Kunst op Zondag | Ad van Denderen – Go No Go

Begin jaren 90 fotografeerde Ad van Denderen migranten en vluchtelingen die onderweg waren naar Europa, en de wegen die zij namen om een nieuw leven op te bouwen. Hij verbleef wekenlang in armoedige pensions in Istanbul, waar Pakistanen zich voorbereidde op hun doorreis naar Griekenland. En zag hoe mannen en vrouwen bij Tarifa in Spanje de branding uitliepen richting een nieuw, voor hen onbekend land. Immigranten aan wal gezet door Marokkaanse smokkelaars. Punta Paloma, Spanje 2001.  © Ad van Denderen Van Denderen zag in die jaren een schaduwwereld ontstaan van misbruik, maar ook veerkracht.  Migranten die bereid waren van alles te doen voor geld om verder te reizen of een leven te beginnen. Onderbetaald, zwaar veldwerk in Griekenland, in de kassen van Spanje, als prostituee langs de wegen van Italië. Prostituee nabij Napels, Italië 1999.  © Ad van Denderen Als documentaire fotograaf ging van Denderen deze mensen volgen in een deel van hun reis, niet om ze als slachtoffer neer te zetten maar om ze een gezicht te geven in hun vaak anoniem bestaan. Koerdische en Afghaanse vluchtelingen bij het opvangcentrum van het Rode Kruis, Sangatte, Frankrijk 2002. © Ad van Denderen Deze tocht leidde hem oa naar pensions, gevangenissen, opvanglocaties, asielcentra waar hij hun verhaal vertelt in kleur en zwart wit. Opvangcentrum van het Rode Kruis, Sangatte, Frankrijk 2002. © Ad van Denderen Van vaak dynamische reizen naar ook een strategische positie in de Spaanse duinen en zo wekenlang de aankomers observeerde met zijn lens, waar oa dit meer persoonlijk verhaal uit voortkomt. https://youtu.be/67w3x0sWraw?si=eLyHguQlRMkAmDHf Vijftien jaar lang documenteert van Denderen de levens van migranten, hun werkzaamheden, verblijfplaats, hun leven vastgelegd in een moment. Weinig lijkt veranderd. Nog steeds de boten met vluchtelingen en migranten vanuit oa Marokko richting Spaanse kust. Maar ook de weerstand vanuit de lokale bevolking die onverminderd doorgaat. Duitse demonstranten zoeken de confrontatie met bewoners van asielzoekers centrum Quedlinburg 1992. © Ad van Denderen En nog steeds het misbruik, ook vanuit de politiek zoals minister Paul van de VVD liet zien door hun royale sponsor Jumeaux Holding, (een grote aanbieder van 'flexibele huisvesting' voor arbeidsmigranten), belangrijker te vinden dan een meer veilig bestaan voor deze migranten mensen. Ad van Denderen heeft wellicht een vooruitziende blik gehad in zijn observaties en keuzes om vluchtelingen en migranten af te beelden in situaties waar wij zelden een inkijk hebben of hun verhaal. Turkse gastarbeiders in een pension, Winterslag, België 1988. © Ad van Denderen Ad van Denderen (Zeist, 7 oktober 1943) is een Nederlands documentaire-fotograaf. Hij publiceert onder meer in Geo, Stern, Vrij Nederland en The Independent. In zijn indrukwekkend fotoboek Go No Go, laat van Denderen zien dat migratie van alle tijden is en bovenal over mensen gaat. Het fotoboek Go No Go is oa te koop bij Bol.com en De Slegte.

Door: Foto: © Ad van Denderen - Go No Go
Foto: Haywood Magee. Caribbean immigrants arrive at Victoria Station, London, after their journey from Southampton Docks, 1956. © Haywood Magee / Getty Images

Kunst op Zondag – Museum Fenix Rotterdam

Liefde, afscheid, heimwee en geluk door de ogen van opkomende en gevierde kunstenaars, die de veelbewogen geschiedenis van migratie verbeelden in het Museum Fenix te Rotterdam.

