De schade van ISIS

Zoals u weet oefende de zogenaamd Islamitische Staat ofwel ISIS ofwel Daesh recentelijk een schrikbewind uit in het noorden van Irak en het westen van Syrië. De terreur vormde een opvallend wreed en sadistisch hoofdstuk in de sowieso gewelddadige geschiedenis van deze regio. Het gebied heeft sinds de ondergang van het Ottomaanse Rijk rust noch duur gekend. Het zou voor de westerse media makkelijk zijn geweest de gebruikelijke oriëntalistische stereotypen van stal te halen, en dat gebeurde ook wel, maar dit keer was er ook iets anders. Er waren tevens berichten over de door ISIS georganiseerde plunderingen en verwoestingen van cultureel erfgoed. Toen ik Irak in oktober bezocht, waren die niet te missen. Plundering Eerst een kanttekening. Er zijn inderdaad plunderingen geweest en er zijn inderdaad antiquiteiten verkocht. Het was makkelijk. Er bestond immers al een door de autoriteiten gedoogd handelsnetwerk voor illegaal verworven oudheden. De westerse landen waren niet alleen grootafnemers, ze faciliteerden de zwarte handel ook met enerzijds een financiële structuur om belasting te ontwijken en geld wit te wassen en anderzijds academici die heling goedpraatten (meer).

Door: Foto: Hatra: de schade valt mee (eigen foto)

Quote du Jour | The independent power of ideas

The tendency to see religion through the prism of politics or economics (rather than the other way around) isn’t necessarily incorrect, but it can sometimes obscure the independent power of ideas that seem, to much of the Western world, quaint and archaic. It can be difficult to understand how people are able and willing to do seemingly irrational things in the service of seemingly irrational ends. The forces of reason and rationality, if they haven’t already prevailed, were, after all, supposed to prevail eventually. The modern Middle East seems to defy such expectations.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-10-2022

Islamisme als rancuneleer (2)

RECENSIE - Well, fuck me, Freddy! Dacht ik eindelijk een genuanceerde islamcriticus gevonden te hebben, blijkt hij als puntje bij paaltje komt óók gewoon van de Ayaan Hirsi Ali-school van er met de botte bijl op inhakken.

Aanbeland bij het hoofdstuk over de ‘Wortels van het fascisme in de islamitische geschiedenis’ lezen we eerst hoe het abrahamitisch monotheïsme absolute en blinde gehoorzaamheid eist. Hamed Abdel-Samad illustreert dat aan de hand van precies één verhaal: Abraham, die bereid is zijn eigen zoon te offeren, en juist daarom ook geprezen wordt. Door moslims wordt dit verhaal jaarlijks gevierd met het offerfeest.

In tegenstelling tot het polytheïsme verabsoluteert monotheïsme de waarheid tot één brandpunt (de ene, ware God), aan wie de mens absolute gehoorzaamheid verplicht is. Die God is bovendien intolerant: hij duldt geen andere goden naast zich en draagt de gelovigen op, de afgoderij uit te bannen.

Dit idee, dat er slechts één God is, die ons geschapen heeft, die alles bepaalt wat er met ons gebeurt, die ons vierentwintig uur per dag observeert, die onze gedachten en dromen kent, die ons leven met geboden en verboden controleert en ons bij tekortkomingen met helse kwellingen bestraft – dit idee is de oorsprong van de religieuze dictatuur, die zelf weer het voorbeeld voor alle andere dictaturen is.

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Islamisme als rancuneleer

Het fascisme is een soort “politieke religie”. Haar aanhangers geloven in het bezit van de absolute waarheid te zijn. Helemaal bovenaan in de hiërarchie staat de charismatische, onfeilbare Leider, die met een heilige opdracht uitgerust is, om de natie te verenigen en de vijanden te overwinnen. De fascistische ideologie vergiftigt haar aanhangers met ressentiment en haat, deelt de wereld in vriend en vijand in, en bedreigt tegenstanders met vergelding. Ze richt zich tegen de moderniteit, de Verlichting, het marxisme en de Joden en verheerlijkt militarisme en opofferingsgezindheid tot in de dood.

