Vuur, verve en vasthoudendheid: Recensie Zomergasten met Sakir Khader

Ik moet bekennen dat ik nog nooit van Sakir Khader had gehoord, terwijl hij al jaren werkzaam is als journalist, fotograaf en documentairemaker en die zich met name richt op verhalen van vluchtelingen; een onderwerp dat mij behoorlijk aan het hart gaat. Daarom heb ik me toch maar een beetje ingelezen op deze bijzondere man. Al snel stuitte ik op de mini-docu “De ogen van Aleppo” over de Syrische jonge mannen die middenin de oorlog voor fotomateriaal zorgden, nadat het voor Westerse journalisten te gevaarlijk werd. Binnen 5 minuten zat ik met tranen in mijn ogen vanwege de afschuwelijke beelden en het verhaal van de jongens. Nou, dat wordt nog wat vanavond, dacht ik toen. En ook; het lijkt me beter om vanavond maar gewoon te gaan kijken, voor ik hier een heel stuk neerpen over zijn Wikipedia-pagina. De toon werd direct gezet met Sakirs opmerking dat hij niet weet of hij er over een paar jaar nog is, met het tempo waarmee zijn collega’s worden afgemaakt. Het thema van zijn werk is “De relatie tussen leven en dood”. Hij bevindt zich dan ook vaak in levensgevaarlijke situaties, maar neemt dat risico omdat hij belangrijke verhalen wil vertellen. Wel vindt hij het moeilijk om afscheid te nemen, vooral omdat hij de achterblijvers niet bezorgd wil maken. En natuurlijk wordt hij ook best moedeloos, biechtte hij op na het tonen van een fragment uit Terugkeer naar Homs, waarin een jonge rebel een graf delft voor zijn vriend terwijl de bommen en kogels om zijn oren vliegen. Als die totaal verdwaasd aangeeft dat hij niet meer kán, ziet Sakir zichzelf daar soms wel in terug. Als het over zijn jeugd gaat leeft hij een beetje op. Sowieso als het over zijn familie en vrienden gaat, de mensen die achter hem staan; zijn schild. Hij was gevoelig, maar ook een druk ventje dat graag kattenkwaad uithaalde. Een leraar zei eens dat “het nooit wat wordt met die jongen”, dat heeft een diepe indruk achtergelaten. Maar blijkbaar ook strijdlust aangewakkerd, de eigenschap die me eigenlijk het meest is bijgebleven. Zelden zoveel vuur in iemands ogen gezien, zoveel felheid waarmee hij zijn beweegredenen verdedigt. Dat kwam vooral naar voren in de onvermijdelijke discussie over de oorlog in Gaza. Voor Sakir is het duidelijk; de Palestijnen zijn zijn mensen, natuurlijk staat hij aan hun kant. Als Joris hem vraagt waarom hij alleen hun kant belicht, wordt hij duidelijk pissig – en terecht wat mij betreft. Het gesprek ontspoorde bijna volledig omdat Joris maar bleef hameren op “journalistieke neutraliteit”, daarmee volledig voorbijgaand aan de situatie ter plekke*. En ja, een whataboutism was hier ook wel op zijn plek, want we vragen van Oekraïense journalisten toch ook niet dat ze even bij de Russen langs gaan voor wederhoor? Daarbij kan een Palestijn zich helemaal niet vrij bewegen in Gaza (or the Westbank for that matter);  wat verwacht je dat een IDF-soldaat doet zodra hij een Palestijn met een camera ziet naderen? Die schiet hij gewoon voor z’n kop. Bovendien, voerde Sakir aan, hij documenteert wat hij ziet, dat zíjn de feiten. Hij is helemaal niet bezig met het leed van “de andere kant”, die luxe heeft hij niet. Ietwat bedremmeld gaf Joris uiteindelijk toe dat hij zich als 7-vinker inderdaad in een totaal andere positie bevindt. (* Ronduit beledigend én dom vond ik zijn opmerking dat je anders geen journalist bent maar eerder columnist. Alsof Sakirs foto- en videowerk lullige opiniestukjes zijn. Bovendien, maar dat is dan wel míjn persoonlijke mening, vind ik het idee dat je de persoon van de rol kunt onderscheiden totale nonsens – absolute objectiviteit bestáát gewoon niet.) Om even wat lucht te happen, werden we getrakteerd op de vette videoclip met dito nummer van The Blaze: Territory. Daarna volgde een lyrische ode aan cinematografisch werk in het algemeen, en was de lieve vrede weer hersteld. Volgens Sakir kun je met beeld veel meer vertellen dan met woorden, al sputterde Joris hier nog wel wat tegen dat die soms toch echt nodig zijn om bepaalde dingen uit te diepen. Sowieso viel me op dat Joris veel vanuit zijn eigen ervaring sprak, maar storend vond ik dat meestal niet. Zijn anekdotes en gevoelens toonden af en toe juist goed het verschil in status tussen de 2 heren aan. Ik blijf achter met een indrukwekkend beeld van een jonge vent die zich in heeft moeten vechten, en dat met verve en vasthoudendheid heeft gedaan. Volhouden is zijn motto. Ook al heeft hij geen hoop in zijn hart, hij verwacht zelfs dat er een grote oorlog zal komen (en de laatste nieuwsberichten doen het ergste vermoeden). Hij staat op een internationale terroristenlijst waar hij nooit meer vanaf komt (aldus de AIVD volgens hem). Maar hij houdt van het leven. Droomt van mooie films maken en belangrijke verhalen vertellen voor het nageslacht. Hij wisselt zijn turbulente werk in het Midden Oosten af met gemoedelijke saaiheid in Nederland. Beide zaken houden hem op de been. Aan de dood denkt hij niet. Die komt vanzelf. Volgend jaar komt er een tentoonstelling van zijn fotografische werk. Over moeders, de brengers van leven. https://www.youtube.com/watch?v=54fea7wuV6s

