‘Het is onmogelijk nu ergens positief over te zijn’

Sinds de oorlog in Oekraïne begon, heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 9 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’. Bucha - of Boetsja - is nog geen 25 kilometer van waar Viktor en Ada wonen. ‘We kennen een stel dat daar woonde, maar ze zijn in de eerste week van de oorlog al gevlucht,’ vertelt Ada. ‘Hun huis is compleet vernietigd, maar zij leven nog. Ze wonen nu in Wenen.’ Het zijn niet de enigen die Ada en Viktor kennen die de oorlog zijn ontvlucht. Zo’n tien mensen zijn naar het buitenland gevlucht. ‘Ze vinden dat wij ook moeten vluchten,’ vertelt Ada, ‘maar dat zeggen ze omdat ze getraumatiseerd zijn. Hun huizen zijn verwoest, het onze niet. We blijven hier. Samen.’ Onduidelijkheid Op maandag 28 maart schrijft Viktor over een dag vol explosies en geluiden van beschietingen. ‘We liepen buiten en plotseling klonk een luide explosie. Alsof iets uit de lucht werd geschoten, maar er viel niets naar beneden.’ De communicatie is verslechterd: wisten Viktor en Ada eerder nog waar een bom is ontploft, blijft nu alles onduidelijk. Een paar dagen later, als Ada met hun zoontje Tomko over straat loopt, vliegt er plotseling ‘iets’ over, gevolgd door een luide explosie. Het blijft onduidelijk wat het nu precies was. Toch lijkt het elke dag rustiger te worden in Kyiv. Halverwege de week schrijft Viktor: 'Het is bijna kalm. Als er nu knallen klinken, worden die vaker veroorzaakt door het luchtafweersysteem dan door inslagen.' Plannen Ondertussen raken de schappen in de winkels weer voller en kost het minder moeite om aan eten te komen. Sommige dingen lijken in de buurt van een normaal leven te komen. Ada: ‘We zijn naar een kiosk geweest waar ze warme chocolademelk met marshmallows serveren.’ Blijheid is er nog niet: ‘Het einde van de oorlog is nog niet in zicht, vrees ik,’ zegt Viktor. ‘Daarom zijn we plannen aan het maken over hoe ons leven eruit moet zien in de nabije toekomst. Hoe we bijvoorbeeld op een veilige manier onze ouders kunnen zien die in andere stadsdistricten wonen. We vragen ons ook af of het nodig is te verhuizen. Op het moment is het nergens in Oekraïne echt veilig, maar dat kan veranderen. Of stel dat de oorlog nog heel lang duurt, dan zou Ada toch met Tomko naar het buitenland moeten vluchten. Al wil Ada daar niets van weten.’ Ik begrijp wat hij zegt. Het sloopt; de uitzichtloosheid, het gevoel van geen controle hebben over de situatie. Viktor maakt plannen om niet meer het gevoel te hebben van overgeleverd te zijn aan de grillen van de oorlog. Na wekenlang van dag tot dag leven is de rek eruit. [caption id="attachment_337230" align="alignnone" width="500"] Foto: manhhai (cc)[/caption] Somber Nu beginnen ook de verhalen te komen over mensen van wie ze al wekenlang niets hebben gehoord. Een collega, een familielid. Ada heeft zorgen over een tante die 25 kilometer heeft gelopen naar familie om in veiligheid te komen. Haar man is meegenomen door de Russen. En dan is er nog de nicht die met haar dochter al bijna een maand zoek is nadat de flat waarin ze woont is gebombardeerd. De berichten die ik van Viktor en Ada krijg zijn somber van toon. Het hoopvolle van eerder is eruit. Ze geloven eigenlijk nergens meer in. 'Er is een wonder nodig,' schrijft Viktor, 'want de kans is heel klein dat we een van hen nog levend terug zien.' En dan, een paar dagen later, op vrijdag 1 april, is er goed nieuws. ‘Mijn oom is vrijgelaten,’ schrijft Ada. ‘Ik ben zo blij. Ook mijn nicht en haar dochter zijn terecht. Mijn nicht is gewond aan haar been, maar niet ernstig. Ze hadden geen elektriciteit, dus ze konden hun telefoons niet opladen. Maar ze zijn veilig.’ Bucha De blijdschap duurt niet lang. Op zaterdag 2 april komen de eerste berichten naar buiten over de slachtpartij in Bucha. In Kyiv zijn er nauwelijks meer geluiden van beschietingen, ontploffingen en luchtalarmen. Maar Viktor en Ada kunnen daar geen blijdschap over voelen. ‘Het is onmogelijk nu ergens positief over te zijn,’ schrijft Ada. ‘We zien nu wat de Russen met ons land hebben gedaan. Stelen, verkrachten, moorden. In Bucha zijn afgehakte oren gevonden om oorringen af te pakken. Dit soort nieuws maakt ons woedend en we voelen alleen maar haat in onze harten.’   Kijktip De reisblogger Anton Ptushkin maakte een video van het leven in zijn thuisstad Kyiv. Van hipsters die nog altijd hun latte halen tot mensen die voor anderen koken. Van feesten in kelders tot gewonde kinderen in ziekenhuizen. Opvallend: de meeste mensen in het centrum van Kyiv slapen ’s nachts in hun appartement, en verblijven niet in een schuilkelder, zoals Ada en Viktor.   Vorige afleveringen gemist? ‘We houden hoop’ (28 maart 2022) ‘Ons zoontje zegt dat hij niet dood wil’ (24 maart 2022) ‘We springen niet meer op bij elke knal’ (21 maart 2022) ‘Raketten vernietigen onze steden steeds verder’ (18 maart 2022) ‘We kunnen volhouden, maar niet falen’ (16 maart 2022) ‘Het is angstaanjagend te weten dat deze oorlog niet snel zal eindigen’ (15 maart 2022) ‘Eigenlijk kan ik nog steeds niet geloven dat dit gebeurt’ (10 maart 2022) ‘Hopelijk overleven we dit’ (2 maart 2022)   * Om de privacy van mijn vrienden te beschermen gebruik ik gefingeerde namen.

