Is de magie uitgewerkt?

Ook wat zorgelijk is, kan interessant zijn. Wat er nu allemaal met de wetenschap gebeurt, stemt tot vrees, jazeker, en tot ontevredenheid. Maar zeker ook tot nadenken. De essayist en hoogleraar Slavische letterkunde Karel van het Reve (1921-1999) heeft eens geschreven over het wonderlijke feit dat mensen die nooit naar het Concertgebouw gingen bereid waren om toch mee te betalen aan het Concertgebouw. We kunnen constateren dat aan dit wonder langzamerhand een einde komt: een heel grote groep mensen is steeds minder bereid te betalen voor kunst en cultuur. Laten die linkse lui met hun grijze haar in een scheiding en koninklijke onderscheidingen op hun revers dat allemaal zelf maar betalen! De wetenschap en vooral het hoger onderwijs waren lange tijd uitzonderingen op die regel. Ik denk dat dit er minstens deels mee te maken heeft dat heel veel mensen hun kinderen of kleinkinderen graag een hogere opleiding gunnen – daar kun je immers een goede baan mee krijgen. Maar aan dat idee komt nu langzamerhand ook een eind. Niet alleen zie je dat aan de vrij moeiteloze manier waarmee mensen kennelijk aanvaarden dat er afgebroken wordt (de CDA-achterban komt niet in opstand vanwege de harde bezuinigingen waarin hun partij ook meestemt). Maar ook blijkt het aantal studenten dat zich bij de universiteiten inschrijft de laatste jaren af te nemen – en dat kan niet alleen geweten worden aan demografische ontwikkelingen. In het Amerikaanse Chronicle of Higher Education stond in 2019 een artikel van Simon During, die betoogde dat het droeve lot van de geesteswetenschappen een ’tweede secularisatie’ was. Het lot dat in de loop van de twintigste en eenentwintigste eeuw in sommige delen van de wereld de religie trof – een van marginalisatie – zou nu de geesteswetenschappen getroffen hebben: We all understand what religious secularization has been — the process by which religion, and especially Christianity, has been marginalized, so that today in the West, as Charles Taylor has famously put it, religion has become just one option among a smorgasbord of faith/no-faith choices available to individuals. The process (…), in which culture was consecrated in religion’s place, and that in more modest forms survived until quite recently, has finally been undone. We now live in a doubly secularized age, post-religious and postcanonical. The humanities have become merely a (rather eccentric) option for a small fraction of the population. We beleven deze ontwikkeling misschien nu wel sneller – en wie weet betreffen ze wel de hele wetenschap. De magie is ervan af. De hyperrijken laten zien dat je helemaal niet aan peer review hoeft te doen. Tegelijkertijd begint kunstmatige intelligentie dingen te kunnen die we lang hebben toegeschreven aan wetenschappers als het hoogste wat je kunt bereiken. De wetenschap, en het hoger onderwijs dat zijn prestige aan die wetenschap ontleent, verliest zo de glans die er lang omheen hang. Het is, zoals During schreef, een mogelijkheid onder velen. Ja, als je zin hebt om met je wiskundige of methodologische vernuft te pronken, ga je gang. Maar doe, zeggen de superrijken, niet alsof dat onze wereld stut. Als hogepriester van de wetenschap schud ik hierover natuurlijk het moede hoofd. Maar tegelijkertijd kijk ik gefascineerd toe hoe men mijn tempel afbreekt.

https://www.youtube.com/watch?v=r-WqATGgx8c

Closing Time | Magie op straat

Op de jij-buis komen soms heel bijzondere moment voorbij….

Nu is de strot van dat mantelpakje wel zo ontzettend goed, dat het niet zomaar een spontaan intermezzo op een Brussels pleintje kon zijn. En jawel… hier het hele verhaal van reggae busker Lampa Faly ( na 1 min. 30″ bent u weer bij het eerste filmpje) en nog meer na de ‘lees verder’.

De zangeres in kwestie is niemand minder dan Dasha Pearl, die als een soort Mata Hari een Franse talentenjacht overdonderde, waar verder weinig bekend van is en die in dezelfde dagen van het eerste filmpje ook in Brussel op straat actief was met o.a. de Piccolo Dixieland Band.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Een gregoriaanse antifoon met magische bijwerkingen

COLUMN - De gregoriaanse antifoon ‘Media Vita’ is een merkwaardig lied. Dit liturgisch canticum, dat werd gezongen in de vastentijd vóór Pasen, werd door de kerk bij herhaling verboden. Het werd namelijk ingezet voor magische effecten die per definitie niet bepaald strookten met de opvattingen van de christelijke kerk.

Eerst iets over het wat en waar. De tekst van dit canticum is vrij oud. Het werd oorspronkelijk in 1613 door de historicus J. Metzler toegeschreven aan Notker de Stotteraar (ook wel genoemd Notker van Sankt Gallen, ca. 840-912), de bekende benedictijnse auteur, componist en poëet. Later onderzoek wees echter uit dat de tekst waarschijnlijk uit de achtste eeuw stamt. Onderzoekers zoals Louis Holtz voeren de tekst zelfs terug op een byzantijns origineel.

Het lied werd al snel op muziek gezet, werd het lijflied van de kruisvaarders en won snel vanaf de late Middeleeuwen aan populariteit. Dit was een hectische periode waarin de mensheid frequent bedreigd werd door golven van hongersnood, epidemieën en oorlogen, gevolgd door tijden van de inquisitie en heksenvervolgingen.

Bladmuziek van ‘Media Vita ex Cantuale Romano Seraphicum’

Magische bezweringen

Het lied werd echter niet alleen gebruikt als christelijk strijdlied en liturgisch canticum. Het bleek ook geschikt om vervloekingen mee te bewerkstelligen en magische bezweringen uit te voeren. Zo dreigden bijvoorbeeld de nonnen van het klooster in Wennigsen in 1455 door graaf Wilhelm van Brunswick en de augustijner koorheer Johannes Busch gedwongen te worden tot een kloosterhervorming, waarop de zusters in het koor van de kerk in de vorm van een kruis op hun buik gingen liggen en uit alle macht het Media Vita zongen. Dit beangstigde de graaf dermate dat hij zijn pogingen opgaf. De antifoon werd in de loop van de late Middeleeuwen door diverse bisdommen, waaronder dat van Keulen, verboden.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Kruisen in het rituele landschap

ACHTERGROND - Dit is het tweede en laatste deel van het artikel “Kruisen in het rituele landschap”. Vorige week heette het nog “Kruisen in de openbare ruimte“, maar zelfs binnen één week kan een auteur last krijgen van ‘voortschrijdend inzicht’.

Het eerste deel had een inleidend karakter en ik onderscheidde onder meer de termen regulier geloof, volksgeloof, bijgeloof en magie – die alle vier een rol kunnen spelen bij dit soort kruisen – en ik liet zien dat magie zelfs kan doordringen in het volksgeloof. Ook merkte ik op dat deze begrippen niet scherp zijn afgebakend. In dit tweede deel, dat ook los van de inleiding kan worden gelezen, krijgt het één en ander handen en voeten door concrete voorbeelden. Maar omdat ook het onderscheid tussen de verschillende kruisen de nodige schaduwgebieden kent, eerst iets in het kort over de indeling hiervan.

Indeling naar motief

Er zijn twee recente wetenschappers die de kruisen in het veld naar motief ingedeeld hebben: Nackaerts (1950) en Egelie (1983). De eerste, een Vlaamse pater, verdeelde de kruisen in vier families: geloofskruisen, memoriekruisen, kerkhofkruisen en rechts- en zoenkruisen.