Hoe past een leven in 1 koffer, wat neem je mee en wat laat je achter ? Welke reis heeft een koffer gemaakt ? Was het een vlucht, op weg naar de liefde, een betere toekomst, haastig of zorgvuldig ingepakt?

Fenix verzamelde de afgelopen jaren meer dan tweeduizend koffers die met hun eigenaren de wereld over reisden. In het Kofferdoolhof kan men met een audiotour dwalen tussen de koffers en hun uniek verhaal beluisteren.

Collectie Fenix. © Mark Bolk

 

Een van de gevierde kunstenaars is Adrian Paci, die in 1997 een gewelddadige opstand in Albanië ontvluchte en zijn toevlucht zocht in Italië.

Zijn artistieke expressie vertolkt vele existentiële en sociale problemen van ons tijdperk: migratie, mobiliteit, verlies, ontheeming, globalisering, culturele identiteit, nostalgie, geheugen.

Collectie Fenix. ©Adrian Paci – Een foto uit de film: Centro di Permanenza Temporanea. Wachten op een vlucht die nooit komt.

 

Allen stapten op, maar konden nergens heen…

Centro di Permanenza Temporanea , oftewel “Tijdelijk Detentiecentrum” is een korte film die de onzekere en uitzichtloze situatie van migranten verbeeld. Gevangen in een pauze van asielcentra, wachtend op een toekomst die nooit schijnt te komen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | Naar Sargasso en terug

Een zeemensliedje gemaakt voor de EuroFISHion Song Contest, bij de viering van de Wereld Vismigratiedag 2020.

Dit liedje beschrijft de levenscyclus van de paling, een trekvis die naar de Sargassozee zwemt om aldaar nakomelingen te verwekken, die terugzwemmen naar het ouderlijk leefgebied.

Evenals andere trekvissen (denk aan de zalm, houting, fint, spiering, zeeprik, zeeforel, steur) wordt de migratie van de paling gehinderd door dammen, stuwen en sluizen. En mede door vervuiling door stedelijk en industrieel afvalwater is het aantal trekkende zoetwatervissen is tussen 1970 en 2020 wereldwijd met meer dan 80% afgenomen.

Foto: Vrouwe Justitia. Bron: pixabay.com

Afghaanse beveiligers: kruideniersmentaliteit met mensenlevens

Nederland is niet verplicht om de 42 Afghaanse beveiligers van de ambassade in Kabul naar Nederland te halen. Juridisch klopt het ongetwijfeld allemaal. Er is geen formele gezagsverhouding, de mensenrechtenverdragen bieden geen “zelfstandige grond”, en Afghaans recht was van toepassing. Prachtig, een sluitend juridisch bouwwerk, maar in de praktijk zit je tot je middel in het drijfzand.

Want laten we niet doen alsof er werkelijk een relevant verschil is tussen de Afghaanse en de Hongaarse bewakers die tijdens de val van Kabul aan dezelfde poort stonden. De enigen die dat verschil zagen, waren bureaucraten in Den Haag. Voor de Taliban was het één pot nat: wie met de Nederlanders werkte, was een verrader. De juridische nuance van “geen zorgplicht” maakt in dat soort omstandigheden net zoveel indruk als een handboek arbeidsrecht op een kalasjnikov.

De uitspraak past naadloos in het Nederlandse migratieklimaat waarin “niet toelaten” zwaarder weegt dan “het juiste doen”. Niet bestaande precedentwerking, de al lang ontkrachtte mythe van ‘aanzuigende werking’ en angst voor electoraal verlies lijken groter dan de wil tot rechtvaardigheid. Zelfs wanneer het om maar een paar dozijn mensen gaat. Geen massa, geen volksverhuizing, maar een handvol individuen die hun leven op het spel zetten voor de Nederlandse missie. Alles wordt afgewogen en afgezwakt tot de kern verdampt. Morele verantwoordelijkheid is alleen nog een PR-term voor op de website van Buitenlandse Zaken. Zodra het over echte mensen gaat, over de chauffeurs, tolken en beveiligers die hun leven riskeerden voor de Nederlandse missie en ‘dreigen’ naar Nederland te komen, wordt het ineens een kwestie van “toepasselijk recht”. Want voor de achterban is elke migrant er een te veel.