Al deze eigenschappen zijn eveneens van toepassing op het moderne islamisme, dat in de twintiger jaren van de afgelopen eeuw tegelijkertijd met het fascisme is ontstaan.

Aldus begint de Egyptisch-Duitse politicoloog Hamed Abdel-Samad de ontvouwing van zijn these dat de politieke islam in feite een vergelijkbaar verschijnsel is als het fascisme; en dat de totalitaire mindset die in het islamisme besloten ligt op een aantal punten terug te voeren valt op karaktertrekken van de islam zelf.

Renegaat

Abdel-Samad kan het weten: als zoon van een imam was hij voorbestemd in de voetsporen van zijn vader te volgen, en als student sloot hij zich aan bij de Moslimbroederschap. Gaandeweg zijn studies (Engels, Frans, Japans en politieke wetenschappen) raakte hij echter gedesillusioneerd. Abdel-Samad bekeerde zich tot het humanisme en ontwikkelde een kritische visie op de (politieke) islam.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour | Wortels van het islamisme

Islam is distinctive in how it relates to politics. This isn’t necessarily bad or good. It just is. Comparing it with other religions helps illuminate what makes it so. (…) As Cook writes in his new book Ancient Religions, Modern Politics, “Christians have no law to restore while Hindus do have one but show little interest in restoring it.” Muslims, on the other hand, not only have a law but also one that is taken seriously by large majorities throughout the Middle East.

Foto: copyright ok. Gecheckt 14-10-2022

Het groeiende gevaar van selffulfilling apocalyptiek

ACHTERGROND - Veel monotheïsten denken van oudsher dat rond en in Israël de ware God zal zegevieren via een eindstrijd met talloze doden. Verrassend (en bedreigend) is de actuele terreinwinst van diverse fanaten die deze waan actief tot werkelijkheid willen maken. Ook zijn er opmerkelijke dwarsverbanden.

Apocalyptiek – het geheel van gedachten en voorstellingen betreffende het einde van de wereld en de komst van het koninkrijk Gods – mag je proto-utopisch denken noemen. Bij elke utopie ligt geweld op de loer, omdat het doel al gauw de middelen heiligt.

Bovendien worden in de apocalyptiek ook nog eens ongekend verwoestende oorlogen expliciet aangekondigd. En het te bevechten ideaal is van een absolute, bovenaardse perfectie. De gelukzaligheid van de goeden zal volkomen zijn, ook als ze sneuvelen. De tegenstanders zijn marionetten van het kwaad. Dus ligt het voor de hand dat sommige gelovigen het inzetten van wapens met een maximale vernietigingskracht logisch vinden.

Daar staat tegenover dat de religieuze geschriften regels voor het inperken van geweld bevatten, een rudimentair, maar wel heilig geacht oorlogsrecht. En met name uit de Tenach en de Koran, maar ook wel uit de Hadith en de Bijbel, valt een meer afwachtende houding als de juiste af te leiden. De gelovige kan het allemaal aan God laten en zijn eigen rol zien als een vroom ondergaan van het gigantische drama van het laatste oordeel. Toch blijft staan: de apocalyptiek van elk van de drie grote monotheïstische godsdiensten schildert en sanctioneert onder meer scenario’s voor bijna grenzeloos geweld. Dat zit zogezegd in geuren en kleuren in het keuzepakket.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

De nieuwe islamistische wave (2)

Voor de vraag naar welke effecten er van de nieuwe ‘islamistische wave’ in de Arabisch-islamistische wereld uitgaan op de religieuze beleving van moslims en op hun instituties in Nederland is weinig aandacht. Een afsluitend vervolg op de bijdrage van gisteren van Roemer van Oordt.

Midden jaren negentig van de vorige eeuw werd al druk gespeculeerd over de vraag of er een voedingsbodem was voor (radicale vormen van) islamisme in Europa. In dat debat onderscheidden zich grofweg drie stromingen. Steeds dominanter werden de aanhangers van de idee dat het streven naar islamisering van de staat en de samenleving inherent is aan de islam zelf, en migratie van moslims naar Europa automatisch leidt tot meer invloed van het islamisme. Dat discours is uitgemolken door Pim Fortuijn en wordt nu in veel extremere vorm gepredikt door Geert Wilders. Naast deze essentialistische benadering, is er een stroming die grote waarde hecht aan de institutionele banden met de landen van herkomst. In de beleving van deze institutionalisten loopt de opkomst van islamistische bewegingen in de Arabisch-islamitische wereld zo’n beetje één op één met die van de afgeleide zusterbewegingen in Europa.

