kan natuurlijk niet…. Stom…’

‘Nee, en als je nieuw bent, dan moet je toch echt van onderaf beginnen: luizenmoeder, lief-en-leed-moeder, groene-vinger-moeder, voorleesmoeder, overblijfmoeder, klassemoeder, schoolreismoeder, kampmoeder, medezeggenschapsraad, oudercommissie, ouderraad.’

Dit mooie citaat uit De Luizenmoeder demonstreert verschillende dingen. Drukbezette, werkende moeders hebben er hun hoofd niet echt bij – overblijven op woensdag, ha ha ha. Ook lijkt het alsof het gewoon is dat moeders tussen de middag op de kinderen letten, dat de overblijf gewoon een van de zoveel ‘moedertaken’ is, of beter, een van de zoveel ‘oudertaken’  – vaders doen natuurlijk ook mee, dat weten we toch.

En ten slotte krijgt de ‘overblijfmoeder’ in De Luizenmoeder een geflatteerde plaats in de hiërarchie van ‘oudertaken’. De ‘overblijfmoeder’ wordt ergens in het midden ingeschaald, hoger dan de ‘voorleesmoeder’, maar lager dan de ‘klassemoeder’. In deze voorstelling van zaken horen overblijfkrachten gewoon bij de school, maar in het echte leven is dat niet het geval – goede uitzonderingen daargelaten.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Waan van de dag

Britten willen vervolging voor ouders die kinderen alleen thuis laten

, door

Die Britten zijn gek:

Dat blijkt uit een zaterdag gepubliceerde peiling in opdracht van The Times.

Uit de enquête, die is uitgevoerd door onderzoeksbureau YouGov, blijkt [verder] dat twaalf jaar de jongste leeftijd is waarop 61 procent van de ouders denkt dat hun kind wel een uurtje alleen kan blijven. Slechts een kwart van de ouders denkt dat over een tienjarige en een achtjarige durft maar 7 procent alleen te laten.

Foto: copyright ok. Gecheckt 03-03-2022

To Bieber or not to Bieber

, door

Oud Zeikwijf haat streberige ouders.

Over het gedrag van de meeste ouders tegenover hun kinderen ben ik tegenwoordig niet te spreken. Zij zadelen mij namelijk op met onnodig en zelfs kwalijk extra werk.

Het begint op de lagere school. Op de crèche gaat het nog wel, maar op de lagere school barst het pas los. Moeders (het zijn voornamelijk moeders) zijn verwikkeld in een wedloop om de ingewikkelste traktaties als het kind verjaart, de meest vergezochte (en duurste) partijtjes en de meest vroegtijdige disco avonden.

Ik ging met 13 jaar voor het eerst naar de disco, ’s middags mind you, maar dat was omdat een vriends vader de eigenaar was. Bij mijn tweede nest begonnen de avonddisco’s in groep 7. Aangezien 90% van groep 7 volgens de nieuwe mode allemaal met 5 jaar naar groep 3 overgingen, zijn ze dus 9 als de late dansfeesten losbarsten. In groep 8 willen ze tig keer per schooljaar naar een Frisfeest tot het uur nul, en reken maar dat zij allemaal  a.s. donderdag klokslag 9 uur aan de computer zitten want op dat tijdstip, gedurende enkele seconden, worden de tickets uitverkocht voor het optreden van Justin Bieber op 13 april 2013 in Arhem, à 99 euro p.stuk, startprijs. 99 euro per stuk! In sodding Arnhem! Op 13 april tweeduizend fokking dertien! Je hebt kans dat er op 13 april 2013 niet eens meer een Gelredome is, of een euro, of zelfs een aarde, en dat je tiener over zijn Biebergekte finaal heen is. Er zijn dus ouders die dat betalen (voor één of meer kinderen) en die op 13 april naar Arnhem heen en weer rijden met hun vroege volwassentjes, alsof het de normaalste zaak van de wereld was.

Waan van de dag

Tieners met lesbische ouders halen hoge cijfers en zijn gelukkig

, door

Amerikaanse studie volgt lesbische koppels en 78 kinderen al 26 jaar.

De meeste ondervraagde tieners zijn van plan een hbo- of universitaire studie te volgen, hebben hechte band met hun moeders, zien hen als rolmodel, en geven aan veel vrienden te hebben, die ze zonder problemen mee naar huis nemen.

Die gegevens kan Mariska Orbán-de Haas in haar oren knopen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Azerbeidjan: politie pakt kleuter op

, door


Echt waargebeurd: tijdens een demonstratie in Baku is gisteren een kleuter opgepakt omdat ze “vrijheid” riep: foto, video. Kleuters arresteren moeten we niet willen, zelfs in Azerbeidjan niet. Maar is de moeder hier niet ook medeverantwoordelijk door haar kind bloot te stellen aan gevaar? [via: @obk]

Volgende