Met geweld afgedwongen migratie

Sgarasta (foto) ligt aan westkust van Harris, een van de Hebriden eilanden in het noorden van Schotland. Waar nu golfers een balletje slaan vond  in 1828 de eerste ontruiming plaats op de westelijke eilanden van dertig boerenfamilies. Ze werden gedwongen te verhuizen naar de veel minder aantrekkelijke oostkust. Hun huizen werden in brand gestoken om te voorkomen dat ze terug zouden keren. Schapenteelt op grote schaal leverde voor de landeigenaar meer op dan de pacht van de boeren. De operatie was onderdeel van de Schotse Highland Clearances, die tienduizenden gezinnen in de Highlands en de Hebriden vaak met veel geweld dwongen de plek te verlaten waar hun families eeuwenlang hadden gewoond. Vanaf het midden van de achttiende eeuw vonden ontruimingen plaats op gezag van de adellijke landeigenaren die hun land wilden exploiteren voor de wolindustrie. Dat gebeurde nadat de Engelsen aan de dissidente Schotse aanhangers van Jacobus II een definitieve nederlaag hadden toegebracht in de Slag bij Culloden. De landlords verengelsten en kozen voor een rijk leven in Londen in plaats van de zorg voor hun eigen mensen, schrijft Linda Bennet Pennel, een verre nazaat van een Schotse boerenfamilie.

De Clearances hadden een enorme impact op de arme boerenbevolking. Hun traditionele leven in een open ruimte met  gemeenschappelijk gebruik van de beschikbare grond (de Commons) werd in één klap volledig verwoest. Op Skye was geoloog Sir Archibald Geike in 1852 aan het werk toen het dorp Suisnish ontruimd werd. Hij kon uit de eerste hand verslag doen:

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Julia Craice on Unsplash

We hebben geen migratieprobleem, maar een democratieprobleem

De gemeente Coevorden heeft deze week besloten om veertien minderjarige asielmeisjes toch niet op te vangen. Aanvankelijk zou er een kleinschalige opvanglocatie komen in de wijk Tuindorp. De plannen waren rond, de logistiek geregeld. Maar na enkele protesten en uiteindelijk een brandstichting werd de opvang geschrapt. Het officiële argument: de veiligheid kon niet langer gegarandeerd worden. In de praktijk betekent dit dat een kleine groep luidruchtige tegenstanders met intimidatie en geweld een democratische keuze heeft gefrustreerd.

Het laat pijnlijk zien hoe gemakkelijk wij collectief wegkijken. Hoe ons zelfbeeld van een beschaafd land niet bestand blijkt tegen wat rumoer en wat dreiging. In plaats van ons af te vragen hoe we minderjarigevluchtelingen op een humane manier kunnen helpen, voeren we vooral het gesprek over “draagvlak”, “onrust” en “onveiligheid”. Maar waar komt dat gevaar nu werkelijk vandaan? Niet van veertien meisjes die zonder ouders naar Nederland zijn gevlucht, maar van buurtgenoten die het normaal vinden een opvanglocatie te vernielen en brand te stichten, en daarmee feitelijk de onrust veroorzaken die ze zelf zeggen te willen ‘voorkomen’.

Toch wordt het narratief steevast omgedraaid. Het probleem is zogenaamd migratie. De asielzoekers zijn de veroorzakers van chaos, overlast, verdeeldheid. De realiteit is veel simpeler: het probleem is een groeiend onvermogen tot medemenselijkheid, tot het zien van een ander als een volwaardig mens. Asielkinderen worden gereduceerd tot een abstract gevaar of een administratief probleem. Hun kwetsbaarheid en hun hoop verdwijnen achter retoriek over “onze eigen mensen”.