De derde stroming benadrukt juist de situationele en generationele aspecten en ziet in het verlengde daarvan geen enkele rol voor het islamisme in Europa. Niet alleen is in dat vertoog de maatschappelijke functie van de islam in bijvoorbeeld Nederland onvergelijkbaar met die in het islamitisch hartland, moslims blijven demografisch gezien ook op lange termijn nog een betrekkelijk kleine minderheid, die bovendien sterk verdeeld is en (gedeeltelijk) ook in de toekomst zal zijn langs etnische en religieuze scheidslijnen. De politieke rol van de islam heeft daardoor automatisch weinig betekenis. Ook stellen aanhangers van dit gedachtegoed dat islamisme alleen gedijt in een klimaat van politieke onderdrukking, dat een georganiseerd kader hier ontbreekt en dat voor de tweede en latere generaties moslims in de migratielanden de bronnen van de islam weinig toegankelijk zijn en blijven.

Adam Curtis: ‘Westers verzet tegen islamisme in Afrika werkt contraproductief’

ACHTERGROND - Adam Curtis, de maker van ideeënhistorische documentaires als The Century of the Self (2002) en The Power of Nightmares (2004) neemt lezers van zijn blog mee langs een aantal koloniale conflicten in de 20e eeuw tussen islamisten in Afrika en grootmachten als Groot-Britannië, Frankrijk en Italië.

Curtis’ conclusie: de strijd die we bijvoorbeeld Frankrijk in Mali zien voeren tegen ‘islamisten’ is een herhaling van zetten, die Westerse grootmachten al zo vaak hebben uitgeprobeerd. Het is ‘history repeating’ en het resultaat was al die vorige keren ook al contraproductief, zo niet desastreus. En het wordt gelegitimeerd op basis van gemakzuchtige etiketteringen en een simplistisch wereldbeeld van ‘goeden’ versus ‘schurken’.

Foto: copyright ok. Gecheckt 28-09-2022

De nieuwe islamistische wave (1)

Een bijdrage van Republiek Allochtonië-redacteur Roemer van Oordt.

Het is kommer en kwel voor secularisten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Hoewel de blijvende gevolgen van de Arabische lente niet zijn te overzien, tekent zich zonder enige twijfel een doemscenario af voor iedereen die een broertje dood heeft aan uitbreiding van de invloed van religie in het sociale en politieke domein in de regio.

De islamisten trekken, los van hun daadwerkelijke macht, als glansrijke winnaars van recente verkiezingen in Tunesië en Marokko inmiddels aan de touwtjes in coalitieregeringen met seculiere partijen. In Egypte is het leger voorlopig de baas, maar zitten de electoraal oppermachtige Moslimbroeders op het vinkentouw en is er ook veel steun voor de salafi’s van onder meer An-Nour.

Voor de vraag welke effecten er van deze ontwikkelingen uitgaan op de religieuze beleving van moslimjongeren en op hun instituties in Nederland is – anders dan voor vermeende extremisten als sjeik Haitham al-Haddad – weinig aandacht. Een poging om een antwoord te geven in twee delen.

Nieuwe ‘islamistische wave’

Sinds begin jaren ’80 van de vorige eeuw is er sprake van een sterke opleving van de islamisering van maatschappij en politiek aan de overkant van de Middellandse Zee. Deze revival heeft zijn wortels gedeeltelijk in de ‘wil van het volk’ om een op verscheidenheid gebaseerd antwoord te geven richting de ‘westerse politieke en culturele arrogantie’, die ook na het koloniale tijdperk voelbaar bleef. Doorslaggevend was echter het vermogen van onder meer de ikwān al-muslimīn om met een goed functionerend charitatief netwerk de steun van grote lagen van de grotendeels sociaaleconomisch achtergestelde bevolking te verwerven.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.