Foto: Lucy Mills (cc)

Joris, wees een bescheiden bondgenoot

COLUMN - Voor het eerst lijkt er oprecht werk gemaakt te worden van seksuele intimidaties, mishandeling, aanranding en verkrachting. Wat we daardoor zien, is niet mooi. Maar ook: wat we nu zien, is de realiteit van veel vrouwen, die jarenlang onder de radar van opiniemakers, leidinggevenden en beslissers is gebleven, en dus: buiten beeld.

Het is soms wanstaltig – en daardoor: akelig leerzaam – wat we nu zien. Neem de woordvoerder van Ajax, die meldt dat de vrouwen die door technisch directeur Marc Overmars zijn belaagd, ‘geen toestemming’ van de voetbalclub hadden om met hun verhalen naar buiten te komen. Of Kamerlid Gijs van Dijk (PvdA), die afgelopen week opstapte na meerdere klachten over grensoverschrijdend gedrag, maar fier zei ‘exact te weten waar de grens lag’.

Een serie van Bram van Splunteren over muziekhelden werd afgelopen week door de VPRO gedumpt, nadat vrouwelijke medewerkers een boekje hadden opengedaan over de totstandkoming ervan. Theaterregisseur Ruut Weissman, die in de dit weekend opnieuw uitgezonden documentaire over zijn eigen MeTooaffaire krampachtig eist alsnog te kunnen definiëren waar die kwestie ‘nu echt’ over ging – in plaats van eindelijk eens te luisteren naar de verhalen van mensen die geschaad zijn, ook door hem. Lil Kleine, die is opgepakt omdat hij zijn vriendin voor de zoveelste keer mishandelde, net nadat hem een taakstraf was opgelegd wegens andere mishandelingen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Joris Luyendijk houdt Britse pers spiegel voor

Joris Luyendijk neemt geen blad voor de mond in The Guardian:

Britain produces some of the finest journalism in the world, and reports in the Economist and the Financial Times by Dutch-speaking reporters have been throwing cold water on Nexit alarmism for months. But those publications are interested in the truth, whereas the billionaire-owned Brexit press merely seeks out facts that can be shoehorned into whatever narrative their owner has told them to spin.

Foto: DennisM2 (cc)

Om het behoud van de vrijemarkteconomie

RECENSIE - Pessimisme is voor losers’: de correspondentie tussen een criticus van het hedendaagse kapitalisme en een topman uit het internationale bedrijfsleven.

Onder de titel ‘Dit kan niet waar zijn‘ publiceerde de journalist Joris Luyendijk een paar jaar geleden een inkijkje in de Britse financiële wereld. Het bleek allemaal nog veel erger dan we ooit hadden gedacht. Nu is Luyendijk ingegaan op een uitnodiging van oud-topman Kees van Lede om een jaar lang te corresponderen over de actuele gang van zaken in het grote bedrijfsleven, de bonuscultuur, de netwerken aan de top, de onrechtvaardige inkomensverdeling, belastingen, de klimaatverandering en meer hedendaagse thema’s waarin macht en moraal een grote rol spelen.

Kees van Lede (1942) was bestuursvoorzitter van het chemieconcern AkzoNobel, voorzitter van werkgeversvereniging VNO, president-commissaris van de Nederlandse Bank, bestuurder bij een reeks van nationale en internationale ondernemingen en op dit moment nog lid van de adviesraad van JPMorgan, de grootste bank ter wereld. Van Lede bekent ondanks al zijn ervaringen in het bedrijfsleven weinig te voelen voor het schrijven van memoires. Hij wil wel graag het debat aangaan met een vertegenwoordiger van een jongere generatie over de vraag waar het met het economisch systeem dat hij zo lang gediend heeft naar toe moet. Want hij ziet dat er wel wat veranderen moet en hij is ook niet ongevoelig voor de kritiek op het bedrijfsleven zoals die de afgelopen jaren steeds vaker te horen is -onder andere op basis van Luyendijks boek.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Recensie | Diep in het zwarte gat van de Masters of the Universe

RECENSIE - Okto las het nieuwste boek van Joris Luyendijk over de financiële wereld, en werd er niet vrolijk van. Desondanks is het een boek dat u niet missen mag.