Godfried Egelie bouwde hierop voort en kwam tot het volgende overzicht: 1. rechtskruisen, 2. memoriekruisen en 3. vroomheidskruisen. De laatste categorie deelde hij op in 3a. devotiekruisen (opgericht zonder directe aanleiding maar gewoon een uiting van het geloof) en 3b. dankbaarheidskruisen, een soort ex voto’s die opgericht zijn als dankbaarheid voor bijvoorbeeld het genezen van een ziekte, en 3c. overige kruisen, waaronder alle kruisen vallen die niet onder de overige categorieën vallen, zoals de hagelkruisen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Quote du Jour | Magie en wetenschap

Considered in broader historical context, Newton’s mysticism was hardly novel. The Italian Renaissance was inspired in large part by the idea that the universe was a harmonious whole and the heavens emanated continuous influences over all things on earth. These harmonious influences could, moreover, be divined through number and manipulated by math. Those who concerned themselves with such matters were astronomers, astrologists, mystics, and mathematicians, often bound up in the single person of a Magus.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het wonder van München
(Hoe Marco van Basten mij betoverde)

San Marco, de patroonsheilige van de onmogelijke doelpunten Waar ter wereld ik ook op het veld stond, elke bal van links nam ik vol op de pantoffel. Ze vlogen meestal door een ruit, of kwamen in een met kroos bedekte sloot terecht. Uren heb ik in de bosjes naar voetballen gezocht; sommige vriendjes wilden op den duur niet meer voetballen. Vanaf mijn tiende voetbalde ik dus nog maar alleen, en moest ik de voorzetten van links simuleren door de bal via een stoeprand naar me toe te laten stuiteren.

25 juni 1988 is de dag na de tweede verjaardag van mijn kleine broertje. Mijn ouders hebben in al hun wijsheid besloten om de verjaardag een dag uit te stellen, zodat ze in elk geval niet twee dagen het huis vol hebben. Ik ben zes. Op de foto’s zie ik de vrienden en kennissen van mijn ouders in hun gloriedagen. Ze zijn denk ik tien jaar ouder dan ik nu ben, eind dertig – sommigen begin veertig. Over enkele weken gaan ze net als wij met de vouwwagen op vakantie naar de Vendee. Daar houdt men zich dan onledig met boekjes lezen, tafeltennis, zwemmen en toatjes eten. De kinderen drinken oranje ranja en soms is er ook groene, maar die heb ik nog nooit in de Appiehap bij ons in de buurt gezien. Ik vind groene ranja lekkerder dan oranje ranja. Heel soms mogen we orangina.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Waar houdt wetenschap op en begint de magie?

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De astrologische klok combineert wetenschap en magie (foto Flickr/elgweilointrepido.com)

In dit Darwinjaar is er in het kader van zijn evolutietheorie al veel geschreven en gediscussieerd over het verschil tussen wetenschap en non-wetenschap, in het bijzonder het geloof. Aanhangers van de evolutietheorie en wetenschap in het algemeen benadrukken dat Darwin’s theorie wetenschappelijk is en daarom meer waar is dan ideeën die op geloof of een heilig boek gebaseerd zijn.

Verdedigers van het creationisme beweren aan de andere kant dat Darwin’s theorie ook maar een theorie is, waar je ook al dan niet in kan geloven. Overigens zijn dit niet alleen de ‘domme Amerikanen’, volgens recent onderzoek gelooft de helft van alle Britten ook niet in de evolu- tietheorie.

De pseudowetenschappelijke zus van het creationisme, Intelligent Design, gaat nog een stap verder en giet een wetenschappelijk sausje over Genesis. Zij vragen zich openlijk af waarom hun wetenschap niet wordt geaccepteerd en die van Darwin en zijn volgelingen wel.

De gebruikelijke respons van bloggers hierop is vaak het vrolijk belachelijk maken van de lieve domme gelovigen. Maar zoals zo vaak gaat ook achter dit hoongelach een onzekerheid schuil: want wat is precies het verschil tussen wetenschap en geloof, hoe kunnen we wetenschap van pseudowetenschap, alchemie en magie onderscheiden?

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.