Door: Foto: Conall (cc)
Foto: Leonhard Niederwimmer (Pixabay)

‘We houden hoop’

LONGREAD - Sinds de oorlog in Oekraïne begon, heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 8 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’.

Donderdag 24 maart. De bosbranden bij Chernobyl zorgen voor smog in Kyiv. ‘We hebben er niet de hele tijd last van,’ laat Ada weten.
Het voelt wat gek dat ik alles rondom Kyiv opzoek om precies te weten met welke omstandigheden Viktor en Ada te maken hebben. Bijna alsof ik een soort stalker ben.
‘Je steun is heel belangrijk voor ons,’ schrijft Ada. ‘Je bent de verbinding naar het leven dat we vroeger voor deze oorlog hadden.’

Enigszins verontrust vraagt Ada zich af of Europa er klaar voor is niet meer afhankelijk te zijn van het Russische gas en de olie. Want dat zou ongetwijfeld gevolgen hebben. ‘Begrijpt Europa dat Oekraïne daar niet schuldig aan is?’
Ik verzeker haar dat niemand Oekraïne ergens de schuld van geeft, behalve misschien wat mensen die het Russische verhaal geloven over neo-nazis en genocide.
‘Ik hoop dat deze oorlog niet teveel het leven van gewone mensen in Europa beïnvloedt,’ schrijft ze.

Waarschuwingen

Viktor stuurt ondertussen een screenshot van de app die waarschuwt voor de luchtaanvallen. Om 11.27 uur is een waarschuwing, die om 12.04 wordt opgeheven. Tien minuten later volgt een waarschuwing, die om 12.27 wordt opgeheven. Om 12.31 een nieuwe waarschuwing. Het betekent dat ze in de schuilkelder moeten blijven. ‘We hebben alleen tijd om even naar boven naar ons appartement te gaan om ons te wassen en te eten.’

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Mathias P.R. Reding (Pexels)

‘Ons zoontje zegt dat hij niet dood wil’

LONGREAD - Precies 4 weken geleden viel Rusland Oekraïne aan. Sindsdien heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv. Met hun vierjarig zoontje en hond zitten ze de oorlog uit. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 7 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’.

 

‘Eerder had ik hoop, maar nu geloof ik niet langer dat deze oorlog snel eindigt. Putin geeft zich niet over en gaat ons land, inclusief de Krim, niet erkennen.’ Het is zondag 20 maart. Dit is het antwoord van Viktor als ik hem vraag hoe hij nu naar deze oorlog kijkt.

‘Als ik afga op de informatie van onze overheid en westerse specialisten dan geloof ik dat de actieve oorlog in een maand eindigt. Misschien dat het leven in Kyiv over een maandje wel weer min of meer terug naar normaal is gegaan. Maar plaatselijke gevechten zullen waarschijnlijk nog wel een heel lange tijd doorgaan, vooral in de steden bij de grens met Rusland. Waarschijnlijk totdat de sancties Rusland compleet hebben ontwricht.

Oorverdovend

Maandag 21 maart. Een Russische aanval heeft de avond ervoor een winkelcentrum verwoest vlakbij waar Ada en Viktor wonen. ‘Het was oorverdovend en beangstigend,’ laat Ada weten. ‘Het was een nieuw winkelcentrum, we kwamen er graag.’ Ze stuurt een filmpje waarin hun vierjarige zoontje Tomko door een enorme speelruimte stuitert. ‘In vergelijking met wat er in andere delen van ons land gebeurt, stelt de vernietiging van een winkelcentrum weinig voor, maar het doet pijn dat alles waar we van houden kapot gemaakt wordt.’

Foto: Trey Musk (Pexels)

‘We springen niet meer op bij elke knal’

LONGREAD - 25 dagen geleden viel Rusland Oekraïne binnen. Sindsdien heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv. Met hun vierjarig zoontje en hond zitten ze de oorlog uit. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 6 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’.

Via Instagram krijg ik van Ada een doorgestuurde post: afgeluisterde berichten van Russische soldaten met hun familie. Ik frons. Het laatste wat ik wist was dat gevangengenomen soldaten huilend met hun moeder bellen (‘We zijn bezetters, mama… het is echt een nachtmerrie.’, Volkskrant, 9 maart 2022). Deze laten zelfingenomen weten hoe ze huizen en winkels plunderen. En erger: ‘Ik reed mijn tank door de tuin dwars door de deur, schoot iedereen neer, verkrachtte hen. (…) Ik krijg er waarschijnlijk nog een medaille voor ook.’

Ada is bitter. ‘Als ons leger de Russische soldaten gevangen hebben genomen vertellen ze het verhaal dat ze tijdens hun training hebben geleerd. Maar dat is niet zoals ze zijn. Ze haten ons. Je hoort hun minachting voor ons als ze vrijuit praten. Het valt allemaal op hun plek. Ze bombarderen burgerdoelen. Bij het theater in Mariupol was in enorme letters “kinderen” geschreven. Dat was goed zichtbaar voor de piloot van de bommenwerper. En toch drukte die op de knop om de bom te lanceren.’

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Nati (Pexels)

‘Raketten vernietigen onze steden steeds verder’

LONGREAD - 22 dagen geleden viel Rusland Oekraïne binnen. Sindsdien heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden die in Kyiv zitten met hun vierjarig zoontje en hun hond. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 5 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’.

 

Donderdag 17 maart. Voordat ik een berichtje naar Viktor en Ada stuur, doe ik eerst mijn rondje langs verschillende nieuwskanalen om te weten wat ik kan verwachten. Geen opvallende dingen in Kyiv; het Russische leger lijkt zich volledig te concentreren op het wegvegen van de zuidelijke steden van Oekraïne.
De avondklok van 36 uur is juist vanmorgen afgelopen. ‘Ik hoop dat het vandaag veilig genoeg is om naar buiten te gaan,’ wens ik Viktor.
Als antwoord stuurt hij een foto. ‘Ik loop al buiten met de hond. Het was vannacht vrij kalm. We zijn zelfs vroeger naar bed gegaan dan anders en hebben goed kunnen slapen. Op dit moment horen we ook geen explosies of beschietingen. Het is bijna vredig.’
Hij vertelt dat hij tijdens de avondklok hun hond toch twee keer per dag uit kon laten, ook al was dat niet toegestaan. Het was maar voor vijf minuten. ‘Dat was bij een eerdere avondklok anders. Toen konden we haar echt niet mee naar buiten nemen. Ze moest meer dan een dag volhouden, dat was echt heel zielig.’

Foto: Photo by Tina Hartung (Unsplash)

‘We kunnen volhouden, maar niet falen’

LONGREAD - Viktor en Ada wonen in Kyiv met hun vierjarige zoontje en hond. Sinds 24 februari heb ik elke dag contact met ze. Hier lees je wat ze meemaken. Dit is deel 4 uit de serie Overleven in Kyiv.

Dinsdag 15 maart. Op mijn telefoon lees ik over de bombardementen in Kyiv, terwijl ik op mijn laptop Google Maps heb open staan om te kijken welke wijken zijn geraakt. Niet waar mijn vrienden wonen. Ik voel me schuldig over mijn opluchting.
‘Voor de eerste keer weer sinds dagen maakte het geluid van explosies me wakker,’ schrijft Viktor. ‘Vreselijk.’
Ada heeft niets gehoord. ‘We zijn veilig,’ verzekert ze me. ‘De aanvallen waren heel dicht bij waar mijn en Viktors ouders wonen. Mijn ouders wonen op dit moment bij mijn zus en haar vriend. Viktors oma woont in haar eentje verderop. Ze is 86 jaar. Mijn opa is ook 86, die woont ook alleen, maar in een ander district. We bellen hem elke dag, hij is heel dapper en wil absoluut niet evacueren.’
Haar vastberadenheid zit blijkbaar in de familie: ‘Onze hele familie wil dat deze oorlog stopt, maar alleen na onze overwinning. We kunnen volhouden, maar niet falen.’

Aanval

Later op de dag lees ik dat in Kyiv een avondklok ingaat die maar liefst 36 uur gaat duren. ‘Nadat dit bekend werd zagen we veel rijen mensen voor supermarkten,’ vertelt Viktor. ‘Ik sprak een soldaat, ook al wilde hij niet echt praten. Maar hij liet weten dat er informatie is dat Rusland een aanval op Kyiv voorbereidt voor morgen. Hij was positief en verzekerde ons ervan dat ze elke aanval zouden afslaan. Dus laten we daar maar op hopen.’
Het voelt alsof een koude hand mijn hart vastgrijpt. ‘Ik geloof in jullie, blijf sterk, hou vol. Veel liefs,’ antwoord ik. Wat kan ik meer doen dan dat schrijven?

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sergey Kozak (cc)

‘Het is angstaanjagend te weten dat deze oorlog niet snel zal eindigen’

LONGREAD - 19 dagen geleden viel Rusland Oekraïne binnen. Sindsdien heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden die in Kyiv zitten met hun vierjarig zoontje en hun hond. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 3 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’.

Donderdag 10 maart. Mariupol ligt al dagenlang onder vuur, het ene verschrikkelijke bericht volgt op het andere. Ada’s woede klinkt hard door in haar berichten die ze me stuurt: ’De Russen vegen Mariupol geheel van de kaart, zoals ze dat ook in Syrië en Tsjetsjenië hebben gedaan. Onze troepen zijn te ver weg om de stad te beschermen. De mensen daar balanceren op de rand van de dood. Er is geen elektriciteit, geen water. Vluchten wordt ze door de Russen onmogelijk gemaakt, omdat die de humanitaire doorgangen onveilig maken.’

Ze stuurt een van de vele filmpjes die nu op het internet zijn te vinden, om de NAVO aan te sporen het luchtruim boven Oekraïne te sluiten. Ik deel het filmpje, voor haar. Ik geloof niet dat het zin heeft. Waarschijnlijk weet ze dat zelf ook wel. Er zijn dingen die je niet hardop hoeft te zeggen. Ze voelt zich ongetwijfeld machteloos.

Foto: Photo: Michael Jahn (Pixabay)

‘Eigenlijk kan ik nog steeds niet geloven dat dit gebeurt’

LONGREAD - Sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv, Viktor en Ada. Samen met hun vierjarige zoontje zitten ze in een schuilkelder. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel twee.

Donderdag 3 maart. Het eerste wat ik doe als ik wakker word is kijken wat er afgelopen nacht in Kyiv is gebeurd. Ik was bang dat het Russische leger de stad was binnengevallen. Tenslotte staat het 60 km lange konvooi al een paar dagen bij de stad.
‘Het was hetzelfde zoals de afgelopen acht nachten,’ laat Ada weten. ‘De vijand zit niet in Kyiv, alleen de buitenwijken worden aangevallen. Waar wij zitten zijn we veilig, hier vallen geen bommen. Maar we horen ze natuurlijk wel vallen.’

‘Onze troepen hebben bij de grenzen ervoor gezorgd dat die klootzakken zich moesten terugtrekken!’, klinkt Viktor triomfantelijk, om meteen daarop te zeggen dat het echt nog gevaarlijk is. ‘Het zijn maar kleine stappen tot onze overwinning. We geloven het steeds meer. Maar het is verdrietig dat mensen lijden. Dat onze huizen, wegen, bruggen en andere infrastructuur compleet worden vernietigd. Eigenlijk kan ik nog steeds niet geloven dat dit gebeurt.’

“Nooit meer”?

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Elena Mozhvilo (Unsplash)

‘Hopelijk overleven we dit’

LONGREAD - Viktor en Ada en hun vierjarig zoontje zitten vast in een schuilkelder van hun huis in Kyiv, terwijl explosies om hen heen klinken. Sinds het uitbreken van de oorlog heb ik elke dag contact met ze.

‘Het is afschuwelijk wat hier gebeurt. Vanmorgen werden we wakker van enorme explosies hier in Kyiv. We zijn ongedeerd, maar het is heel erg eng.’ Viktor is een stoere man, hij praat normaal in understatements. Als iets heel erg eng is, dan moet hij onbeschrijflijk bang zijn.

In 2014 ontmoet ik hem en zijn vrouw Ada in Barcelona, in een veel te warme rij voor een toeristische attractie. Als de rij maar niet opschiet raken we met elkaar aan de praat. Ze vertellen dat ze uit Oekraïne komen. Juist is op dat moment de onrust op de Krim volop in het nieuws. Ik vraag ze ernaar. Nuchter haalt Viktor zijn schouders op: ‘We wonen in Kyiv, ver weg van de Krim.’

We houden contact via sociale media. Op Instagram post Viktors Instagram vooral foto’s van stoere avonturen in de sneeuw en in het water. Ada post foto’s van vakanties, en zo zie ik dat twee jaar na onze ontmoeting hun zoontje is geboren. Hij gaat als baby mee op hun reizen door Europa. Napels, Rome, Warschau en nog meer. Altijd keren ze weer veilig terug naar Kyiv.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.