De geest van Drees

De verhouding tussen de pers en de overheid is altijd spannend geweest. Openbaarheid blijft een lastig onderwerp voor regeringen en gemeentebesturen. Openheid en transparantie zijn buzz-woorden maar de praktijk laat veel te wensen over. Nieuwe wetgeving laat al jaren op zich wachten. Onlangs las ik een beschouwing over journalistiek in de jaren vijftig van Paul Koedijk*. Het beeld dat hij schetst geeft te denken over de tegenwoordige tijd. Op het eerste gezicht lijkt het een totaal andere wereld. Wat zestig jaar geleden geheim was moest geheim blijven totdat de minister zei dat er over gesproken kon worden. En wat de minister wel kwijt wilde moest bij voorbaat letterlijk en zo uitgebreid mogelijk geciteerd worden. Over minister-president Drees (foto) schreef een kritische journalist in die tijd: "[Men ontkomt] niet aan de indruk dat dr. Drees alle kranten het liefst zou zien als voorlichtingsorganen." Voorlichting en p.r., dus communicatie die door de overheid zelf wordt geregisseerd, bloeide op in de jaren vijftig. De pers dreigde geplet te worden  "tussen de hamer en het aambeeld van de geheimzinnigheid en de voorlichting" schrijft Koedijk over deze periode. Of veel journalisten dat toen ook zo gevoeld zullen hebben is de vraag, want hij laat ook zien dat de meeste kranten bijzonder coöperatief waren met hun in politiek opzicht verwante ministers. De journalisten van de grote media verschilden in hun wereldbeeld ook niet zo veel van de politici van verschillende brede coalities na de oorlog. Ze toonden de lezer, luisteraar en kijker een tamelijk eensgezinde interpretatie van het algemeen belang min of meer conform de geest waarin de regering het volk toesprak. Dat was toen. Maar ik vraag me nu af: is dat eigenlijk wel veranderd?

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Emmanuel Huybrechts (cc)

Twijfelachtige informatie gebruikt in strafprocessen

, door

ACHTERGROND - In strafprocessen wordt steeds meer informatie gebruikt die niet door politie en justitie is verzameld en waarvan de herkomst onduidelijk is. Dat schrijft Sven Brinkhoff in het proefschrift waarop hij onlangs in Nijmegen promoveerde.

Brinkhoff doelt daarmee op informatie uit externe bronnen zoals inlichtingendiensten, kliklijnen, privédetectives of ‘datamining’. Het is vaak niet duidelijk hoe die informatie is verzameld en of die rechtmatig is verkregen. Volgens Brinkhoff brengt het het gebruik van dergelijke informatie grote risico’s met zich mee. ‘Onschuldige burgers kunnen op basis hiervan te maken krijgen met ingrijpend overheidsoptreden’ volgens Brinkhoff.

Twijfel over de betrouwbaarheid van informatie doet afbreuk aan de kwaliteit van de rechtspraak. ‘Politie, officier van justitie en strafrechter doen er goed aan een kritische houding aan te nemen ten aanzien van dit soort anonieme en daardoor oncontroleerbare externe informatie. Een anonieme melding rechtvaardigt niet altijd een aanhouding of een privacyschendende doorzoeking van een woning.’ Hij dringt aan op meer wettelijke mogelijkheden om de de rechtmatigheid van de verzameling van anonieme externe informatie te toetsen.

Openbaarheid van informatie is cruciaal in een strafproces. Alle betrokkenen moeten weten op welke informatie een verdenking en vervolgens een strafproces is gebaseerd. En op grond van ondeugdelijke informatie kan iemand niet veroordeeld worden. Het is niet zelden een aanknopingspunt voor advocaten om hun cliënt vrij te pleiten.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: JT (cc)

De week van het geld

, door

OPINIE - De afgelopen week vond de week van het geld plaats, een voorlichtingsweek voor basisschoolleerlingen over verstandig omgaan met geld. Maar wat hebben we in deze periode nog meer kunnen leren over geld? Allereerst dat openbaarheid en privacy geen prioriteiten zijn voor de grote mensen in de financiële wereld.

Zo kreeg de Volkskrant afgelopen week geen gelijk in een Wob-zaak tegen De Nederlandse Bank. De krant had twee verslagen willen zien over het handelen van DNB bij de nationalisatie van de ABNAmro bank en Fortis Nederland. Volgens de rechter is hier de Wet op het financieel toezicht van toepassing. Die wet bepaalt ‘strikte geheimhouding’ van gegevens die gaan over financieel toezicht. Met andere woorden, hoe De Nederlandse Bank toezicht houdt op een miljardendeal, mag op geen enkele wijze naar buiten komen. Is dat toezicht dan uiteindelijk geen algemeen belang. Namens ons, burgers?

Staatssecretaris Fred Teeven kwam de afgelopen week in het nauw door onthullingen over een miljoenendeal die hij in 2000 als vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie had gesloten met een crimineel, drugshandelaar Cees H. In ruil voor een bescheiden bedrag zorgde de Staat der Nederlanden voor het witwassen van miljoenen ten bate van de crimineel. De Belastingdienst was bewust niet geïnformeerd en liep dus inkomsten mis.

Ondanks deze dubieuze transactie, hield Teeven het vertrouwen van regeringspartijen VVD en PvdA. Zijn baas, minister Opstelten, leverde een buitengewoon knullige verdediging van de deal. Hij kon veel vragen van de oppositie niet goed beantwoorden, zodat onze volksvertegenwoordigers hun controletaak in feite niet goed hebben kunnen uitoefenen. Of er ooit nog klaarheid komt in deze zaak is de vraag. In elk geval niet op korte termijn, want de regeringscoalitie wil vlak voor de verkiezingen natuurlijk geen gedonder.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wobben op z’n Japans

, door

INTERVIEW - Correspondente Ranko Rakkan had een gesprek met Yukiko Miki, voorzitter van Access-Info Clearinghouse Japan, een organisatie die zich inzet voor openbaarheid van bestuurlijke informatie, over de nieuwe wet in Japan die tot veel opschudding leidt.

Gisteren nam het Japanse parlement een nieuwe wet aan. De zogenoemde Wet voor de Bescherming van Speciale Geheimen. Wordt het wetsvoorstel onveranderd aangenomen, dan heeft de Japanse regering een bodemloze doofpot voor haar handelen tot haar vervoeging. Alles op het gebied van buitenlandse zaken, militaire en politie-aangelegenheden kan er onder vallen. Wat er ook toe kan leiden dat alles wat de regering niet openbaar wil maken als een diplomatieke, militaire op politie gerelateerde aangelegenheid wordt bestempeld. Want een onafhankelijke instantie die de juistheid van de omgang met de informatie controleert, is niet voorzien. Wel vergrendelt de wet de staatsgeheimen zestig jaar voor het publiek. Nieuw is ook de gevangenisstraf die klokkenluiders of mensen die toevallig, of willens en wetens geheime informatie proberen te achterhalen, kan worden opgelegd: maximaal tien jaar.

Schier onmogelijk

‘Deze wet maakt alle bestaande wetten en reguleringen voor openbaarheid van informatie nutteloos. Het wordt schier onmogelijk om informatie bij de nationale overheid in te halen.’ Yukiko Miki oogt rustig, maar ze is bezorgd. ‘We gaan natuurlijk door met waar we mee bezig zijn. Dan gooien ze me maar in de gevangenis. Daartoe ben ik bereid. En met mij heel veel anderen. Dan wordt de wet onder de juridische loep gehouden. Dat is misschien de enige mogelijkheid om hem te annuleren.’

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Judy van der Velden (cc)

Rechtspraak kan transparanter

, door

ACHTERGROND - Het is te veel werk om alle uitspraken van rechters geanonimiseerd online te zetten, volgens het ministerie van justitie. Onzin, zolang het openbaren van de uitspraken een uitgangspunt is, beargumenteert Dirk Kloosterboer.

In theorie is de rechtspraak openbaar. In de praktijk hebben we rechtspraak.nl, een redelijk gebruiksvriendelijke website waar uitspraken kunnen worden opgezocht. Daar is echter lang niet alles te vinden: slechts 2% van de uitspraken wordt online gezet. Bovendien kan het soms best lang duren voordat dit gebeurt.

Op zich hoeft het misschien niet te verbazen dat veel uitspraken niet online staan. Ook in andere opzichten is Nederland niet zo transparant – zo is overheidsinformatie niet heel erg toegankelijk, we scoren matig als het gaat om openbaarheid van bedrijfsgegevens en na aanscherping van de regels rond partijfinanciering blijft het voor politieke partijen mogelijk om giften geheim te houden.

Toch doet Nederland het internationaal gezien niet slecht als het gaat om het publiceren van rechterlijke uitspraken. Dat blijkt althans uit een overzicht van Marc van Opijnen, senior ICT-adviseur bij de Raad voor de rechtspraak. Ook in veel andere landen wordt slechts een selectie van de rechterlijke uitspraken online gepubliceerd. Nederland heeft tenminste nog relatief duidelijke criteria om te bepalen wanneer dit gebeurt. In Groot-Brittannië is het publiceren van uitspraken afhankelijk van particulier initiatief en giften. Een positieve uitzondering is Estland, waar een groot deel van de uitspraken online wordt gezet.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Transparante overheid is niet per se een betere overheid

, door

Transparantie om prestaties van organisaties in de publieke sector te verbeteren: het klinkt goed maar het werkt niet, vindt Stephan Grimmelikhuijsen van Overheid 2.0. 

Door prestaties van publieke instellingen transparant te maken, kunnen burgers kiezen voor het beste onderwijs of het beste ziekenhuis. Dit zou bijdragen aan een betere kwaliteit van publieke dienstverlening. Toch doet transparantie niet wat we er van hadden verwacht: agenten richten zich op bonnenschrijven in plaats van boeven vangen, ziekenhuizen richten zich op gemakkelijk behandelbare patiënten en de tandartsenprijzen stijgen in plaats van dat ze dalen. Transparantie heeft te weinig betekenis voor burgers en professionals: tijd voor een vorm van transparantie die wel bijdraagt aan kwaliteit.

Tucht

De ‘tucht van transparantie’ zou moeten leiden tot een betere publieke dienstverlening. Dit is gebaseerd op het simpele economische principe dat een meer transparante markt – meer informatie over prijzen en kwaliteit – consumenten in staat stelt om de optimale keuze te maken voor een product. Dit dwingt marktspelers om zo optimaal mogelijk te presteren.

In de jaren ’90 heeft deze gedachte van transparantie ook zijn ingang gevonden in de Nederlandse publieke sector. Zo zijn volgens de Onderwijsinspectie het percentage leerlingen dat nominaal hun schoolcarrière doorloopt en het gemiddelde eindexamencijfer belangrijke indicatoren voor de kwaliteit van onderwijs. Door deze gegevens te publiceren zouden prestaties verbeteren, omdat burgers iets te kiezen hebben, fouten gesignaleerd worden, en het handelen van professionals en organisaties gestuurd worden in de goede richting. Maar werkt dit wel?

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Alle achterkamertjes openbaar

, door

Rutte, Verhagen en Wilders gaan het de komende dagen over ons hebben. Traditiegetrouw gebeurt dat achter gesloten deuren. Ze sluiten zich op in het Catshuis. Als je het over anderen wilt hebben, kun je daar geen pottenkijkers bij gebruiken natuurlijk.

Ze gaan het niet over ons, maar over cijfertjes hebben? Jawel, en de cijfertjes die het illustere trio op hun rij zet, bepalen hoe ons leven de komende tijd er uit gaat zien. Toen Rutte I in oktober 2010 aan het werk toog, waren er 394 duizend werklozen. In januari van dit jaar waren er 487 duizend werklozen. Zo’n 93 duizend mensen hebben dus ervaren wat het voor hen betekent als het kabinet het over cijfertjes heeft.
En dan hebben we het maar niet over de duizenden mensen wiens koopkracht achteruit is gegaan. Of de duizenden mensen die hun bibliotheken, buurthuizen, kinderspeelplaatsen of zwembaden zagen verdwijnen. Het is maar een greep uit de vele gevolgen van Ruttes cijfertjes.

Ondertussen speculeren de media wat de heren zullen doen. Wie sluit welke compromissen? Hoe groot zullen de volgende bezuinigingen zijn? Zodra dat bekend is, volgen de analyses, die grotendeels ook speculatief zullen zijn. Omdat de heren er erg goed in zijn niet het achterste van hun tong te laten zien. Er is maar één manier om zelf een onafhankelijk oordeel van de besprekingen te maken: we moeten er zelf bij kunnen zijn.

Bij andere democratische vergaderingen is dat heel gewoon. De Tweede Kamer kent de publiek tribune en plenaire vergaderingen worden ook rechtstreeks uitgezonden. Ook sommige commissievergaderingen zijn online direct bekijken.
De Eerste Kamer kent ook een publieke tribune, maar geen online optie. Commissievergaderingen zijn niet openbaar.
Bij Provinciale Staten en gemeenten is de openbare toegankelijkheid wisselend. Raadsvergaderingen zijn altijd openbaar, maar de vergaderingen van Gedeputeerde Staten en colleges van B&W weer niet. Wel is het in toenemende mate mogelijk vergaderingen van PS en gemeenteraden live te volgen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Climatic Research Unit publiceert ruwe temperatuurdata

, door

Dames en heren klimaatsceptici en -ontkenners, de vlag kan uit. Sinds afgelopen woensdag 27 juli 2011 is namelijk een langverwachte wens van u uitgekomen. De ruwe data van CRUTEM3 staat online, geheel ter uwer beschikking.

CRUTEM3 bevat temperatuurmetingen van een aanzienlijke hoeveelheid weerstations. Deze stations zijn wereldwijd verspreid. De gegevens van CRUTEM3 werden al gebruikt voor het berekenen en publiceren van maandgemiddelden, maar de onderliggende ruwe data was niet openbaar beschikbaar. Veel verzoeken om openbaarheid van deze gegevens waren al ingediend, maar uiteindelijk waren de verzoeken van Prof. Jonathan Jones (University of Oxford) en Dr. Don Keiller (Anglia Ruskin University) succesvol. De University of East Anglia had in eerste instantie geweigerd gehoor te geven aan de verzoeken, omdat de opgevraagde gegevens nu eenmaal geen eigendom zijn van hun Climate Research Unit (CRU), maar toebehoren aan lokale meteorologische organisaties, die de gegevens verzamelen. Om deze gegevens te openbaren, zou dus toestemming moeten worden gevraagd aan alle weersinstituten wereldwijd. Een klusje dat je niet in de koude kleren gaat zitten.

Begin juli verordonneerde echter het Britse Information Commissioner’s Office (ICO) de UEA dat zij het verzoek tot informatie van Jones en Keiller moest inwilligen. Het Britse Met Office werd aangewezen als bemiddelaar om toestemming hiervoor te vragen bij alle meteorologische instituten wereldwijd. Trinidad en Tobago en Polen gaven hiervoor geen permissie, maar omdat Jones en Keiller specifiek om de informatie uit Trinidad en Tobago hadden gevraagd, stelde de ICO dat deze gegevens alsnog geopenbaard moesten worden. Alleen de gegevens van 19 weerstations in Polen ontbreken, maar echt relevant is dat niet. Polen is uiteindelijk op de wereldkaart maar betrekkelijk klein en bovendien heeft het CRU de beschikking over de gegevens van enkele andere weerstations in Polen. Het eindresultaat: temperatuurgegevens van 5113 weerstations over een periode van 150 jaar staan nu online, zowel op de site van Met Office als van CRU.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Quote van de Dag: Rechters als televisiesterren?

, door

Quote van de Dag: Rechters als televisiesterren?

[qvdd]

We zien de Amerikaanse rechtspraak hier avond aan avond op tv. Nederlandse rechtspraak niet of nauwelijks. Dat is een gemis.

Aldus de president van de Haagse rechtbank in De Pers.  Hij wil niet alleen zendtijd voor belangrijke, toonaangevende processen, maar ook voor veel ‘gewone’ zaken.

De president denkt ook dat grotere openbaarheid het gezag van de rechterlijke macht overeind kan houden. “In cijfers zie je een behoorlijk basisvertrouwen in rechters. Maar dat is absoluut niet vanzelfsprekend. Dit is een bijzondere periode, gekenmerkt door veel groter mediabereik, waarin wij gezag niet meer puur aan onze functie kunnen ontlenen”, zegt hij in De Pers.

Dat is leuk, maar wat zou de invloed van televisie op de rechters zijn? Krijgen we misschien rechters met Moszkowisc- en Spongachtige allures?

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Vorige Volgende