Foto: IOM - UN Migration (cc)

De vogelverschrikker en de Internationale Dag van de Migrant

COLUMN - In het eerste halfjaar van 2024 vestigden zich 12 duizend mensen minder in Nederland, dan in dezelfde periode vorig jaar. Dit komt doordat de immigratie met ruim 11 duizend is afgenomen en de emigratie met bijna duizend is toegenomen (CBS).

Wat ging daaraan vooraf? De Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Die leidden tot de aanstelling van vogelverschrikker Wilders en zijn even charmante als weerzinwekkende assistente Faber.

Er kwam werkelijk niets uit hun handen en het wachten is nog steeds op een coherent en effectief beleid. Daar kunnen we nog langer op wachten, want Wilders riep ‘boe!’ en migranten schrokken zich de pestpokken. Faber riep: “Ik ga u verrassen, het komt helemaal goed” en wég bleven die 11 duizend mensen.

Je kunt dus wel nagaan waarom Wilders en Faber vandaag, op de internationale dag van de migrant, op tafel staan te dansen.

Deze dag is bedoeld om aandacht te vestigen op de schaduwkanten van migratie en hoe die zouden kunnen worden weggewerkt. Dat gaat over de bijna 70.000 migranten die sinds 2014 gestorven of vermist geraakt zijn langs land- en zeeroutes.

En dat niet alleen: het gaat ook over arbeidsmigranten die omkomen tijdens hun werk (herinnert zich Qatar nog?). Ook in Nederland.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Robert de Bock (cc)

Het effect van droogte op binnenlandse migratie

ONDERZOEK - Bij migratie denken we vooral aan mensen die naar een ander land verhuizen, of zelfs een ander continent. Mensen die hun vertrouwde omgeving verlaten, om elders een nieuw bestaan op te bouwen. Die associatie hebben we niet zo snel bij iemand die binnen ons kleine landje verhuist. Al was dat in het verleden wel anders. Toen Philips begin vorige eeuw arbeiders vanuit onder meer Drenthe naar Eindhoven haalde, begonnen die wel degelijk aan een nieuw, totaal ander leven. En ook in de dorpen waar nieuwe wijken voor die arbeiders werden gebouwd – inmiddels zijn die allemaal opgeslokt door de stad Eindhoven – vond men de komst van zoveel nieuwelingen ingrijpend. Ook al omdat ze protestant waren, of zelfs onkerkelijk. Een bijdrage van Hans Custers.

Ook binnenlandse migratie kan dus meer om het lijf hebben dan een keer met een verhuisbusje naar de andere kant van het land rijden, en wat verder moeten reizen voor familiebezoeken. Zeker in grotere landen, met een minder goede infrastructuur en voor mensen met minder middelen om te reizen. Maar de stap om binnen eigen land een nieuw bestaan te zoeken blijft natuurlijk minder groot dan emigratie naar het buitenland. Wereldwijd is er dan ook veel meer binnenlandse dan internationale migratie. Wel zijn er aanwijzingen dat migranten naar andere landen en continenten vaak al eerder in hun eigen land zijn gemigreerd.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

Migratie is van alle tijden

COLUMN - Een van de (vele) misverstanden over migratie is dat het hier om een verschijnsel gaat dat zijn oorsprong vindt in recente ontwikkelingen zoals de globalisering van de economie en de toegenomen communicatiemogelijkheden. Voor de correctie op dit beeld hoef je niet ver te gaan. Maar geschiedenis is helaas voor velen geen bron meer voor een adequate beoordeling van de oorzaak en betekenis van wat er vandaag gebeurt.

In het boek van Richard Evans De eeuw van de macht; Europa 1815-1914, een dikke pil van ruim 1000 bladzijden over de geschiedenis van de 19e eeuw, vond ik twee noties die in het debat over de huidige migratie naar Europa helaas nogal onderbelicht zijn gebleven.

Allereerst het feit dat Europa nog niet zo lang geleden een gebied was waaruit mensen in groten getale emigreerden. Evans schrijft onder de titel ‘De grote uittocht’ dat vrijwel geen enkel deel van Europa gevrijwaard bleef van emigratie van miljoenen mensen. Koplopers waren Ierland en Duitsland. In Ierland nam de bevolking af van 8,5 tot 6 miljoen. Uit Duitsland vertrokken tussen 1820 en 1914 ruim 5 miljoen mensen naar de VS. De VS en Canada waren de belangrijkste bestemmingen. Daarnaast vertrokken ook vele Europeanen naar Australië, Nieuw-Zeeland, Argentinië en Brazilië. De belangrijkste reden voor vertrek was van economische aard, vooral na de ‘hongerige jaren veertig’ toen vooral Ierland geteisterd werd door een aardappelziekte. Voor sommige emigranten, zoals Russische Joden, golden ook politieke en sociale motieven. Daarnaast stimuleerden de verhalen van de eerste groepen emigranten vele familieleden om ook de stap te wagen. ‘Hier kun je verder komen, hier kun je bouwen aan een goede toekomst’. Dat was aanvankelijk een nogal rooskleurig beeld, zoals we bijvoorbeeld kunnen lezen in de sociaal-realistische romans van Upton Sinclair over de vleesfabrieken van Chicago (die overigens opvallend veel lijken op bedrijven die hier en nu in het nieuws zijn vanwege de uitbuiting en slechte woonomstandigheden van de arbeiders). Maar ook op dat punt verschillen hedendaagse Noord-Afrikaanse immigranten nauwelijks van onze voorouders die zich –toen geheel legaal- inscheepten voor de overtocht over de Atlantische Oceaan. Ik maak me geen illusies dat dit besef direct kan leiden tot meer begrip, maar het is wel opvallend dat deze historische vergelijking in het publieke debat zo zelden wordt gehoord.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Gowy, After Peter Paul Rubens, Public domain, via Wikimedia Commons.

Michel, Rutte en het struikelen over migratie

COLUMN - van Fauke Deceuninck

Dat premier Rutte zijn kabinet uitgerekend over het thema migratie liet vallen, kwam onverwachts, en niet in de laatste plaats voor zijn coalitiepartners. Een soortgelijk scenario speelde zich in december 2018 bij de zuiderburen af, toen de Belgische regering-Michel I viel na een impasse over het VN-migratiepact. Ook al is België op politiek vlak geen rolmodel voor Nederland, de VVD had kunnen leren van die Belgische kabinetsval over migratie.

De val van de regering-Michel leidde bij de eerstvolgende verkiezingen in mei 2019 tot de zwaarste afstraffing voor coalitiepartijen in 20 jaar. De Vlaams-nationalistische N-VA, die uit de federale regering stapte omwille van haar verzet tegen het Marrakesh-pact, verloor het meeste aantal zetels. De partij had gehoopt te cashen op een harde strijd rond het thema migratie, maar moest uiteindelijk een groot deel van haar stemmen afstaan aan het radicaal-rechtse Vlaams Belang.

Van crisis naar crisis naar … val

De gelijkenissen tussen het kabinet-Rutte IV en het kabinet-Michel I, en vooral de manier waarop beide aan hun eind kwamen, zijn opvallend. Beide kabinetten wisten zich ondanks meerdere crises overeind te houden. Rutte IV viel niet omwille van de onenigheid over stikstofbeleid, het geklapte Landbouwakkoord, de vertraging in de afhandeling van de Toeslagenaffaire, de inflatie en hoge energieprijzen, klimaat of de gevolgen van de aardgaswinning in Groningen. Een meningsverschil over gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen bleek na anderhalf jaar uiteindelijk de ultieme splijtzwam.

Volgende