Jaren geleden hadden we Griekenland geadviseerd hoe het land met derivaten de eigen schuldenlast kon verbergen. Nu waren de rapen gaar en adviseerden we hedge funds hoe ze munt konden slaan uit de chaos in Griekenland. [..] Intussen probeerden onze zakenbankiers contracten binnen te halen bij Europese overheden om hen te adviseren hoe de rotzooi kon worden opgeruimd.

(Greg Smith, ex-bankier bij Goldman Sachs)

Het is een van de vele ten hemel schreiende uitspraken in het nieuwste boek van Joris Luyendijk, Dit kan niet waar zijn – onder bankiers. Het verhaal is waarschijnlijk wel bekend: in opdracht van The Guardian interviewde hij 200 bankiers werkzaam in de City, het financiële hart van Londen.

Nog tekenender dan bovenstaande uitspraak, was de reactie er op vanuit de financiële wereld. De sector reageerde opgelucht. “Nou en?” was de algemene toon, ook vanuit een groot deel van de financiële pers, “Het was toch allemaal volkomen legaal?” Not particularly revealing…, oordeelde de belangrijkste financieel journalist van de New York Times.

Totale implosie

Het is typerend voor de immuniteit van de sector. We weten het allang, maar er gebeurt niets. Sinds 2008 is er nog geen bankier vervolgd, terwijl de wereld door het oog van de naald is gegaan toen met de val van Lehman Brothers de financiële crisis begon. Bankiers gingen met pistolen onder hun kussens naar bed – waar ze geen oog dicht deden; velen sloegen voorraden in, uit angst dat al het betalingsverkeer compleet vast zou lopen en de bevolking scheel van de honger al relschoppend de straat op zou gaan. Van Rompuy, voorzitter van de Europese Raad, deed later de uitspraak dat we enkele millimeters van een totale implosie hebben verkeerd.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Luyendijk reageert op trol

Een beetje droevig was het natuurlijk wel dat de trol in kwestie bijzonder hoogleraar (‘Europese Cultuur en Christendom’) aan de VU is.

Maar Luyendijk weet wel raad met het onbestemde gefilosofeer van trol Matthias Smalbrugge (die van mening lijkt te zijn dat niet de bankiers maar een gebrek aan God de crisis heeft veroorzaakt – srsly). Luyendijk:

Smalbrugge stelt dat bankiers de zondebokken zijn van onze tijd, te vergelijken met christenen in het oude Rome: ‘De Tiber stroomt over tot de stadsmuren, de Nijl valt droog of er is hongersnood. Meteen klinkt de kreet: ‘De christenen voor de leeuwen!’

Dit is een drogreden. Tussen meteorologische omstandigheden en het bestaan van christenen was geen causaal verband. Tussen de financiële catastrofes van de laatste decennia en het gedrag van bankiers wel.

Foto: Via Livius.org

Problematische vrijheid

ANALYSE - Joris Luyendijk had gisteren een aardige column waarin hij schrijft dat

hoe meer je van de financiële sector begrijpt, hoe beter je doorkrijgt dat het echt niet alleen de banken waren die er een puinhoop van hebben gemaakt.

Vervolgens legt hij uit dat veel mensen met hun hypotheek enorme risico’s hebben genomen en dat het niet aangaat de bankiers de schuld te geven van dat roekeloze gedrag. Als de mensen beter hadden begrepen wat ze deden, zouden we nu aanzienlijk minder problemen hebben.

Ik denk dat Luyendijk zich vergist. Al die mensen begrepen heel goed wat ze deden. Ik durf dat met enige stelligheid te beweren omdat de alleronhandigste zakenman van Nederland – ik dus – het wel begreep. Bladerend door mijn schrijfsels zie ik dat ik in 1999, 2002 en 2005 heb gewezen op de hypotheekbubbel. Als zelfs ik begreep dat het niet klopte, wist iedereen het. De vraag is dus: waarom deden mensen het toch?

Omdat het dom was het niet te doen.

Icesave is een mooi voorbeeld. Mijn schooltje heeft ook een leuke aanbieding gehad maar omdat bij de eerste tien Google-hits al vier waarschuwingen zaten, deden we het niet. Dom dom dom, want je kon gewoon een hoge rente opstrijken omdat, wanneer de voorspelde problemen zich eenmaal openbaarden, de overheid je tegoeden garandeerde. Ik denk dat alle spaarders bij Icesave wisten dat ze geen enkel risico namen: de irreële winst was voor hen en de verliezen konden ze doorschuiven naar de gemeenschap. Je zou een dief zijn van je eigen portemonnee als je het niet deed, en dus deed je het.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende